Από όσα μουσεία έχω πάει – και σας βεβαιώνω ότι έχω πάει σε πολλά και σε μέρη απίθανα – υπάρχουν μόνο δυο που με έχουν αφήσει άφωνο. Όχι τόσο ή μόνο για τα εκθέματα τους, αλλά και για το γενικότερο στήσιμο τους. Το ένα είναι στη Φινλανδική πλευρά της Λαπωνίας και το άλλο στη πρωτεύουσα της Σουηδίας, τη Στοκχόλμη.
Στις αρχές του 17ου αιώνα, η Σουηδία με βασιλιά τον Γκούσταβ Αδόλφο, ήταν μια υπερδύναμη που τα σύνορα της κάλυπταν από τον Ατλαντικό Ωκεανό μέχρι τη τσαρική Ρωσία και όλη τη Βαλτική μέχρι την Πολωνία. Η οικονομική και στρατιωτική της δύναμη απλώνονταν ακόμα και στην Αφρική και τα πλοία της στη κυριολεξία κυριαρχούσαν στον Βόρειο Ατλαντικό. Αποικίες και κατακτήσεις γέμιζαν τα Σουηδικά ταμεία και οι Σουηδοί απολάμβαναν αγαθά από τα πιο απομακρυσμένα μέρη του τότε κόσμου.
Μέσα σε όλο αυτό το πλούτο και με μια μικρή δόση αλαζονείας, ο βασιλιάς αποφασίζει να φτιάξει μια πολεμική φρεγάδα που όμοια της να μην υπάρχει, τόσο σε στρατιωτική δύναμη όσο και αισθητική ομορφιά. Έτσι από το 1626 μέχρι το 1628 ναυπηγείται ένα πολεμικό καράβι που ξέχωρα από τον οπλισμό του, τα κανόνια του και τα υπέροχα ιστία του, είναι και κόσμημα τέχνης, ξυλογλυπτικής και ζωγραφικής. Η κάθε φιγούρα που στολίζει τα πλευρά του πλοίου είναι ένα αριστούργημα τέχνης. Τα δε χρώματα και τα υλικά, μάθημα για φοιτητές σχολής καλών τεχνών σήμερα.
Στις 10 Αυγούστου του 1628 και παρουσία εκατοντάδων κόσμου, το κόσμημα του Σουηδικού στόλου είναι έτοιμο για το παρθενικό του ταξίδι. Ο καιρός είναι καλοκαιρινός κι ένα πολύ απαλό αεράκι φυσάει, ικανό να γεμίσει τα τέσσερα ιστία της φρεγάδας και να τη βγάλει στο αρχιπέλαγος. Οι πόρτες των κανονιών είναι ανοιχτές για να θαυμάσουν όλοι τον οπλισμό του και το πλήρωμα είναι παρατεταγμένο χαιρετώντας το κοινό που τους αποχαιρετά. Το πνεύμα είναι πανηγυρικό και η φρεγάδα περνάει τα πρώτα μέτρα με τον κόσμο να παραληρεί. 69 μέτρα μήκος, 64 κανόνια σε διπλές σειρές και από τις δυο πλευρές, 145 ναύτες και 300 στρατιώτες. Φαντάζεστε πόσο επιβλητική ήταν η εικόνα. Και στα 120 μέτρα από τη ξηρά …βυθίζεται!
