γράφει ο Δημήτρης Κοντογιάννης.
Εξαιρώντας όσους μπορεί να ζουν σε κάποιο αυτοσχέδιο πυρηνικό καταφύγιο χωρίς επικοινωνία με την επικαιρότητα, οι υπόλοιποι σίγουρα κάτι θα ακούσαμε ή θα διαβάσαμε σχετικά τον σάλο που προκλήθηκε από το ντοκυμαντέρ «Leaving Neverland», σχετικά με τον Michael Jackson και τις επαφές του με ανήλικα αγοράκια. Πολλοί σταθμοί απέσυραν τα τραγούδια του από τις λίστες τους και, η αλήθεια είναι ότι, ακόμα και σε αυτούς που δεν θα απέσυραν δύσκολα πλέον θα πετύχεις κάποιο κομμάτι του. Εγώ όμως, έχοντας αυτά στον νου, τι πρέπει να κάνω; Θα βάλω να ακούσω ξανά Michael Jackson ή όχι;
Επειδή είμαι σίγουρος ότι κάποιοι θα πείτε «παράτα μας ρε Δημήτρη, αν γουστάρεις Michael Jackson βάλε και άκουσε», ας το χοντρύνουμε λίγο. Στην κόρη μου θα βάζω να ακούει τη μουσική του ή όχι; Εσείς τι θα κάνατε; Στο παιδί σας σήμερα θα βάζατε να ακούσει Michael Jackson; Αν έπεφτε τυχαία ένα τραγούδι του στο ραδιόφωνο, θα το αφήνατε να το ακούσει το πιτσιρίκι σας ή θα το αλλάζατε; Γιατί ναι, είναι κάπως περίεργο να ακούει το παιδάκι σου να τραγουδάει κάποιος που μπορεί να κακοποιούσε άλλα παιδάκια. Από την άλλη όμως, ο άτιμος είχε μουσικάρες που έγραψαν ιστορία και, για όποιον διαφωνεί, αρκεί να του θυμίσω ότι το Thriller είναι παγκοσμίως το πρώτο σε πωλήσεις άλμπουμ όλων των εποχών.
Η εύκολη λύση θα ήταν να αγνοήσω όσους βγαίνουν μπροστά και μιλάνε για την σεξουαλική κακοποίηση που δέχτηκαν. Μπορώ είτε να πείσω τον εαυτό μου ότι λένε ψέματα είτε να κάνω ότι το πρόβλημα δεν υπάρχει και να συνεχίσω σαν να μη τρέχει τίποτα. Η πραγματικότητα όμως είναι ότι το πρόβλημα υπάρχει, τα αγοράκια μπορεί όντως να κακοποιήθηκαν και η όμορφη φωνούλα με την οποία μεγαλώσαμε μπορεί όντως να ανήκει όντως σε έναν παιδεραστή, και αυτό όσο και να το θες δεν μπορείς να το αγνοήσεις.
Η άλλη λύση είναι να περιμένουμε να γίνει κάποιο δικαστήριο για τις νέες αυτές κατηγορίες και με βάση αυτό να κρίνουμε το αν τελικά ήταν ή όχι παιδεραστής και αν θα έπρεπε να ασχολούμαστε με το αν είναι εντάξει το να ακούμε τη μουσική του. Ούτε αυτό όμως είναι εφικτό, αφού νομικά είναι μια αρκετά μπερδεμένη υπόθεση: ο ένας από τους δύο που ισχυρίζονται ότι κακοποιήθηκαν ήταν μάρτυρας υπεράσπισης του Michael Jackson σε παλιότερη υπόθεση παιδεραστίας! Με τα σημερινά δεδομένα, ό,τι απόφαση και αν πάρει κάποιο δικαστήριο δεν θα μπορεί να πείσει με βεβαιότητα τους πιο δύσπιστους ότι ο διάσημος τραγουδιστής ήταν όντως αθώος ή ένοχος.
