γράφει ο Στάθης Κάσσιος
Τις τελευταίες μέρες διαβάζουμε στον εγχώριο και διεθνή τύπο για τη κατάρρευση της Silicon Valley Bank, της Signature Bank, τη πτώση της μετοχών της Credit Suisse -έφτασαν σε ιστορικό χαμηλό, το ¼ της αξίας τους- μαζί με την απόσυρση καταθέσεων, και άλλους τραπεζικούς κλυδωνισμούς που ανησυχούν επενδυτές και καταθέτες τόσο στην Αμερική όσο και στην Ευρώπη. Οι πρώτοι μήνες του νέου έτους έχουν σημαδευτεί από αλλεπάλληλα γεγονότα κλονισμού της τραπεζικής αξιοπιστίας ανασύροντας τις μνήμες του 2008 με τη κατάρρευση της Lehman Brothers.
Οφείλουν οι καταθέτες να ανησυχούν; Πόσο κοντά είμαστε αλήθεια σε μια νέα παγκόσμια οικονομική ύφεση; Τι φταίει για τη νέα κρίση στο τραπεζικό σύστημα; Είναι μεμονωμένες περιπτώσεις ή θα επεκταθεί σαν ντόμινο λόγω της παγκοσμιοποίησης όπως ο Covid από τη Κίνα στον υπόλοιπο κόσμο;
Πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι η Αμερικανική κυβέρνηση κινήθηκε γρήγορα για να προστατέψει τους καταθέτες των τραπεζών SVB και SB. Αντίστοιχα η κεντρική τράπεζα της Ελβετίας πήρε άμεσα μέτρα υποστηρίζοντας την Credit Suisse με την αναγκαία ένεση ρευστότητας, 50 δισ. ευρώ, για να επαναφέρει την εμπιστοσύνη και να αποτρέψει περαιτέρω sell-off των επενδυτών της. Εξάλλου, τα νέα για τη Credit Suisse έφεραν πανικό στα χρηματιστήρια και το τραπεζικό σύστημα όλης της Ευρώπης με πτώση μετοχών της Societe General SA, BNP Paribas, Deutsche Bank, Barclays, ακόμη και στο ελληνικο χρηματιστήριο.
Ιστορικά, από την ίδρυση των πρώτων τραπεζικών ιδρυμάτων σε Ευρώπη και Αμερική, όταν κινδύνευαν οι καταθέσεις λόγω οικονομικών κρίσεων, οι πελάτες έτρεχαν να σηκώσουν τα χρήματά τους. Η ανθρώπινη ψυχολογία δεν έχει αλλάξει πολύ από τότε έως και καθόλου. Βιώνουμε μια επανάληψη της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2008;
Βρισκόμαστε σε ένα αρκετά βεβαρυμένο μακροοικονομικά περιβάλλον όπου κυριαρχεί ο πληθωρισμός και αναλυτές ανά τον κόσμο προσπαθούν να εξηγήσουν από διάφορες οπτικές γωνίες. Γεωπολιτικές εντάσεις, ενεργειακή κρίση, ο συνεχιζόμενος πόλεμος στην Ουκρανία, κτλ. Η Signature Bank για παράδειγμα, είχε σημαντική έκθεση στο πανικό της κατάρρευσης της αξίας των επενδύσεων σε κρυπτονομίσματα. Μήπως υπάρχει κάποιος κοινός παράγοντας που προκαλεί τη τωρινή συστημική κρίση στις τράπεζες ανεξάρτητα από το μέγεθός τους ή τις επενδυτικές τοποθετήσεις τους;
Ας δούμε το παρακάτω γράφημα που απεικονίζει την εξέλιξη των επιτοκίων ιστορικά από τη FED. Δεν χρειάζεται κάποιος να είναι αστέρι της οικονομικής επιστήμης για να καταλάβει ότι η συνεχιζόμενη αύξηση των επιτοκίων, είναι ένας από τους πιο σημαντικούς λόγους που έχουν επιφέρει τη κρίση που βιώνουν οι παραπάνω εμπορικές & επενδυτικές τράπεζες, τους κλυδωνισμούς στις αγορές, την ανησυχία των κεντρικών τραπεζών και κυβερνήσεων. Ο λόγος είναι απλός μέσα στη πολυπλοκότητά του και τη πολυπλοκότητα ενός παγκοσμιοποιημένου τραπεζικού και χρηματοοικονομικού περιβάλλοντος.
