γράφει ο Βασίλης Βρανάς.
Τα χρόνια του μνημονίου, εκτός από την οικονομική κρίση, χαρακτηρίστηκαν (ή και χαρακτηρίζονται ακόμα) από τη ραγδαία άνοδο της λαϊκιστικής ρητορικής, η οποία μεταφράστηκε σε άνοδο των λεγόμενων «άκρων» και κυρίως της ακροδεξιάς. Μάλιστα, με βάση το φετινό Δείκτη Απολυταρχικού Λαϊκισμού του σουηδικού Ινστιτούτου Timbro, η Ελλάδα είναι η 2η χώρα σε λαϊκισμό στην Ευρώπη, μετά την Ουγγαρία.
Τα λαϊκιστικά κόμματα, παγκοσμίως, ακολουθούν μια -φαινομενικά- πετυχημένη ρητορική, η οποία προσελκύει ψηφοφόρους και βασίζεται στην πολεμική κατά των ελίτ (πολιτικών, οικονομικών, μιντιακών), σε στοχοποίηση μειονοτήτων και σε ανάδειξη της υπεροχής του λαού, στον οποίο απευθύνονται –έναντι των υπολοίπων.
Η παραπάνω επικοινωνιακή τακτική βρίσκει έδαφος ιδιαιτέρως σε χώρες που βιώνουν έντονες κοινωνικές-οικονομικές μεταβολές, οι οποίες αυξάνουν το αίσθημα ανασφάλειας και φόβου στον πολίτη. Εκεί, στο αίσθημα φόβου, είναι που εστιάζουν οι λαϊκιστές και εμφανίζονται ως σωτήρες και προστάτες. Η βασική επικοινωνιακή τακτική των λαϊκιστών εστιάζεται στο να αναδείξουν την ύπαρξη μιας εσωτερικής ή εξωτερικής απειλής για τη χώρα, ώστε να αυξήσουν το αίσθημα του φόβου και να ισχυριστούν ότι έχουν τη δυνατότητα να προσφέρουν τη λύση.
Η παραπάνω επικοινωνιακή τακτική δεν περιορίζεται στη λαϊκιστική ρητορική, αλλά μετέρχεται και άλλες μεθόδους, όπως τα «fake news», η προπαγάνδα μέσω μονταρισμένων βίντεο, οι πράξεις συμβολικού χαρακτήρα (π.χ. πορείες, παροχή δωρεάν υπηρεσιών πάσης φύσεως) κ.ά. Σε κάθε περίπτωση, οι πολίτες μιας χώρας που βρίσκονται σε καθεστώς ανασφάλειας για τις οικονομικές-κοινωνικές εξελίξεις, αποτελούν ιδανικό κοινό για να ευδοκιμήσουν οι λαϊκιστές.
Για να μπορέσει να αναχαιτιστεί το παραπάνω φαινόμενο, επιβάλλεται να απαντήσουμε, με αυτό που ο Μακρόν -το 2017 στην ομιλία του στην Πνύκα- ονόμασε «μαχητικό αντι-λαϊκισμό». Χρειάζονται επιχειρήματα, ορθολογισμός και μετριοπάθεια.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα μαχητικού αντι-λαϊκισμού είναι η Πρωθυπουργός της Νέας Ζηλανδίας, Jacinda Ardern. Πρόσφατα, η Νέα Ζηλανδία έπεσε θύμα τρομοκρατίας, όταν ένοπλος άνοιξε πυρ κατά άοπλων πολιτών σε μουσουλμανικό τέμενος της πόλης Christchurch, σκοτώνοντας και τραυματίζοντας δεκάδες Μουσουλμάνους. Η Ardern, μετά το περιστατικό, απέφυγε την πολεμική/τιμωρητική ρητορική (την οποία έχουμε συνηθίσει από την εποχή της 11ης Σεπτεμβρίου ως και σήμερα) και εστίασε στα θύματα, αντί στον θύτη!
Εν κατακλείδι, η χώρα μας έζησε πολλές προκλήσεις την τελευταία δεκαετία και αδιαμφισβήτητα έγιναν πολλά λάθη, στην προσπάθεια διόρθωσης των παθογενειών της Μεταπολίτευσης. Κάποια από τα λάθη, βέβαια, δεν ήταν υπαιτιότητα της Ελλάδας, αλλά σε κάθε περίπτωση, οι Έλληνες είναι οι αποδέκτες των επιτυχημένων ή των αποτυχημένων πολιτικών που εφαρμόστηκαν και εφαρμόζονται. Δεν πρέπει όμως τα λάθη να μετατραπούν σε άλλα –μεγαλύτερα λάθη! Μπροστά μας έχουμε δεκαετίες που θα πρέπει να αναμετρηθούμε με πλήθος ζητημάτων όπως: η τρομοκρατία, η κλιματική αλλαγή, η πυρηνική απειλή και η μεταναστευτική πρόκληση.
Αυτές, και άλλες τόσες προκλήσεις, καλούνται να αντιμετωπίσουν οι δυνάμεις του δημοκρατικού τόξου και παράλληλα, πρέπει να βρίσκονται σε εγρήγορση για να ανακόψουν τον δρόμο των λαϊκιστών που επιχειρούν να καπηλευτούν τον φόβο των πολιτών για τα προαναφερθέντα ζητήματα. Στον αγώνα αυτό, η ενημέρωση, η στιβαρή επιχειρηματολογία και ο δημοκρατικός διάλογος είναι τα βέλη στη φαρέτρα του μαχητικού αντι-λαϊκισμού.
