Αλλά το θέμα της δημοκρατίας, συγγνώμη, της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας όπως δουλεύει αυτή τη στιγμή έχει πρόβλημα και κατ’ εμένα το πρόβλημα ξεκάνει από τα ιδία τα κόμματα, τους κατ’ εξοχήν λειτουργούς της αντιπροσωπευτείς δημοκρατίας και εκεί νομίζω ότι θα έπρεπε να ξεκινήσει η συζήτηση. Και μάλιστα το τελευταίο καιρό οι συχνές αποχωρήσεις και διαγραφές στα κόμματα έπρεπε να έχουν γίνει η αφορμή γι αυτές τις συζητήσεις. Και θυμηθείτε μπορεί στη συνέχεια να φέρω παραδείγματα από την Ελλάδα αλλά το φαινόμενο είναι πανευρωπαϊκό ίσως και παγκόσμιο.
Θέλω να αποφύγω την ανάλυση του πως και γιατί σε θεωρητικό επίπεδο γιατί φοβάμαι ότι σε ένα κόσμο που τα κόμματα έχουν ξεφύγει από τις κλασσικές ιδεολογικές τους πλατφόρμες και έχουν γίνει πολυσυλλεκτικά όπως οι οπαδοί ποδοσφαιρικών ομάδων μια τέτοια αναφορά και ανάλυση το μόνο που θα κατάφερνε θα ήταν να μας κάνει να κολλήσουμε στο θάμνο και να χάσουμε τη ζούγκλα.
Λοιπόν παρ’ όλο ότι τα κόμματα θα έπρεπε να έχουν καθαρή ιδεολογική πλατφόρμα στην πράξη αυτή η ιδεολογική πλατφόρμα διαμορφώνεται συμφώνα με τις επιλογές του αρχηγού τους. Αυτό ισχύει ακόμα και στην περίπτωση των ιδεολογικά σκληροπυρηνικών κομμάτων όπως τα κομουνιστικά και πολύ φοβάμαι ότι η ερώτηση που διχάζει ιστορικούς για αιώνες, το ρόλο της προσωπικότητας στην ιστορία, δεν θα το λύσουμε σε αυτό το άρθρο. Έτσι λοιπόν όπως και να το κάνουμε η Ν.Δ. του Ράλλη δεν ήταν η ίδια με αυτήν του Αβέρωφ και πολύ περισσότερο του Μητσοτάκη ή του Κωστάκη. Το ίδιο ισχύει και με το ΠΑΣΟΚ του Αντρέα με το ΠΑΣΟΚ του Σημίτη και του Γιωργάκη ή τον Συνασπισμό του Κύρκου και τον Συνασπισμό του Τσίπρα.
Ο κάθε λοιπόν αρχηγός με τη σειρά του διαλέγει ποιοι θα τον περικλείουν και ποιοι θα τον συμβουλεύουν. Σαν πρώτη κίνηση για να απομακρύνουν αμφισβητήσεις και μελλοντικές δράσεις και αντιδράσεις ο αρχηγός επεμβαίνει και στον κομματικό μηχανισμό αλλάζοντας πρόσωπα με αυτά που τουλάχιστον είναι πιο κοντά στην προσωπική του ιδεολογική πλατφόρμα και όχι μόνο. Εκεί στο «όχι μόνο» αρχίζει να έχει προβλήματα η δημοκρατία. Γιατί η πρακτική έχει δείξει ότι συνήθως τα πρόσωπα που επιλέγονται όχι απλά υποστηρίζουν την ιδεολογική πλατφόρμα του αρχηγού αλλά θα γίνουν και μια αυλή που στηρίζει και υπερασπίζεται το πρόσωπο κάτω από όποιες συνθήκες.
Για να σας μιλήσω για κάτι που το ξέρω καλά και το έχω ζήσει από μέσα. Το εργατικό κόμμα της Μεγάλης Βρετανίας του Τόνι Μπλερ είχε πολύ λίγες σχέσεις με το εργατικό κόμμα του Νίλ Κίνοκ, καμία με αυτό του Μάικλ Φούτ και πολύ λίγες με το σημερινό του Εντ Μίλιμπαντ. Αλλά εκεί που έγινε η κυριολεκτική σφαγή ήταν εποχής Μπλέρ και ειδικά την πρώτη περίοδο. Όσοι ανήκαν στη περίοδο Φουτ και Κίνοκ – την εποχή που τα συνδικάτα έλεγχαν το εργατικό κόμμα – από μεγαλοστελέχη μέχρι ταπεινά μέλη σε τοπικές οργανώσεις χαθήκαν εν μια νυχτί. Και στη συνέχεια το εργατικό κόμμα μετονομάστηκε εσωτερικά σε …νέο εργατικό κόμμα.
