γράφει ο Μανώλης Πέπονας
Στις 17 Νοεμβρίου 2019 η Εφημερίδα των Συντακτών δημοσίευσε ένα καυστικό άρθρο του Δημήτρη Ψαρρά με τίτλο «Η «δικαίωση» των τανκς». Επρόκειτο ουσιαστικά για μια αυστηρή κριτική εκ μέρους του αρθρογράφου στο βιβλίο του Ιάσωνα Χανδρινού Όλη νύχτα εδώ. Μια προφορική ιστορία της Εξέγερσης του Πολυτεχνείου (εκδ. Καστανιώτη, Αθήνα 2019). Ο Ψαρράς, γνωστός για τις εμβριθείς του έρευνες σχετικά με τον νεοφασισμό στην Ελλάδα, σπεύδει ουσιαστικά να κατατάξει τον Χανδρινό στην κατηγορία των «αναθεωρητών» του αντιδικτατορικού φοιτητικού κινήματος. Δυστυχώς για τον ίδιο, η τόσο δριμεία αυτή κατηγορία στερείται βάσης στο κείμενό του.
Το πρώτο λάθος του Ψαρρά είναι πως επιλέγει να εξετάσει αποσπασματικά μία εκ των συνολικά 84 μαρτυριών που συγκέντρωσε ο Χανδρινός, αυτή του αντισυνταγματάρχη Κώστα Βουλιέρη. Αναζητώντας χιμαιρικά αντικειμενικές αλήθειες σε μια προσωπική προφορική αφήγηση, παρατηρεί ανακρίβειες και λάθη. Δυστυχώς ξεχνά πως αποτελεί σαφή κανόνα της προφορικής ιστορίας το γεγονός πως η μνήμη συνεχώς ανακατασκευάζεται στο παρόν, δίχως να δύναται να αποτυπώσει αποκλειστικά μία απόλυτη πραγματικότητα. Όταν δηλαδή εξετάζει κάποιος μια μαρτυρία, οφείλει να αρκείται στη διατύπωση του ευρύτερου κλίματος που μεταφέρει και όχι την ακρίβεια της εκάστοτε δήλωσης του αφηγητή.
Βέβαια ο αρθρογράφος της Εφημερίδας των Συντακτών σπεύδει να επισημάνει πως «ασφαλώς όλες οι μαρτυρίες είναι πολύτιμες. Και απ’ αυτόν τον κανόνα δεν εξαιρούνται οι «ανεπιθύμητες» ή ακόμα και οι εξόφθαλμα αναξιόπιστες». Δυστυχώς όμως αυτή η απόφανση είναι ένα κενό γράμμα, όταν για παράδειγμα στη συνέχεια απαιτεί υποσημειώσεις για την προφύλαξη του αναγνώστη. Από ποιον όμως καλείται ο τελευταίος να προφυλαχθεί; Από τη στρεβλή μαρτυρία του αντιπάλου; Από τον επικίνδυνο επιμελητή-συγγραφέα; Μήπως λοιπόν ο αρθρογράφος υποτιμά τον αναγνώστη, υπονοώντας πως στερείται της στοιχειώδους κριτικής ικανότητας;
Ο Ψαρράς σπεύδει μάλιστα να κατηγορήσει τον Χανδρινό πως καταβάλλεται από «μια εντελώς ανιστόρητη εικόνα της πολιτικής περιόδου». Ο ίδιος βέβαια, παρά τη συμμετοχή του στο φοιτητικό κίνημα, σπούδασε αρχιτεκτονική στο ΕΜΠ και εργάστηκε ως δημοσιογράφος. Ο Χανδρινός αντίθετα αναγορεύτηκε διδάκτορας ιστορίας του ΕΚΠΑ, σήμερα δε εργάζεται ως ερευνητής στο Πανεπιστήμιο του Ρέγκενσμπουργκ. Αποτελεί λοιπόν ερώτημα με ποιο κριτήριο μπορεί ένας δημοσιογράφος να κρίνει έναν επαγγελματία ιστορικό, ιδίως όταν για παράδειγμα ο πρώτος κάνει λόγο για επιστημονικά λάθη που οδηγούν τον Χανδρινό στην ασχολίαστη αναπαραγωγή της αθλιότητας.
Προσωπικά, θεωρώ πως το έργο Όλη νύχτα εδώ αποτελεί ένα εξαιρετικά τολμηρό πόνημα, το οποίο επιχειρεί δύο κρίσιμες τομές στην εγχώρια ιστοριογραφία. Από τη μία πλευρά χρησιμοποιεί την προφορική ιστορία σε μια ευρείας έκταση επιχείρηση αναψηλάφησης του παρελθόντος, ενώ από την άλλη τολμά να ασχοληθεί με ένα κρίσιμο πλην ανεξερεύνητο ζήτημα. Όπως φαίνεται βέβαια, άνθρωποι σαν τον Ψαρρά δημιουργούν τις συνθήκες να υποστεί ο Χανδρινός αποδοκιμασίες ανάλογες του λαμπρού του δασκάλου, Χάγκεν Φλάισερ.
ΥΓ.: είναι εξαιρετικά θλιβερό για έναν τόσο ικανό δημοσιογράφο όπως ο Ψαρράς να αναπαράγει το άρθρο του Γιάννη Φλώρου με τίτλο «Το τανκ της εισβολής και τα τανκς της συκοφαντίας» (Αυγή, 16/11/2019) δίχως έστω μια παραπομπή.
