γράφει ο Μανώλης Πέπονας.

 

Όσοι ασχολούμαστε με την ιστορία, απολαμβάνουμε ένα μοναδικό προνόμιο: γράφουμε για τους θανάτους των άλλων. Παρά τον καταμερισμό της επιστήμης σε κλάδους (οικονομική, στρατιωτική, διπλωματική, κοινωνική, κα), παραμένει γεγονός πως ασχολείται με πρόσωπα που, στη συντριπτική τους πλειοψηφία, δεν ζουν. Ακόμη κι αν η ιστορία της εργασίας, για παράδειγμα, θέτει το ζήτημα της συγχρονίας, ακόμη κι αν ο Noirel έσπευσε να υποστηρίξει πως “κάθε ιστορία είναι σύγχρονη ιστορία”, παραμένει γεγονός πως αυτή ενδιαφέρεται για το παρελθόν. Και στο παρελθόν υπάρχουν τριών λογιών πράγματα: αναμνήσεις, συναισθήματα και άνθρωποι που έφυγαν.

Ο κάθε ιστορικός διαθέτει τη δική του προσωπικότητα. Είναι μια δουλειά, ακόμη κι αν δεν είναι μόνο τέτοια. Ο καθένας από εμάς, ανεξάρτητα από την κατάρτιση ή την ηλικία του, μπορεί να διηγηθεί άσχημες νύχτες στις οποίες μανάδες από τα Καλάβρυτα αναζητούσαν δικαίωση, κρατώντας τα νεκρά μωρά τους. Το χειρότερο βέβαια είναι πως δεν είμαστε αρμόδιοι γι’ αυτό. Έχουμε γνωρίσει τόσους νεκρούς όσους δεν έχει δει ο πλέον ευυπόληπτος νεκροθάφτης, κι όμως δεν είναι η δουλειά μας να τους κρίνουμε. Λέμε φυσικά τη γνώμη μας, ωστόσο πάντα με την κομψότητα δημοσίων υπαλλήλων. Χωρίς λέξεις όπως “φονιάς”, “τιποτένιος” ή “ηλίθιος”. Βγάζοντας συναισθήματα με μέτρο, ως υποκείμενα τέχνης. Με άψογες πένες, επαγγελματικές και πειθαρχημένες. Ενώ συμβαίνουν αυτά, οι γυναίκες από τα Καλάβρυτα συνεχίζουν να περιπλανώνται μαυροφορεμένες πάνω από τα κρεβάτια μας.

Επειδή όμως το επάγγελμα ενός ανθρώπου είναι μέρος της ζωής του, όχι η ίδια του η ζωή, έρχονται στιγμές που οι επαγγελματικές πένες μαλακώνουν, που οι γνώμες ξετυλίγονται στο χαρτί κοφτές, που οι Πιλάτοι θέλουν να φέρουν πίσω τα νεκρά μωρά όλων των πολέμων. Αυτές είναι οι στιγμές που καταλαβαίνεις πως γίνεσαι άνθρωπος, μα παύεις να είσαι ιστορικός -τουλάχιστον με την παραδοσιακή έννοια. Είπαμε, είμαστε άνθρωποι, ακόμη κι αν ορισμένες φορές το ξεχνάμε σκόπιμα. Όπως όλοι οι άλλοι, βλέπουμε δικούς μας ανθρώπους να φεύγουν. Για τα αστέρια, για τον ουρανό, για μια ξένη πατρίδα, για μια ξένη αγκαλιά, οι διαφορές είναι ελάχιστες και λίγη σημασία έχουν. Και όπως όλοι οι άλλοι, συνεχίζουμε μέχρι να πέσει κι η δική μας αυλαία.

Σε τί διαφέρει λοιπόν ο θάνατος για έναν ιστορικό σε σχέση με έναν ηλεκτρολόγο, για παράδειγμα; Καταρχήν ένας ιστορικός έχει γνωρίσει χιλιάδες θανάτους, τόσους που σπάνια του προκαλούν κάποια εντύπωση. Μια φρίκη χάρτινη ξετυλίγεται στα περισσότερα βιβλία, ικανή να σε κάνει να καταλάβεις πως όλα κάποτε τελειώνουν. Επίσης, έχει αποκτήσει τις εμπειρίες των άλλων, αυτών που τον εκλιπαρούν για μια θέση στις σελίδες του. Μπορεί να ρουφά ηδονικά τα παθήματά τους, μαθαίνοντας από αυτά ή απλά καταγράφοντάς τα, και έπειτα να επιλέξει αν θα πέσει στις ίδιες παγίδες ή αν θα τις αποφύγει. Τέλος, έχει διαπαιδαγωγηθεί με ρίξεις και συνέχειες, είτε αυτές έχουν να κάνουν με την ύπαρξη μιας αυτοκρατορίας είτε με τη ζωή ενός ανθρώπου. Ξέρει πως η ζωή είναι ένα παιχνίδι που θα συνεχιστεί και χωρίς εμάς. Γιατί λοιπόν να μη χαθούμε στη μαγεία του;