Μέσα σε λίγα λεπτά το καμάρι της Σουηδικής αυτοκρατορίας, η προσωποποίηση της Σουηδικής ναυτικής υπεροχής χάνεται μπροστά στα μάτια εκατοντάδων κόσμου, σε ένα μέρος που κάποιοι πριν από μερικές ώρες ψάρευαν και μόλις στα 35 μέτρα βάθος. Και μάλιστα βυθίζεται παίρνοντας μαζί του πάνω από 30 ναύτες και στρατιώτες. Ήταν τόσο τρομακτικό αυτό που συνέβη – και παράλληλα όλοι έμμεσα αναγνώριζαν ότι κάτι οι ίδιοι είχαν κάνει λάθος – που τους πήρε 40 μέρες να βρουν το θάρρος να το ανακοινώσουν στον βασιλιά, που εκείνον τον καιρό εκστράτευε εναντίον της Πολωνίας και που φυσικά τον έκανε έξαλλο. Ξεκίνησαν έρευνες που κράτησαν τρία χρόνια ψάχνοντας ευθύνες αλλά που στο τέλος, πέραν της αυτοκτονίας ενός από τους ναυπηγούς, δεν οδήγησαν πουθενά. Από τότε και λίγο με τη βοήθεια των προλήψεων που κυριαρχούσαν την εποχή κανένας Σουηδός βασιλιάς δεν ξαναδοκίμασε να φτιάξει ένα παρόμοιο ναυτικό στολίδι.
Στη συνέχεια και μετά την ανέλκυση του πλοίου, αποκαλύφθηκε ότι όλα οφείλονταν σε ανθρώπινο λάθος. Είχαν βάλει λάθος απόβαρο και δεν το είχαν δέσει σωστά, έτσι στο πρώτο κύμα, που δεν χρειάστηκε να είναι τίποτα μεγάλο, το απόβαρο που αποτελείτο κυρίως από πέτρες, μετακινήθηκε και με την βοήθεια των ανοιγμένων ιστίων …τούμπαρε και αμέσως βύθισε τη φρεγάτα. Το κόσμημα του Σουηδικού ναυτικού είχε βυθιστεί μόλις 100 μέτρα από το λιμάνι, στο παρθενικό του ταξίδι από κακό υπολογισμό, ή ίσως υπερβολική εμπιστοσύνη των κατασκευαστών του στον εαυτό τους. Στην ουσία χάθηκε από μια μαλακία της στιγμής και μαζί του πήρε και 30 ανθρώπινες ψυχές.
Στις αρχές του 1950 ένας αρχαιολόγος «ξαναανακάλυψε» τη φρεγάτα, είδε ότι είναι ουσιαστικά ανέπαφη πέραν της φθοράς του χρόνου μέσα στο νερό και ξεκίνησαν τα σχέδια για την ανέλκυσή της. Το 1962 ξεκίνησαν οι εργασίες ανέλκυσης και το 1990 άνοιξε το Μουσείο του Βάσα με ένα μόνο έκθεμα. Τη φρεγάτα που είχε βυθιστεί πριν από 362 χρόνια και που δεν είχε καταφέρει να αλλοιώσει ούτε η φύση ούτε ανθρώπινο χέρι.
Το αποτέλεσμα είναι τρομακτικό. Το μουσείο του Βάσα στη Στοκχόλμη είναι το πιο πολυεπισκεπτόμενο ναυτικό μουσείο στον κόσμο και ένα από τα πιο πολυπεπισκεπτόμενα μουσεία στο κόσμον με πάνω από 1,5 εκατομμύριο επισκέπτες τον χρόνο. Ξέχωρα από τη φρεγάτα, που ό,τι και να κανείς, ό,τι και να είσαι, πυρώνει τη φαντασία σου και βλέπεις από επικές ναυμαχίες μέχρι πειρατές, ξέχωρα από το καταπληκτικό ξύλινο οικοδόμημα που τη φιλοξενεί, με τα ιστία να προεξέχουν της οροφής, τις μινιατούρες που αναπαριστούν όλη την πορεία κατασκευής του πλοίου, τις αναπλάσεις των ξυλογλύπτων αγαλμάτων με τα χρώματα του αυθεντικού, ακόμα και ο ημιφωτισμός προσθέτει στη μαγεία. Προσεγμένες δε πολύγλωσσες πινακίδες σε πληροφορούν και για τη παραμικρή λεπτομέρεια που μπορεί να σε ενδιαφέρει. Είναι μια ιστορική Ντίσνεϋλαντ για κάθε ηλικία και όλα αυτά αφιερωμένα …στη μεγαλύτερη βλακεία της Σουηδικής ιστορίας!
