γράφει ο Μανώλης Πέπονας.
Όταν, κάπου το 2009, η οικονομική κρίση άρχισε να μας χτυπά την πόρτα και ξεκινήσαμε να συνειδητοποιούμε πως δεν γινόταν να απολαμβάνουμε τη λιακάδα ενώ έξω έβρεχε, έκαναν την εμφάνισή τους διάφορες θεωρίες για το τί έφταιγε. Καταρχήν, υπήρχαν οι μασόνοι, ο Κίσινγκερ, οι Εβραίοι, κτλπ. Έπειτα ήταν οι ξένοι που μας πολεμούν επειδή ζηλεύουν που μόνο εμείς έχουμε τη λέξη “φιλότιμο”. Τελικά καταλήξαμε πως η κρίση είναι ηθική.
Αν και ο τελευταίος αφορισμός είναι αρκούντως κατάλληλος για τους θρησκευόμενους, τους γερασμένους -προσοχή: όχι τους γέρους- και τους πολιτικούς, η κενρική ιδέα δεν είναι εξολοκλήρου λανθασμένη. Βέβαια, το “ήθος” είναι μια λέξη αφηρημένη, από αυτές που ο καθένας καταλαβαίνει όπως θέλει. Σε αυτή την -καθόλα δημιουργική- ασάφεια κρύβεται μάλλον η μαγεία της, οπότε ας μείνει όπως είναι.
Την εποχή που ζούμε, η αντίδραση έχει καταντήσει κατεστημένο. Κάποια χρόνια πριν, οι λέξεις γίνονταν αντικείμενο σπατάλης, αν όχι εκμετάλλευσης. Αντίθετα, στις μέρες μας, οι λέξεις βγαίνουν δύσκολα από το στόμα -για την καρδιά ας μην κάνουμε λόγο. Υπάρχουν λόγια απαγορευμένα: “αγαπώ”, “φοβάμαι”, “δεν ελπίζω”. Ίσως γιατί τέτοιες λέξεις είναι δύσκολες. Πάντα ήταν. Έχουν κάτι επικίνδυνο στην όψη, στο άρωμα, στη γεύση, στο άγγιγμα. Ούτε ο καλύτερος τεχνίτης δεν μπορεί να τις χειριστεί, πόσο μάλλον να γίνει πιστευτός γι’ αυτό. Στα χρόνια μας φοβόμαστε κάποιες λέξεις, πράγμα που περιέχει τον κίνδυνο να τις ξεχάσουμε, τόσο αυτές όσο και το περιεχόμενό τους.
Η οικονομική κρίση σκλήρυνε τους “καθημερινούς” ανθρώπους. Από την υπερβολική ανεμελιά έπεσαν στην υπερβολική ματαιοδοξία. Και αφού εκείνοι έπαψαν να μιλούν, το κενό στην έκφραση έσπευσαν να καλύψουν σοβαροί ή/και σοβαροφανείς άνθρωποι: συγγραφείς, ποιητές, πολιτικοί, καθηγητές, δημόσιοι υπάλληλοι με τη μία ή την άλλη έννοια. Γράφοντας, εκφωνώντας ομιλίες, συζητώντας σε πάνελς. Τους δόθηκε το ελεύθερο να εκπροσωπούν ξεχωριστά άτομα με πένες αλλοτριωμένες απόλυτα, καθώς -όπως συμβαίνει συνήθως- το κενό αναζητά κάλυψη. Ο κόσμος έγινε “κοσμάκης” με δική του απόφαση, στριμωγμένος σε μη μεσογειακές πρακτικότητες, χάνοντας την όποια προσωπική επαφή είχε μέσω ορισμένων λέξεων.
Η κρίση λοιπόν είναι και ηθική, αφού το ήθος δεν είναι ανεξάρτητο από τη χρήση του λόγου. Ο φόβος των λέξεων κρύβει τον φόβο των συναισθημάτων. Έτσι, τα παιδιά παίζουν μπάλα στις παιχνιδομηχανές, όχι στα πάρκα. Έτσι, οι νέοι χρησιμοποιούν τις φατσούλες των σελίδων κοινωνικής δικτύωσης αντί να χαμογελούν. Έτσι, γινόμαστε νούμερα, ούτε καν αριθμοί. Όταν με το καλό μάθουμε να εκφραζόμαστε ίσως να καταφέρουμε να βγούμε έξω, να μοιραστούμε συναισθήματα ή δυο καλά λόγια. Αφού η κοινωνία αλλάξει με αυτό τον τρόπο -μέσα από αυτή την ατομική έξοδο προς τη λεκτική συλλογικότητα-, όλο και κάτι μπορεί να αλλάξει στην οικονομία. Και ας αφήσουμε τον Κίσινγκερ στην ησυχία του.