Και στη συνεχεία εκλογές ερχόντουσαν και ο Τόνι ξεκίνησε να φτιάχνει τις εκλογικές λίστες. Εκεί πια ήταν που έγινε η μεγάλη σφαγή και η σιωπή των αμνών. Ακόμα και η υποψία δυσφορίας προς την μεγαλοδικηγόρο γυναίκα του Τόνι, την Κλερ – η οποία παρεμπιπτόντως με την αλαζονεία της είχε προκαλέσει πολλές αντιδράσεις και αντιπάθειες μέσα στο κόμμα – ήταν αρκετή για να χαθούν δεκάδες ονόματα από τις λίστες. Και καλά μια γαντζωμένη στο παρελθόν γενιά πιθανώς να έπρεπε να φύγει αλλά μέσα στα εκατοντάδες στελέχη που εξαφανιστήκαν ήταν όλοι άχρηστοι, ενοχλητικοί, αμφίβολοι κλπ. Ή μήπως το κίνητρο ήταν η ισχυροποίηση του Τόνι και η αποφυγή κάθε αμφισβήτησης; Μήπως τελείως δημοκρατικά και με τη βοήθεια της λίστας ο Τόνι έγινε ένας μικρός Καίσαρας; Και πόσο πλήρωσε η Μεγάλη Βρετανία την μη αμφισβήτηση του Καίσαρα Τόνι οι Βρετανοί το ζουν καθημερινά σήμερα. Όσο για την ιδεολογική πλατφόρμα του κόμματος του Τόνι, καμιά σχέση με το εργατικό κόμμα. Ο Τόνι κόντεψε να κάνει τη Μεγάλη Βρετανία το 51ο αστέρι της αμερικανικής σημαίας και αν κατέβαινε στις αμερικανικές εκλογές σίγουρα θα έβγαινε πρόεδρος με το Ρεπουμπλικανικό κόμμα με θέσεις που κάνανε ακόμα και τον Μπους να μοιάζει σοσιαλιστής.
Μη μου πείτε ότι όλο και κάτι δεν σας θυμίζουν όλα αυτά;
Αλλά ας σταματήσουμε για λίγο στη Βρετανία. Σε αυτή τη χωρά που η δημοκρατία ζει την απόλυτη σχιζοφρένεια υπάρχει κάτι που μου αρέσει πολύ. Στην αρχή της ζωής μου στη Βρετανία ζούσα μέσα στο προστατευμένο πανεπιστημιακό χώρο αλλά στη συνεχεία η ζωή μου μεταφέρθηκε σε ένα πολύ όμορφο και γραφικό χωριό της βόρειας Βρετάνιας κοντά στη Σκωτία, στα χωριά των Ντέιλς στο Γιόρκσαϊρ. Μιλάμε για προ-Τόνι εποχή. Κάποιο μεσημέρι λοιπόν που έτυχε να βρίσκομαι στο σπίτι χτύπησε η πόρτα και ένας νεαρός με μεγάλο χαμόγελο μου συστήθηκε σαν ο υποψήφιος μου για το συντηρητικό κόμμα. Επειδή έκανε και το σχετικό κρύο και οι εποχές ήταν και διαφορετικές τον κάλεσα μέσα να ζεσταθεί λίγο μην πολυκαταλαβαίνοντας τι ήθελε και υποθέτοντας ότι κάτι ήθελε να μου πουλήσει.