Το συγκεκριμένο μουσείο το έχω επισκεφτεί πολλές φορές, το συστήνω σε φίλους και γνωστούς που επισκέπτονται την Στοκχόλμη, και πάντα εν γνώσει ότι θα πληρώσω για να δω το ομορφότερο μουσείο αφιερωμένο στη μεγαλύτερη ναυτική μαλακία της ιστορίας.
Το άλλο μουσείο που ανέφερα, είναι το μουσείο του Αρκτικού Κύκλου, λίγα χιλιόμετρα έξω από το Ροβανιέμι στη Φινλανδική Λαπωνία. Υπάρχει Νορβηγική, Σουηδική και Ρωσική Λαπωνία. Ένα κομψοτέχνημα αρχιτεκτονικής, από κατάλευκο γρανίτη σε γραμμές Bauhaus που από μόνο του το κτίριο είναι άξιο να το επισκεφτείς. Οι αίθουσες, σειρές η μια μετά την άλλη. Γεμάτες οθόνες! Δεν κάνω καθόλου πλακά. Η κάθε αίθουσα έχει τέσσερεις και πέντε οθόνες που παρουσιάζουν ολιγόλεπτες ταινίες με τη ζωή ή το τοπίο της Αρκτικής. Τίποτα άλλο. Τίποτα απολύτως. Στο δε κέντρο του μουσείου, υπάρχει ένα δωμάτιο προσομοίωση με τη θερμοκρασία που έχει ο Βόρειος Πόλος και μπορείς για μερικά δευτερόλεπτα να νιώσεις τι σημαίνει να στέκεσαι στους -56 βαθμούς. Αυτά! Αν ήθελα να γίνω κυνικός θα έλεγα ότι ήταν διαφήμιση των τηλεοράσεων Sony και Nokia και τίποτα άλλο.
Αυτό το μουσείο που λέτε, για να το δεις χρειάζεται να πας γύρω στα 40 χιλιόμετρα έξω από το Ροβανιέμι σε μια τελείως έρημη περιοχή, να πληρώσεις 8-12 ευρώ το άτομο για να δεις σε ένα υπέροχο κτίριο μεν, αλλά οθόνες να προβάλουν ολιγόλεπτα ντοκιμαντέρ που το πιθανότερο έχεις δει στη τηλεόραση και ένα δωμάτιο ψυγείο. Αυτό το μουσείο έχει κατά μέσω όρο 120,000 επισκέπτες το χρόνο που συνέχεια και κάθε χρόνο αυξάνονται. Είναι κομμάτι της ατραξιόν: Ροβανιέμι, το χωριό του Άγιου Βασίλη (που επίσης πλην ενός άγιου Βασίλη που βγάζεις φωτογραφία μαζί του, του ταχυδρομείου, πολλών μαγαζιών δώρων που χρυσοπληρώνεις και φαστφουντάδικα, δεν έχει τίποτα άλλο) και το μουσείο του Αρκτικού Κύκλου. Ένα μουσείο που παρουσιάζει …τίποτα γιατί στην ουσία αυτό που σου δείχνει στις οθόνες είναι και …έξω από το μουσείο. Στον ίδιο τον περίβολο του.