Τα υψηλά επιτόκια που σκοπό έχουν να μειώσουν τον πληθωρισμό – συνεχής απώλεια του πραγματικού εισοδήματος στις τσέπες των πολιτών – έχουν το εξής αρνητικό αποτέλεσμα στο τραπεζικό τομέα. Εξαϋλώνουν ουσιαστικά τις μακροπρόθεσμες τοποθετήσεις και επενδύσεις των ίδιων των τραπεζών σε κρατικά ομόλογα αφού τα τραπεζικά ιδρύματα προτιμούν κατά βάση να δανείζουν σήμερα φθηνά (θυμηθείτε τα αρνητικά επιτόκια για μεγάλο χρονικό διάστημα παράλληλα με το QE, τη νομισματική πολιτική ποσοτικής χαλάρωσης) για να απολαμβάνουν σημαντικές αποδόσεις από τα κρατικά ομόλογα μακράς διαρκείας τα οποία επηρεάζονται άμεσα όπως αποδεικνύεται από τη περίπτωση των τραπεζών που κατέρρευσαν από την επιβεβλημένη αύξηση των επιτοκίων.
Όσο δεν υπήρχε ο σημερινός πληθωρισμός, όσο δεν υπήρχε ο ιστορικά υψηλός πληθωρισμός που βιώνει σήμερα ολόκληρη η υφήλιος, οι κεντρικές τράπεζες δεν θα χρειαζόταν να αυξήσουν τα επιτόκια για να αντιμετωπίσουν τον πληθωρισμό και να αποτρέψουν μια ύφεση η οποία όπως φαίνεται πλησιάζει αν δεν έχει ήδη ξεκινήσει. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα προχώρησε σε νέα αύξηση των επιτοκίων μέσα στο πανικό που έχει προκαλέσει η συστημική κρίση στη Credit Suisse και στις αμερικανικές τράπεζες. Κανείς δεν ξέρει πως θα αντιδράσει η διεθνής αγορά όσο τα υψηλά επιτόκια παραμένουν και χάνεται η αξία των μακροπρόθεσμων assets των τραπεζών σε ομόλογα. Για αυτό ο πανικός από τη Silicon Valley Bank και το τεχνολογικό τομέα συμπεριλαμβανομένου της αγοράς των crypto, άρχισε να επεκτείνεται και στις υπόλοιπες τράπεζες όσο ο κοινός παρονομαστής που ονομάζεται επιτόκια παραμένει στα επίπεδα που είναι. Για αυτό και οι κεντρικές τράπεζες σε Αμερική και Ελβετία κινήθηκαν πολύ γρήγορα με εγγυήσεις προκειμένου να επανέλθει η τραπεζική εμπιστοσύνη, να διατηρηθεί η ρευστότητα, να επανέλθει μια ομαλοποίηση στις τιμές των μετοχών και κατ’ επέκταση της αξίας των ομολόγων.
Οι κεντρικές τράπεζες και οι κυβερνήσεις πρέπει να στείλουν τα σωστά μηνύματα μέσω της οικονομικής πολιτικής τους. Να θέσουν πρωτίστως ένα όριο στην αύξηση των επιτοκίων αλλιώς ο πανικός, ο φόβος, η έλλειψη εμπιστοσύνης και η απώλεια της αξίας των ομολόγων, θα φέρει νέες πτωχεύσεις, μαζική απόσυρση καταθέσεων και επενδύσεων, οδηγώντας με μαθηματική ακρίβεια σε μια νέα παγκόσμια ύφεση που έτσι και αλλιώς αρκετοί ειδικοί προοιωνίζουν από το προηγούμενο έτος λόγω των γεγονότων.
Ευστάθιος Κάσσιος
Οικονομολόγος, Συγγραφέας, Σύμβουλος Επιχειρήσεων
https://twitter.com/stathiskassios