Θα μπορούσαμε να βρούμε ελαφρυντικά και να πούμε ότι ένα άτομο που αναγκάστηκε από παιδάκι να είναι παγκοσμίου εμβέλειας σούπερ σταρ ίσως να είναι κατανοητό να έχει ψυχολογικά ή πνευματικά προβλήματα κάποιου είδους. Όμως το ότι έχει κάποιος παιδικά τραύματα δεν δικαιολογεί σε καμία περίπτωση το να δημιουργεί τραύματα σε άλλους. Αν ο Michael Jackson κακοποίησε παιδάκια φταίει αποκλειστικά ο ίδιος και όχι το αν ο πατέρας του τον καταπίεζε τριάντα χρόνια νωρίτερα.
Είναι φανερό ότι είναι ένα θέμα μπερδεμένο, χωρίς ξεκάθαρα σωστή ή λάθος απάντηση και ότι ο καθένας μπορεί να κρίνει με βάση τα δικά του πιστεύω. Είναι επίσης φανερό ότι το «είναι μπερδεμένο» δεν αρκεί για εμένα, αφού στην πραγματικότητα δεν με βοηθάει καθόλου να αποφασίσω!
Τις προάλλες έβλεπα παρόμοιους προβληματισμούς να έχει ο Dave Chappelle, γνωστός κωμικός από εκπομπές και stand-up comedy. Όλη του η παράσταση ήταν επικεντρωμένη στον O.J. Simpson και τον Bill Cosby. Για τους πολύ λίγους που δεν γνωρίζουν ποιοι είναι αυτοί και γιατί μας αφορούν, ο O.J. Simpson ήταν αφροαμερικανός υπεραθλητής του Αμερικάνικου Ποδοσφαίρου, ο οποίος δολοφόνησε την πρώην γυναίκα του και τον σύντροφό της και μετά αθωώθηκε στην «δίκη του αιώνα». Ο Bill Cosby ήταν ο πρώτος υπεραστέρας μαύρος κωμικός στις ΗΠΑ και με την επιτυχία του άνοιξε τον δρόμο σε χιλιάδες άλλους έγχρωμους καλλιτέχνες, έχοντας ταυτόχρονα τεράστιο φιλανθρωπικό έργο. Πρόσφατα καταδικάστηκε σε φυλάκιση επειδή ενώ μεσουρανούσε νάρκωνε και βίαζε δεκάδες κοπέλες –πιθανότατα περισσότερες από 60.
Στα μισά της παράστασης, ο Dave Chappelle αφηγείται ένα φανταστικό σενάριο για ταινία, όπου (πάρα πολύ περιληπτικά) ένας υπερήρωας πρέπει να σώσει τον κόσμο, αλλά οι υπερδυνάμεις του ενεργοποιούνται μόνο όταν βιάζει, εξηγώντας στην συνέχεια ότι αυτό το τεράστιο δίλημμα είναι για να μπερδέψει τους θεατές της ταινίας και να τους αναγκάσει να αποφασίσουν οι ίδιοι.
Στη συνέχεια, τα πραγματικά διλήμματα της παράστασης αρχίζουν να εμφανίζονται: είναι εντάξει να θαυμάζουμε τον αθλητή O.J. Simpson όταν γνωρίζουμε ότι διέπραξε δύο κτηνώδεις δολοφονίες; Μπορούμε ακόμα να γελάμε με τις παραστάσεις του ανώμαλου Bill Cosby; Πώς κρίνουμε έναν άνθρωπο που έχει προκαλέσει τόσο πόνο, αλλά ταυτόχρονα έχει βοηθήσει τόσο πολύ κόσμο;
Θυμάστε τις «Τρελές Σφαίρες»; Για όσους άτυχους νεαρούς δεν γνωρίζουν, πρόκειται για μία κωμική ταινία, η οποία αρχικά ήταν τηλεοπτική σειρά και κόπηκε επειδή είχε πάρα πολλά αστεία. Όσο περίεργο και να σας φαίνεται, ναι, σταμάτησε η παραγωγή της επειδή είχε πάρα πολλά αστεία. Οι συντελεστές της σειράς στη συνέχεια αποφάσισαν τα ίδια αστεία να τα χωρέσουν σε μια ταινία που έγινε παγκόσμια επιτυχία, η οποία είχε δύο εξίσου ξεκαρδιστικές συνέχειες. Πρωταγωνιστής, όπως εύκολα θυμόμαστε όσοι το έχουμε δει, ήταν ο Λέσλι Νίλσεν. Συμπρωταγωνιστής, θυμάστε ποιος ήταν; Ναι, ο O.J. Simpson, ο οποίος είχε μόλις αποσυρθεί από το αμερικάνικο ποδόσφαιρο και ξεκινούσε καριέρα στον κινηματογράφο. Αν λοιπόν αποφασίσω ότι δεν ξανακούω μουσική του Michael Jackson, λογικό συμπέρασμα είναι να μη ξαναδώ τις «τρελές σφαίρες».