Ας επιστρέψουμε τώρα στην Ελλάδα. Το 1981 με κάλεσε πολύ αγαπημένος φίλος από την Πρέβεζα που είχαμε συναντηθεί στο εξωτερικό και μοιραζόμασταν την αγάπη στις καταδύσεις, για κατάδυση μεταξύ Ακτίου και Νικόπολης. Ήταν μια απλή κατάδυση σε λίγα μέτρα και κάναμε και πλάκα ότι ίσως να πιάσουμε και κανένα χταπόδι για να συντροφέψει τα μύδια (τοπική λιχουδιά) που θα τρώγαμε σε τοπικό ουζερί το ίδιο βραδύ. Τέλος της άνοιξης με το καλοκαιράκι να ξεκινάει, το νερό ζεστό, όμορφο φεγγάρι και πέφτουμε κάποια στιγμή γύρω στις έξη για να περάσουμε γύρω στα 20 λεπτά κάτω από το νερό και σε ένα βάθος όχι μεγαλύτερο από τα 10 μέτρα. ‘Ημασταν έξω από τα όρια της πόλης της Πρέβεζας προς Νικόπολη με το φουσκωτό και μάλιστα θυμάμαι ότι μου είπε ότι στη περιοχή υπήρχε σαπωνοποιείο γιατί μύριζε πολύ βαριά ο αέρας. Πέσαμε και μετά από ένα δεκάλεπτο ήταν εκείνος που παρατήρησε κάτι ξύλα και κάτι μεταλλικό. Πλησιάσαμε και γρήγορα καταλάβαμε ότι ήταν κομμάτια από καράβι, σιγουρά όχι σύγχρονο και μάλιστα είδαμε και ένα κομμάτι ψηφιδωτό. Δεν σας περιγράφω πως κάναμε. Σαν μικρά παιδιά που ανακάλυψαν θησαυρό πειρατών. Σκόρπια στην άμμο ήταν κομμάτια πιθανώς από αμφορείς για κρασί ή κάτι τέτοιο, σίγουρα αρχαία. Τρελαθήκαμε.
Δεν πειράξαμε τίποτα απολύτως. Δεν νομίζω ότι πέρασε καν δεύτερη σκέψη από το μυαλό μας. Βγήκαμε αμέσως έξω από το νερό, αμέσως στο φουσκωτό και τρέξαμε να βρούμε κάποιον να το πούμε για να ασχοληθεί η αρχαιολογία και όποιος τυχών είναι αρμόδιος σε τέτοια θέματα. Για να σας προλάβω, σημαδούρα δεν βάλαμε γιατί δεν είμασταν προετοιμασμένοι για κάτι τέτοιο, αλλά είμασταν πολύ σίγουροι για το μέρος που βουτήξαμε, την απόσταση από τη ξηρά και φυσικά ο φίλος μου ήταν ντόπιος. Και το αναφέραμε σε ένα χωροφύλακα. Φυσικά ακολουθήσαν εορταστικά μύδια και ούζο.
Την επομένη ψάξαμε το χταπόδι μας στην άλλη πλευρά της Πρέβεζας σίγουροι ότι το χθεσινό σημείο θα είχε γεμίσει με αρχαιολόγους κλπ. και δεν θα υπήρχε λόγος να μπλεχτούμε στα πόδια τους. Έτσι νομίζαμε. Δυο μέρες μετά ξαναπήγαμε στο ίδιο σημείο με την περιέργεια μας να έχει νικήσει και βρήκαμε …τίποτα. Απολύτως τίποτα. Όχι αρχαιολόγους και δύτες δεν βρήκαμε αλλά ουτε ίχνος από πριονίδι δεν βρήκαμε, αφήστε το ψηφιδωτό. Σαν να μην είχαν υπάρξει ποτέ, και ναι σημαδούρα δεν βάλαμε αλλά είχαμε σταμπάρει σημεία και ξέραμε ακριβώς και που πέσαμε και που βρήκαμε αυτό που βρήκαμε. Φυσικά ψάξαμε τον χωροφύλακα και μας είπε ότι μάλλον μας κορόιδεψε το νερό και δεν είδαμε τίποτα απολύτως. Μάλιστα, σχεδόν μας απείλησε για …αρχαιοκάπηλους που ψάχνουν αρχαία στο νερό. Το ίδιο βραδύ σε ένα από τα ουζερί και σε γνωστό του φίλου μου αναφέραμε τη περιπέτεια μας. Χαμογέλασε στραβά και μας είπε: πάνε αυτά! Πάνε με τα άλλα. Βλάκες ήσασταν που δεν βγάλατε ένα κομμάτι τουλάχιστον.
