Μαθαίνουμε στα παιδιά μας να ζωγραφίζουν, και πάλι… κανονικά. Ένα τετράγωνο σπιτάκι με μια τρίγωνη σκεπή, έναν ολοστρόγγυλο φωτεινό ήλιο, ουρανός επάνω, γρασίδι κάτω, ευθεία γραμμή… Γραμμικά σχέδια αναπαριστούν στο χαρτί την πραγματικότητα με έναν ανησυχητικά κανονικό τρόπο…
Επεμβαίνουμε στις ζωές των παιδιών μας, στην επιλογή των φίλων, των συμμαθητών που μοιράζονται το ίδιο θρανίο, επιβάλλοντας κι εκεί συγκεκριμένα κριτήρια… κανονικότητας, τι άλλο (;) για να εξασφαλίσουμε μία καθώς πρέπει κοινωνικοποίηση στο εξω-οικογενειακό τους περιβάλλον. «Να κάνεις παρέα με τον καλό μαθητή«, «να κάθεστε στο πρώτο θρανίο«, «να βλέπετε καλά και να ακούτε τη δασκάλα«, «να μη γελάτε με τα αστεία των φασαριόζων της τάξης«, «να παίρνετε τα πιο πολλά μπράβο»… Και στο διάλειμμα, μακριά από τα παιδιά που τρέχουν παραπάνω, φωνάζουν παραπάνω, εκδηλώνονται παραπάνω από το κανονικό.
Μια σχεδόν συνωμοτική διάθεση επιβεβλημένης κανονικοποίησης, λείανσης κάθε αμυχής της προσωπικότητας του παιδιού, οτιδήποτε ξεφεύγει από τα πλαίσια ορθότητας και ευπρέπειας, ένας βίαιος τετραγωνισμός της καμπύλης της προσωπικότητας, μιας τεράστιας, πολύχρωμης και πολυποίκιλης ομπρέλας χαρισμάτων και ελαττωμάτων, δυσκολιών και δεξιοτήτων, μα πάνω απ’όλα στοιχείων μοναδικότητας. Μία παγίδα στην οποία οι περισσότεροι από εμάς, τουλάχιστον για μια φορά στη ζωή μας έχουμε πέσει.
Κι ύστερα, μέσα στις κλειστές πόρτες του σπιτιού, του προσωπικού, ιδιωτικού χώρου, αναρτούμε γραπτούς ή άγραφους κανόνες στους τοίχους, που ορίζουν το φυσιολογικό και αποδεκτό και σκοτώνουν την παρόρμηση, κανόνες τους οποίους πρώτοι εμείς οι ίδιοι, οι ώριμοι και ενήλικες παρακάμπτουμε με κάθε ευκαιρία. Αλλά φευ! Πώς να επαναφέρεις την ισορροπία, πώς να αποκαταστήσεις την κανονικότητα που διασαλεύτηκε;
Σιωπηλοί καβγάδες και βουβές συγκρούσεις, γονείς ως άλλοι θεατρίνοι ή θλιμμένοι κλόουν που κρύβουν τα μουτζουρωμένα από δάκρυα μάτια πίσω από ένα πλατύ ζωγραφισμένο, σχεδόν σκιαχτικό χαμόγελο επιτηδευμένης ευτυχίας, γιατί «τα παιδιά δεν πρέπει να βλέπουν τους γονείς να μαλώνουν«. Κι όλα ξαφνικά θυμίζουν διαφήμιση παιδικής φρουτόκρεμας, με κατάλευκα χαμόγελα να κρύβουν την αίσθηση της απόλυτης οικογενειακής ευτυχίας πίσω από κάθε κουταλιά. Πολύ φοβάμαι όμως πως κρατούν, λίγο πολύ, όσο και η διαφήμιση.
Στα πιο δύσκολα τώρα. Μαθαίνουμε στα παιδιά μας πως ένα κι ένα ίσον δύο, πως ένα αγόρι αγαπά ένα κορίτσι και αντίστροφα, το μπλε, τα αυτοκινητάκια και το ποδόσφαιρο για τα αγόρια, το ροζ, οι κουκλίτσες και το μπαλέτο για τα κορίτσια και χιλιάδες άλλες αντίστοιχες στερεοτυπικές αντιλήψεις που φωλιάζουν εκούσια και ακούσια στα μύχια της διαδικασίας ανατροφής, πλάθοντας έναν κόσμο γεμάτο από συμβάσεις και στεγανά μέσα στο αθώο παιδικό μυαλό. Κι όταν κάτι έρθει να ταράξει αυτή τη σταθερή πορεία προς το κοινώς αποδεκτό και ‘φυσιολογικό’, τότε αρχίζουν τα πραγματικά, συχνά δυσεπίλυτα προβλήματα.
Διότι αν πετάξουμε τις παρωπίδες και ανοίξουμε το βλέμμα στον πραγματικό κόσμο, θα δούμε χιλιάδες ενοχλητικά ρεαλιστικές εικόνες αληθινής ζωής που καθιστούν τραγικά αστεία την εμμονή μας σε αυτή την επίπλαστη, ατσαλάκωτη κανονικότητα που δε μας προσφέρει τίποτα περισσότερο από μια ψυχαναγκαστική διατήρηση μίας ανύπαρκτης αρμονίας. Άνθρωποι όλων των χρωμάτων, εκατοντάδες γλώσσες και χιλιάδες παραλλαγές τους, εκατομμύρια πολιτισμικά στοιχεία και ιδιαιτερότητες που διακρίνουν τον ένα από τον άλλο και ταυτόχρονα μας δείχνουν πόσο μικροί είμαστε και πόσο ανόητο είναι να συσπειρωνόμαστε σε ομάδες που θεωρούμε πως υπερτερούν καθοιονδήποτε τρόπο έναντι των άλλων.
