γράφει ο Δρ. Παναγιώτης Σφαέλος.
«Πως αλήθεια θα λειτουργήσει στην πράξη το γεγονός ότι η Βόρεια Ιρλανδία θα ανήκει στην τελωνειακή περιοχή του Ηνωμένου Βασιλείου και ταυτόχρονα να είναι μέρος της κοινής αγοράς της ΕΕ;»
Η νέα Συμφωνία Αποχώρησης (Withdrawal Agreement) του Ηνωμένου Βασιλείου από την ΕΕ, η οποία επετεύχθη χθες είναι μια πολύ θετική εξέλιξη και για τα δύο αντισυμβαλλόμενα μέρη, αν φυσικά εγκριθεί από το Βρετανικό Κοινοβούλιο και, φυσικά, από το τοπικό Κοινοβούλιο της Βόρειας Ιρλανδίας Stormont. Ο Μισέλ Μπαρνιέ χαρακτήρισε την παρούσα συμφωνία «δίκαιη και ισορροπημένη». Αποφεύγει τα σκληρά σύνορα στην Ιρλανδία και βέβαια αποτρέπει ένα άτακτο Βrexit. Έχει όμως και μερικά αρνητικά σημεία που θα αναλύσουμε παρακάτω.
Η παρούσα συμφωνία είναι ίδια με εκείνη του 2018 αλλά τροποποιεί το Πρωτόκολλο για τις σχέσεις με τη Βόρεια Ιρλανδία και την Δημοκρατία της Ιρλανδίας, αίροντας το αδιέξοδο που είχε δημιουργηθεί από την πιθανή επαναφορά ενός «σκληρού χερσαίου συνόρου» ανάμεσα στην Δημοκρατία της Ιρλανδίας και την Βόρειας Ιρλανδίας. Η επαναφορά ενός χερσαίου συνόρου 300 περίπου χιλιόμετρων θα αναζωπύρωνε τα πάθη και τις συγκρούσεις ανάμεσα στις δυο κοινότητες της Β. Ιρλανδίας (Ενωτικούς και Αυτονομιστές) και θα έθετε σε κίνδυνο την ειρηνευτική προσπάθεια 21 ετών που ξεκίνησε με το Good Friday Agreement (1998).
Να θυμίσουμε ότι η αρχική συμφωνία προέβλεπε ένα «backstop», δηλαδή ένα δίκτυ ασφαλείας, για την αποφυγή ενός «σκληρού» συνόρου που θα χώριζε το νησί στην μέση. Με άλλα λόγια το «backstop» προέβλεπε ότι σε περίπτωση μη ύπαρξης συμφωνίας στο θέμα του χερσαίου συνόρου με την Ιρλανδία, η Βόρεια Ιρλανδία θα έμπαινε σε ειδικό καθεστώς τελωνειακής ένωσης με την ΕΕ. Αυτό δημιουργούσε αδιέξοδο στην ολοκλήρωση του Brexit αφού θα άφηνε τη Βόρεια Ιρλανδία σε άλλο τελωνειακό καθεστώς από το υπόλοιπο Ηνωμένο Βασίλειο.
Το νέα συμφωνία θεωρητικά καταργεί το “backstop” προβλέποντας ότι μετά το Brexit, η Βόρεια Ιρλανδία θα παραμείνει στην τελωνειακή περιοχή του Ηνωμένου Βασιλείου επωφελούμενη από τη νέα εμπορική πολιτική του Ηνωμένου Βασιλείου. Ταυτόχρονα όμως, η νέα συμφωνία διατηρεί στην πράξη πτυχές του “backstop” αφού προβλέπει ότι η Βόρεια Ιρλανδία θα τηρεί τους Ευρωπαϊκούς κανόνες της ενιαίας αγοράς και θα αποτελεί σημείο εισόδου στην ενιαία αγορά της ΕΕ. Το Ηνωμένο Βασίλειο δε θα βάζει τέλη εκτελωνισμού σε προϊόντα που εισέρχονται στη Βόρεια Ιρλανδία αρκεί να παραμείνουν στη Βόρεια Ιρλανδία και να μην περάσουν τα σύνορα. Αν περάσουν τα σύνορα, τότε οι τελωνειακοί δασμοί της ΕΕ θα ισχύσουν. Μάλιστα αυτό το θέμα θα είναι αντικείμενο μελέτης ειδικής επιτροπής που θα παρακολουθεί την εφαρμογή της συμφωνίας. Τα εισερχόμενα στη Βόρεια Ιρλανδία εμπορεύματα θα ελέγχονται στις θαλάσσιες εισόδους (λιμάνια) της νήσου της Ιρλανδίας και όχι στα χερσαία σύνορα μεταξύ Βόρειας Ιρλανδίας κα της Δημοκρατίας της Ιρλανδίας. Χερσαία σύνορα δεν θα υπάρχουν αφού η Κοινή Ταξιδιωτική Περιοχή (Common Travel Area) θα ισχύει και μετά το Brexit. Αυτό φυσικά ευνοεί την Δημοκρατία της Ιρλανδίας αφού εξασφαλίζει κα την ενότητα της νήσου.