Το 1998, με παρέα από τη Φινλανδία, επισκέπτομαι την Ηλεία. Δυο οι λόγοι. Ένας ότι ήθελαν να δουν την αρχαία Ολυμπία και ένας πολύ προσωπικός, ήθελα να τους δείξω ένα από τα ομορφότερα κάστρα που υπάρχουν στο κόσμο (τουλάχιστον για μένα που έχω γυρίσει από τα κάστρα της Βαυαρίας μέχρι αυτά της Σκωτίας), το κάστρο του Παλαιολόγου, το Χλεμούτσι. Μόνο που δεν έκλαιγα. Το κάστρο μισογκρεμισμένο, χορταριασμένο, παρατημένο, σε κάποια σημεία μισοριγμένο και σε κάποια άλλα σακούλες πλαστικές με σκουπίδια. Υπήρχαν γίδια μέσα στο κάστρο που βοσκούσαν. Γίδια. Και μπορεί οι Φινλανδοί, ναι οι χθεσινοί Φινλανδοί, που το ένα τους κάστρο το φτιάξανε Γάλλοι και το άλλο Σουηδοί και τα προσέχουν καλυτέρα από το σπίτι τους, να το βρήκαν χαριτωμένα γραφικό μιας και «όλα τα αρχαία στην Ελλάδα είναι μισογκρεμισμένα ερείπια» – φινλανδικό χιούμορ – εγώ όμως πόνεσα.
Και υστέρα πήγαμε στην Ολυμπία, στην αρχαία Ολυμπία. Αυτήν που καμαρώνουμε κάθε τέσσερα χρόνια και λιγότερο στα ενδιάμεσα, γιατί την δείχνουν όλες οι τηλεοράσεις του κόσμου. Αυτήν την Ολυμπία. Και δεν θα πω τίποτα για τον γενικότερο χώρο που οι επεξηγηματικές πινακίδες απλά δεν υπήρχαν κι όσες υπήρχαν και είχαν …αγγλικά χρειαζόντουσαν μεταφραστή, γιατί αγγλικά δεν ήταν, άλλα όταν φτάσαμε στο μουσείο, είδαμε εκθέματα σε …παλέτες!!! Εκθέματα που επιβίωσαν χιλιάδες χρόνια, από Ρωμαίους, σταυροφόρους, χριστιανούς και ειδωλολάτρες, σεισμούς και καταιγίδες να εκτίθενται πάνω σε παλέτες!
Σήμερα, 18 χρόνια μετά, δεν ξέρω πως είναι αυτό το μουσείο, δεν έχω ξαναπάει, άλλα και δεν θέλω να ξαναπάω γιατί η εικόνα ενός αγάλματος που επιβίωσε για πάνω από 2,500 χρόνια, πάνω στη παλέτα με στοιχειώνει και με διώχνει. Εμένα τον Έλληνα. Ο Φινλανδός τι να πει;
To 1996, η Φινλανδική εθνική πινακοθήκη – που λέγεται μάλιστα Ateneum, ω τι ειρωνεία για μας τους Έλληνες – γιόρτασε τα πενήντα χρόνια από το θάνατο της Ελένε Σζέρφμπεργκ, με μια τεράστια έκθεση που κάλυπτε μια μεγάλη σειρά από έργα της. Σε αυτή την έκθεση συμμετείχαν και εκθέματα από ιδιωτικές συλλογές. Τίποτα παράξενο μέχρι στιγμής. Όταν όμως η έκθεση κόντευε στο τέλος της, οι περισσότεροι από τους ιδιώτες που κατείχαν αυτά τα έργα τα δωρίσαν. Μάλιστα, τα δωρίσαν στην εθνική πινακοθήκη γιατί είναι μέρος της εθνικής τους κληρονομίας και το θεωρήσαν χρέος τους. Έτσι είπαν. Οι χθεσινοί Φινλανδοί. Αλλά υπάρχει και συνέχεια. Φινλανδοί κερδοσκόποι υπάρχουν όπως υπάρχουν και Έλληνες, Άγγλοι, Γάλλοι και Πορτογάλοι. Και βλέποντας την ανταπόκριση που είχε η έκθεση στο κοινό αποφάσισαν να παρουσιάσουν τα έργα της Σζέρφμπεργκ όχι σε έκθεση αλλά στο Σόθμπις και δεν ξέρω που αλλού, πιστεύοντας ότι έχει αυξηθεί η τιμή τους και μπορούσαν να τα πουλήσουν στα σίγουρα και με μεγάλο κέρδος. Αν θυμάμαι καλά τα έργα ήταν πέντε. Όχι μόνο επενέβη το κράτος, αλλά και ιδιώτες ώστε όλα τα έργα να αγοραστούν και να περάσουν όλα στην ιδιοκτησία της εθνικής πινακοθήκης. Αυτά από ένα κράτος και τους πολίτες του, που έγινε κράτος το 1917, μόλις πριν από 99 χρόνια και απόκτησε γραπτή γλώσσα τον 16ο αιώνα. Μετά Χριστού για να μην μπερδευόμαστε. Τέσσερεις αιώνες πριν.