Όπως φαντάζεστε σύντομα κατάλαβε ότι δεν ήμουν ψηφοφόρος όχι μόνο δικός του αλλά κανενός στη Βρετανία αλλά αντί να το βάλει στα πόδια συνέχισε να συζητάει μαζί μου και να με ρωτάει για προβλήματα προσαρμογής η για την εμπειρία μου με το βρετανικό εκπαιδευτικό σύστημα, την εύρεση εργασίας και τα προβλήματα που πιθανώς αντιμετώπιζα σαν ξένος στη περιφέρεια του. Έχουν περάσει τριάντα σχεδόν χρόνια από αυτή τη συζήτηση αλλά ο συγκεκριμένος υποψήφιος θα μου μείνει αξέχαστος. Ο κυριότερος λόγος ήταν γιατί μέχρι τότε είχα δει υποψηφίους στην Ελλάδα να μου μιλάνε από το μπαλκόνι με πιθανώς οργανωμένους κλακαδόρους πρώτο τραπέζι και λέγοντας μου αοριστολογίες που δεν άγγιζαν τη πραγματικότητα της ζωής μου. Ο Ρίτσαρντ δεν εκλέχτηκε τότε αλλά είναι ακόμα φίλος μου και συνέχισε πολύ επιτυχημένα φτιάχνοντας μια εταιρία επιδιορθώσεων μακριά από την πολιτική. Αλλά ο Ρίτσαρντ δεν ήταν εξαίρεση. Έτσι γίνεται η προεκλογική εκστρατεία στην Μεγάλη Βρετανία όπου οι υποψήφιοι εκτός από μερικές συγκεντρώσεις σε καφενεία και παμπ περνάνε εβδομάδες χτυπώντας πόρτα-πορτα και μιλώντας και εξηγώντας σε αυτούς που θα ψηφίσουν. Στη συνέχεια είδα κάτι παρόμοιο να συμβαίνει και στη Φιλανδία. Όχι αυτό με το μπαλκόνι και τις αοριστολογίες αλλά αυτό με τον πολικό να κατεβαίνει και να σου κτυπάει την πόρτα, να μιλάει, να συζητάει μαζί σου, να ερωτάει και να ακούει.
Και για να σας προλάβω το μπαλκόνι υπάρχει ακόμα, απλά με άλλη μορφή. Τώρα λέγεται παράθυρο και το ακροατήριο είναι στημένο στο καναπέ του.
Ας πάρουμε τώρα εμάς, του ψηφοφόρους. Πως ψηφίζουμε ποιους και γιατί; Σίγουρα υπάρχει μια ιδεολογική πλατφόρμα κάπου στο πίσω μέρος του μυαλού μας. Αλλά μετά είναι το συμφέρον, το προσωπικό και το πολύ προσωπικό. Το προσωπικό στο επίπεδο ότι το κοινό καλό – έτσι όπως καταλαβαίνω εγώ το κοινό καλό – είναι και το προσωπικό μου καλό, και το πολύ προσωπικό συμφέρον σε κάτι που όλοι έχουμε ακούσει, θα βάλει την κόρη μου στο δημόσιο.
Πάμε τώρα στο ποιους. Εκεί ψηφίζουμε με κομματική συνείδηση η αναγνωσιμότητα. Η κομματική συνείδηση συνήθως ακολουθεί την κομματική γραμμή αλλά η αναγνωσιμότητα είναι μια μεγάλη ιστορία. Η Τσιτσολίνα έγινε βουλευτής στην Ιταλία και αυτή τη στιγμή ιδρύει κόμμα για να επανέλθει στο ιταλικό κοινοβούλιο. Η Τσιτσολίνα μάζεψε ψήφους χάρις στην αναγνωσιμότητα μελλών του σώματος της που δεν έχουν καμιά σχέση με το μυαλό της. ποδοσφαιριστές με λεξιλόγιο της τάξεως του αγκού και του ούγκ έχουν γίνει βουλευτές σε όλη την Ευρώπη. Για να μην αναφερθώ σε τηλεπερσόνες που δεν κάνουν ούτε για μεταμεσονύχτιες πιλήσεις. Αυτοί όλοι ψηφίζονται γιατί ο ψηφοφόρος έχει σαν μοναδική πληροφορία την εικόνα που του δίνουν οι ίδιοι μέσα από ένα βομβαρδισμό στις τηλεοπτικές εικόνες.