Η νέα συμφωνία επίσης προβλέπει βελτιωμένες ρυθμίσεις για τον ΦΠΑ και ότι θα διατηρηθεί η συνέπεια με τους κανόνες της ενιαίας αγοράς, με τον παράλληλο σεβασμό των επιθυμιών του Ηνωμένου Βασιλείου για διαφοροποίηση στην ψηφιακή αγορά.
Τέλος, θα υπάρχει μηχανισμός συγκατάθεσης της Βόρειας Ιρλανδίας, Τέσσερα χρόνια μετά την εφαρμογή των διευθετήσεων, το κοινοβούλιο της Βόρειας Ιρλανδίας θα αποφασίσει με απλή πλειοψηφία αν θα παραμείνουν οι ρυθμίσεις αυτές για αλλά τέσσερα χρόνια. Αν τις εγκρίνουν και οι δυο κοινότητες τη Ιρλανδίας (ενωτικούς και αυτονομιστές) τότε θα παραταθεί για αλλά οχτώ χρόνια. Αν απορριφθούν θα ισχύσουν για αλλά δυο χρόνια μέχρι να καταργηθούν (cooling-off period).
Με την παρούσα συμφωνία το Brexit ξεμπλοκάρεται και θα προσχωρήσει ανεξάρτητα από την μελλοντική διευθέτηση των σχέσεων μεταξύ Βόρειας Ιρλανδίας και Δημοκρατίας της Ιρλανδίας. Διαφορετικά, υπό την προηγούμενη συμφωνία, το Ηνωμένο Βασίλειο θα παρέμενε σε τελωνειακή ένωση με την ΕΕ μέχρι να βρεθεί λύση για τα ιρλανδικά σύνορα. Δηλαδή, η διαφορά της συμφωνίας του Τζόνσον από εκείνη της Μέι είναι ότι τότε το «backstop» επηρέαζε όλο το Ηνωμένο Βασίλειο ενώ τώρα θα αφορά μόνο τη Βόρεια Ιρλανδία. Πάντως, και στις δύο συμφωνίες, η Βόρεια Ιρλανδία αποκτά διαφορετικό τελωνειακό καθεστώς από το υπόλοιπο Ηνωμένο Βασίλειο μόνο που τώρα αυτό το θέμα δεν επηρεάζει το Brexit στο σύνολο του αφού η διευθέτηση των όποιων συνεπειών του Brexit στην Ιρλανδία μεταφέρεται πλέον στην ευθύνη του Κοινοβουλίου της Βόρειας Ιρλανδίας.
Βέβαια, αυτό ελλοχεύει και σοβαρούς κινδύνους για την ενότητα του Ηνωμένου Βασιλείου αφού η διευρυμένη ανεξαρτησία της Βουλής της Βόρειας Ιρλανδίας να αποφασίζει τα επόμενα βήματα μετά το Brexit δίνει την δυνατότητα στους Βόρειο-Ιρλανδούς να επιλέξουν ίσως και την απόσχιση τους από το Ηνωμένο Βασίλειο ή και την ένωση τους με το Δημοκρατία της Ιρλανδίας (μέσω δημοψηφισμάτων) και, φυσικά, την παραμονή τους στην ΕΕ. Περαιτέρω, η Βόρεια Ιρλανδία ίσως εγκλωβιστεί ανάμεσα στην τελωνειακή της ένωση με την Βρετάνια (το υπόλοιπο Ηνωμένο Βασίλειο), όπως προβλέπεται στη νέα συμφωνία, και την ταυτόχρονη εφαρμογή ευρωπαϊκών κανόνων, μια κατάσταση που δεν εμπνέει σταθερότητα ούτε σαφήνεια. Πως αλήθεια θα λειτουργήσει στην πράξη το γεγονός ότι η Βόρεια Ιρλανδία θα ανήκει στην τελωνειακή περιοχή του Ηνωμένου Βασιλείου και ταυτόχρονα να είναι μέρος της κοινής αγοράς της ΕΕ;
Πάντως, παρά το προβλήματα της, η νέα συμφωνία επιταχύνει το Brexit, εξασφαλίζει τη ενότητα και την ειρήνη της Ιρλανδίας (χωρίς χερσαία σύνορα) και την ακεραιότητα της ενιαίας Ευρωπαϊκής αγοράς κάτι που πρωτίστως ενδιαφέρει την ΕΕ στις σύνολο της. Ο λόγος τώρα περνάει στη Βουλή των Κοινοτήτων για να αποφασίσει σε ειδική ψηφοφορία για την έκβαση της παρούσας συμφωνίας, εν μέσω διαφωνιών και κομματικών συγκρούσεων.