Θα μου πείτε, έχουμε το μουσείο της Ακρόπολης, έχουμε και το μουσείο της κυκλαδίτικης τέχνης. Και είναι καταπληκτικά και τα δύο και δικαιολογημένα το μουσείο της Ακρόπολης θεωρείται ένα από τα δέκα καλυτέρα μουσεία στο κόσμο. Αλλά έχουμε και μια χώρα γεμάτη αρχαία, γεμάτη δείγματα πολιτισμού. Εχουμε μια χώρα που όπου και να σκάψεις κάτι θα βρεις. Και μη τολμήσετε να μου πείτε τίποτα. Όλοι οι Αθηναίοι, από Παγκράτι μέχρι Πεντέλη, ξέρουμε ότι όλα τα θεμέλια των σπιτιών και των πολυκατοικιών που χτιστήκαν μετά το ‘60 είναι τσιμεντωμένα, γιατί από κάτω υπάρχουν αρχαία και δεν θέλανε οι πατεράδες μας και οι παππούδες μας να το μάθει κανένας γιατί η αρχαιολογική θα σταματούσε την αντιπαροχή. Και μάλιστα πριν τα τσιμεντώσουν κάποιοι βγάλανε όσα μπορούσαν.
Το μουσείο της Ακρόπολης και της κυκλαδικής τέχνης είναι καταπληκτικά, φανταστικά και ό,τι άλλο θέλετε, αλλά είναι τα μόνα σε μια χώρα που θα μπορούσε να είναι ολόκληρη ένα καταπληκτικό φανταστικό μουσείο με χιλιάδες επισκέπτες κάθε μέρα. Και όλα, μα όλα θα έχουν κάτι να δείξουν. Όχι πάνω σε παλέτες. Όχι οθόνες της Sony και της Nokia που θα παίζουν πολυφορεμένα ντοκιμαντέρ.
Σέβομαι την ιστορία κάθε χώρας και ναι ακόμα και οι Φιλανδοί των τεσσάρων αιώνων έχουν συμβάλει στη παγκόσμια ιστορία, πολύ περισσότερο οι Σουηδοί των χιλιετηρίδων, αλλά εμείς οι Έλληνες έχουμε πίσω μας πάνω από 8 χιλιετηρίδες. Οκτώ χιλιετηρίδες συμβολής στη τέχνη και στον πολιτισμό. Ο δυτικός πολιτισμός γεννήθηκε στην Ελλάδα. Και όχι, δεν υπάρχει τίποτα ελληνοκεντρικό στο λόγο μου και δεν έχω ηλίθιες ψευδαισθήσεις μορφής ότι είμαστε οι άμεσοι απόγονοι των αρχαίων Ελλήνων – μόνο ηλίθιοι και μικροτσούτσουνοι Χρυσαυγήτες πιστεύουν τέτοιες μαλακίες – ο δυτικός πολιτισμός γεννήθηκε στη γη της Ελλάδας για πάρα πολλούς, πολύ λογικούς λόγους που συμπεριλαμβάνουν ακόμα και το κλίμα, αλλά οι Έλληνες ποτέ δεν ήταν μια «καθαρή» φυλή ό,τι μαλακίες κι αν λέει ο κάθε γελοίος Άδωνις και Κασιδιάρης. Όμως εμείς, εμείς οι νεότεροι Έλληνες ταχτήκαμε να γίνουμε φυλακές του τόπου που γεννήθηκε οι δυτικός πολιτισμός και αγαπητοί μου κύριοι και κυρίες, αποτύχαμε. Αποτύχαμε οικτρά. Και τόσο το μνημείο της βλακείας τους που στήσανε τόσο έντεχνα οι Σουηδοί στο μουσείο της Βάσα, όσο και το παραμελημένο Χλεμούτσι, είναι αποδείξεις του πόσο οικτρά έχουμε αποτύχει.