Πολύ περισσότερο δε, όσο υπάρχουν παιδιά που επέζησαν από τη βόμβα που έσκασε δίπλα τους διαμελίζοντας τα άψυχα τα σώματα των γονιών τους, όσο υπάρχουν άνθρωποι που βασανίζονται, που υφίστανται άδικη και απάνθρωπη μεταχείριση, όσο πληθυσμοί ξεριζώνονται δια της βίας και βρίσκονται μετέωροι και ανεπιθύμητοι, ξένοι στον τόπο τους και παντού αλλού ξένοι, όσο οι θανατηφόρες αρρώστιες θερίζουν τον πλανήτη, τίποτα δεν μπορεί να είναι κανονικό.
Είναι αλήθεια, το κλασσικό, παραδοσιακό μοντέλο πυρηνικής οικογένειας είναι το πιο διαδεδομένο, συχνά το επιθυμητό και το ευκταίο. Όμως την ίδια στιγμή, υπάρχουν εκεί έξω μονογονεϊκές οικογένειες, εκτεταμένες οικογένειες, ανασυγκροτημένες οικογένειες με θετούς γονείς ή/και παιδιά από δεύτερο γάμο, ομοφυλοφιλικές οικογένειες και όλες τους αξίζουν ή καλύτερα διεκδικούν ισότιμα με τις παραδοσιακές το σεβασμό και την εκτίμησή μας, αν αναπτύσσουν ισότιμες σχέσεις μεταξύ των μελών και η ανατροφή των παιδιών γίνεται με εργαλεία την αγάπη, την ειλικρίνεια, την καλοσύνη και την αυτοεκτίμηση. Σε πολλές δε περιπτώσεις εξ αυτών, οι ανθρώπινοι δεσμοί που αναπτύσσονται μέσα στους κόλπους αυτών των οικογενειών είναι πολύ πιο ουσιαστικοί από εκείνους των καθώς πρέπει και κατά το φαίνεσθαι ‘καλών’ οικογενειών. Από την άλλη, υπάρχουν και οικογένειες που ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας, που στερούνται τα βασικά και απαραίτητα -για εμάς δεδομένα – για την επιβίωση κι άλλες που βιώνουν καθημερινά σκληρές συνθήκες βίας και κακομεταχείρισης που δε θα συναντούσαμε ούτε στους πιο φριχτούς μας εφιάλτες.
Όμως όχι. Η επαφή και συναναστροφή με ‘μη κανονικούς’ ανθρώπους όχι απλά δεν είναι βλαβερή και μολυσματική αλλά αντίθετα, μπορεί να επιτελέσει και έναν σπουδαίο παιδαγωγικό σκοπό: να σπάσει τα γυάλινα κουτιά και να ενώσει ανθρώπους με ελάχιστα προφανή κοινά σημεία που όμως συμμερίζονται μια κοινή, γεμάτη αγάπη ματιά για τη ζωή, αξία που μεταφράζεται και μεταφέρεται σε όλες τις γλώσσες, σε όλους τους πολιτισμούς, σε όλες τις κουλτούρες. Μια πολιτισμική ανταλλαγή σαν κι αυτή μπορεί να προσφέρει μόρφωση τέτοια που όλα τα βιβλία του κόσμου δε θα έφταναν να μεταλαμπαδεύσουν. Αξίζει το παιδί μας να μάθει νωρίς και με το σωστό τρόπο να κοιτά τους ανθρώπους στα μάτια, να μην τους διακρίνει σε όσους του μοιάζουν και σε όσους διαφέρουν, αποκλίνοντας από το εκάστοτε σύνολο, να δύναται να αναγνωρίζει ως μόνη καθαρότητα, αυτή της ψυχής τους.
Σε αντίθετη περίπτωση, η αιφνίδια και σε μεγάλη ηλικία σύγκρουση με την πραγματικότητα συχνά ισοδυναμεί με ένα πολύ δυνατό χαστούκι που ταράζει συθέμελα την καλά προγραμματισμένη καθημερινότητά μας, αμφισβητώντας εξ ολοκλήρου το μαθηματικοποιημένο αξιακό μας σύστημα, κληροδότημα των προηγούμενων γενιών. Η κανονικότητα, εν τέλει, δεν είναι παρά μία ανθρώπινη επινόηση που στήνει φράγματα χωρίζοντας τους ανθρώπους σε στρατόπεδα, φυσικά ή νοερά. Η αλληλεγγύη από την άλλη, είναι μια γέφυρα που ενώνει τους ανθρώπους σε μια γροθιά, κρατώντας τους μαζί και ασφαλείς από την ίδια πλευρά του ποταμού. Εσείς, αλήθεια, τι θα επιλέξετε;
Για περισσότερα άρθρα της Δήμητρας Καραντζένη πατήστε εδώ!