Ο Άδωνης σε γενικές γραμμές μου είναι συμπαθής και με κάνει συχνά να γελάσω, αλλά με τις τόσες παρουσίες του παντού από νωρίς το πρωί μέχρι αργά το βράδυ κάθε μέρα κοντεύω να τον βλέπω ακόμα και στον ύπνο μου παρ’ όλο ότι ζω χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά από την Ελλάδα. Το ερώτημα εδώ όμως δεν είναι αν ο Άδωνης είναι κάλος η όχι. Το ερώτημα είναι αν υπάρχουν άλλοι πολύ καλύτεροι από τον Άδωνη και κατάλληλοι με γνώσεις να υπερασπίσουν τα δικαιώματα μου δεν βρίσκονται εκεί επειδή δεν έχουν την αναγνωσιμότητα του Άδωνη. Πάμε λίγο πιο μακριά; Πόσοι άλλοι βουλευτές μέσα στο ίδιο κόμμα πιθανώς χάνονται και αυτοί και οι ιδέες τους και η προσφορά τους γιατί δεν έχουν το ταλέντο του σόουμαν μπροστά στις κάμερες, τα φυσικά κάλλη της Τσιτσολίνας ή τα μάτια της κυρίας Ράπτη που ενώ η παρουσία της ήταν πάντα αισθητή από τα έδρανα σπάνια κάποιος την άκουσε από το βήμα να λέει κάτι που να δικαιολογεί την παρουσία της και τους ψήφους που πήρε.
Και πάμε τώρα και στο γιατί. Αλλά για πάμε λίγο πίσω. Εκεί που ομιλάγαμε για τον Τόνι και το πώς και γιατί έφτιαξε τις λίστες. Με τι κριτήρια μπήκαν όσοι μπήκαν και πως τελικά βρεθήκαν στα έδρανα της Βουλής ή δεν θα βρεθούν στο τέλος κάποιοι.
Λοιπόν υπάρχουν λύσεις αλλά σαν την ελευθερία και η δημοκρατία θέλουν τόλμη. Να μην υπάρχουν λίστες αλλά υποψήφιοι. Υποψήφιοι ανά περιοχή που τους υποστηρίζουν η όχι κόμματα. Έτσι η δημοκρατία δεν γίνεται κομματική αντιπροσωπευτική αλλά απλά αντιπροσωπευτική. Όπως είχα αναφέρει και παλιότερα σε ανάλογο άρθρο εδώ στο apopseis εκμετάλλευση του εργαλείου του ιντερνέτ.
Αυτό θα δώσει και ελευθερία στους βουλευτές που θα πάψουν να είναι δούλοι του κόμματος, του κομματικού μηχανισμού και του αρχηγού αλλά θα γίνουν υπηρέτες του λαού που ορκιστήκαν να υπηρετούν. Και με αυτό το βάρος θα ψηφίζουν κι όχι με την απειλή ότι αν δεν ψηφίσουν ότι θέλει ο αρχηγός η ο ανάλογος κομματικός μηχανισμός δεν θα είναι στην επομένη λίστα η θα διαγραφούν.
Και τότε ίσως τα κόμματα να βρουν και τη χαμένη ταυτότητα τους. Ίσως ξαλαφρωμένα από τις ίντριγκες και τα παιχνίδια εξουσίας και συμφέροντος να ανακαλύψουν τη χαμένη τους ιδεολογία που και δικαιολογεί την ύπαρξη τους.
Βλέπετε αυτό που μας διδάσκουν τα σύγχρονα κόμματα είναι ότι έχουν ξεχάσει την ιδεολογία και το μόνο που σέβονται είναι η εξουσία πάντα έτοιμα να θυσιάσουν τα πάντα στο βωμό της. Κι όταν η εξουσία γίνεται ιδεολογία τότε πεθαίνει η δημοκρατία.
Όλα αυτά τα έγραψα γιατί παρ’ όλο ότι βρισκόμαστε σε περίοδο βαθιάς κρίσης γνωρίζοντας ότι η δημοκρατία μας είναι ένα από τα βαριά λαβωμένα στοιχεία αυτής της κρίσης αλλά παράλληλα και κομμάτι της ανάστασης μας, ίσως … ίσως και να κάνουμε τώρα κάτι για να την βοηθήσουμε. Τώρα, άμεσα κι όχι εντοπίζοντας απλά το πρόβλημα αλλά και με προτάσεις!