Μετά το δημοψήφισμα του ‘74 και μέσα στο ’75, από το Τατόϊ έφυγαν εκατοντάδες φορτηγά γεμάτα αρχαία και σύγχρονα έργα πολιτισμού. Η «κληρονομιά» του αλήτη Γλύξμπουργκ, αυτού που μυξοκλαίει σήμερα στις ελληνικές τηλεοράσεις για το ολυμπιακό μετάλλιο. Εγώ κλαίω γι’ αυτά που έκλεψε και ακόμα κοσμούν αν όχι το σαλονάκι του στην Αγγλία, σίγουρα κάποιες ιδιωτικές συλλογές που τα πούλησε. Τη κληρονομιά του δυτικού πολιτισμού που εμείς ταχτήκαμε να προστατεύσουμε και αποτύχαμε. Τη δεκαετία του ’80 αποκαλύφθηκε ότι η οικογένεια Μητσοτάκη κατείχε ένα αρχαιολογικό θησαυρό ικανό να γεμίσει μουσεία, όχι μουσείο. Στην αρχή φάνηκε σαν σκάνδαλο αλλά γρήγορα κουκουλώθηκε με ένα εικονικό πρόστιμο, την έκδοση ενός βιβλίου με επιλεγμένα κομμάτια από την «συλλογή» και την υπόσχεση να δοθούν στο δημόσιο μετά το θάνατο του πρεσβύτερου Μητσοτάκη. Που τα βρήκαν; Βγήκε το δουλικό στο μποστάνι στην αυλή να μαζέψει ντοματίνια και βρήκε αμφορέα και αγαλματίδιο; Και πόσα βρήκε αυτό το δουλικό αφού αυτά που παρουσίασε η οικογένεια Μητσοτάκη καλύπτει περιόδους από όλη την ελληνική ιστορία και όλη την περιφέρεια. Και πόσα άλλα κοσμούν πόσες άλλες οικογενειακές «συλλογές»; Όλοι απόγονοι του Φειδία είναι; Βγήκε με το φτυαράκι της η Ντορούλα η εξερευνήτρια στην αυλή τους με τον Κούλη να μπουσουλάει από πίσω και ανακάλυψε αυτά που έκρυβε ο θείος Φειδίας και έγιναν δικά τους;
Για πόσο στην Ελλάδα θα νομιμοποιούμε την αρχαιοκαπηλία; Γιατί γι’ αυτό πρόκειται. Για αρχαιοκαπηλία. Γιατί ό,τι αρχαίο βρίσκεται στην ελληνική γη δεν είναι κληρονομιά του πρόσκαιρου ιδιόκτητη της, αλλά όλων μας. Κι όταν λέω όλων μας δεν εννοώ μόνο των Ελλήνων, αλλά όλης της ανθρωπότητας. Αυτή δεν είναι και η λογική που απαιτούμε την επιστροφή των μαρμάρων της Ακρόπολης από τους Βρετανούς; Εμείς οι πρόσκαιροι φιλοξενούμενοι ιδιοκτήτες αυτής της γης είμαστε απλά οι προστάτες αυτών των ευρημάτων κι όχι οι κάτοχοι – ιδιοκτήτες τους. Είμαστε ιδιοκτήτες (ή συλλέκτες) όσο ιδιοκτήτης (ή συλλέκτης) ήταν και ο Έλγιν και είναι το Βρετανικό μουσείο των μαρμάρων της Ακρόπολης. Δεν θα έπρεπε κανένα απολύτως κομμάτι αρχαίο ή βυζαντινό να βρίσκεται σε ιδιωτική συλλογή. Ό,τι υπάρχει σε ιδιωτική συλλογή είναι αποτέλεσμα αρχαιοκαπηλίας. Τελεία.
Δεν είμαι θιασώτης του Σοθμπις και όλων αυτών των «ευαγών» ιδρυμάτων αλλά τα τελευταία δέκα χρόνια είναι όλο και πιο πολλές οι ανακοινώσεις πωλήσεων αρχαίων στα ΜΜΕ όλου του κόσμου, σε τιμές συχνά προκλητικές. Τις περισσότερες φορές αυτά τα αρχαία έχουν αφετηρία την Ελλάδα και Έλληνες πωλητές. Καλύπτουν δε από αρχαία αγαλματίδια, βυζαντινές εικόνες μέχρι έργα δημιουργών επιπέδου Ελ Γκρέκο. Που ήταν όλα αυτά, που βρέθηκαν και πως έγιναν κομμάτι ιδιωτικής συλλογής; Υπέροχο το μουσείο κυκλαδίτικης τέχνης αλλά υπάρχουν σε τέτοιους πλειστηριασμούς ακόμα και έργα κυκλαδίτικης τέχνης. Πώς, από πού, γιατί; Πότε θα δω σε κάποια ανακοίνωση κάποιου Σοθμπις το ψηφιδωτό που είδα εκείνο το βραδάκι του ’81 στη Πρέβεζα; Εκείνο που «νόμισα» ότι είδα. Και πόσο συμμετείχε στη κλοπή από τον χωροφύλακα που το ανέφερα μέχρι τον γνωστό έμπορο της γειτονίας;
Δεν θα ξεχνάω ποτέ επίσκεψη της Ντορίτσας Μητσοτάκη – Μπακογιάννη στη Σκανδιναβία σαν υπουργός εξωτερικών, που ήθελε να μιλήσει για την κλοπή του Έλγιν στην Ακρόπολη και έλεγα, να της πετάξω κανένα αρχαίο τούβλο να σπάσουν οι αμφορείς της συλλογής Μητσοτάκη; Πόσα από αυτά τα αρχαία κοσμούν το σπίτι της Ντορούλας και αυτό του Κούλη; Και ξέρετε κάτι, ας το αρνηθούν. Δεν τους πιστεύω. Πόσα κοσμούν τα σπίτια της Αγάπης, της Λούλας ή της Βούλας; Ο Δίας και η ψυχή μας. Εκατοντάδες ή χιλιάδες αγαλματίδια, αμφορείς και Βυζαντινές εικόνες. Εκατοντάδες; Χιλιάδες; Εκατοντάδες χιλιάδες; Πόσα; Εκατοντάδες μικροί Έλγιν που κατηγορούν τον Έλγιν για κλέφτη και, ξέρετε κάτι, αυτοί είναι πολύ χειρότεροι γιατί τουλάχιστον ο Έλγιν ήταν …Εγγλέζος.
Αλλά ποιος ασχολείται τώρα μ’ αυτά; Το πρόβλημα μας είναι αν θα γίνει ο Κούλης πρωθυπουργός, αν η Ντορίτσα τον σαμποτάρει στη κοινοβουλευτική ομάδα, αν ο Αλέξης θα τα κάνει πιο σκατά από όσο είναι, πόσες άδειες θα πάρει η μοντέρνα σταχτοπούτα/Κοσκωτάς Μαριδάκης και τι θα κάνει ο Φίλης με τα θρησκευτικά. Στο μεταξύ όλοι, μα όλοι, αφήνουν την Ελλάδα σε παλέτες και οι Σκανδιναβοί κάνουν μουσείο τη βλακεία τους και ρεκόρ επισκέψεων.
*********************************************
Για άλλη μια Παρασκευή παρέα μου κάνει μουσειακά ο Θάνος Ραφτόπουλος.
*********************************************
Στη φωτογραφία το καταπληκτικό πολεμικό από το μουσείο του Βάσα στη Στοκχόλμη.
Πατήστε εδώ για να διαβάσετε περισσότερα άρθρα του Θάνου Καλαμίδα!