Άρα, με την ίδια λογική, δεν θα πρέπει να ξαναδώ καμία ταινία του Κέβιν Σπέισι –ούτε λοιπόν Συνήθεις Ύποπτοι, ούτε Se7en– ή του Χάρβεϊ Γουάνστιν –ούτε Ερωτευμένος Σαίξπηρ, ούτε Συμμορίες της Νέας Υόρκης, ούτε Pulp Fiction– και με τον Ντάστιν Χόφμαν τι κάνουμε; Ναι μεν είναι ανώμαλος, αλλά όχι στο ίδιο επίπεδο με τον Κόσμπι, τον Γουάινστιν ή τον Σπέισι. Με τον Ρίτσαρντ Βάγκνερ που κηρύττει το φυλετικό μίσος σε διάφορα έργα του; Να σταματήσουμε τις συμφωνικές από το να ξαναπαίξουν την Επέλαση των Βαλκυριών; Και με τον μικρό Michael Jackson, τότε που παιδάκι ακόμα τραγουδούσε στους Jackson 5; Αν είναι εντάξει να ακούμε τον μικρό Michael Jackson, είναι εντάξει να ακούμε και τον μεγάλο πριν αρχίζει να παρενοχλεί αγοράκια ή είναι το ίδιο άτομο;
Μεγαλύτερο μπέρδεμα, καμία απάντηση.
Ο Επίκουρος έλεγε ότι τα αντικείμενα δεν έχουν από μόνα τους ηθική, αλλά η ηθική τους εξαρτάται από τη χρήση και τον χρήστη. Δηλαδή το μαχαίρι δεν είναι καλό ή κακό από μόνο του, αλλά γίνεται καλό ή κακό όταν αλείφεις βούτυρο ή μαχαιρώνεις περαστικούς. Ίσως ισχύει το ίδιο και στην τέχνη: η μουσική μπορεί να κρύψει τις φωνές από έναν βιασμό ή να με βοηθήσει να κοιμίσω το μωρό. Η τηλεόραση μπορεί να κάνει δώσει εύκολα θύματα σε έναν ανώμαλο και να κάνει έναν δολοφόνο να τη γλιτώσει, ή μπορεί να διασκεδάσει και να εκπαιδεύσει εκατομμύρια.
Άρα;
Άρα μάλλον θα έβαζα στη μικρή μου να ακούσει Michael Jackson, αλλά αν ζούσε σε καμία περίπτωση δεν θα την πήγαινα να τον γνωρίσει από κοντά και θα ήμουν κάθετος στο ότι θα έπρεπε να τιμωρηθεί για τις πράξεις του, αν αυτές αποδεικνύονταν. Είμαι 100% σίγουρος από την απάντησή μου; Μόνο για το κομμάτι της τιμωρίας. Είπαμε, μεγάλο μπέρδεμα.
Μου πήρε λοιπόν περισσότερες από 1150 λέξεις για να καταλήξω στο αν θα ακούω ή όχι τραγούδια του Michael Jackson, κάτι το αντικειμενικά αρκετά ασήμαντο. Εσείς πώς πάτε και γράφετε δυο γραμμές στο Facebook για το πώς «η θρησκεία φταίει για το μακελειό στη Νέα Ζηλανδία», «ο χριστιανισμός πάντα σκότωνε», «ο ισλαμισμός είναι πολύ χειρότερος» κλπ, σε αφορισμούς της μιάμισης γραμμής και όταν διαφωνεί κάποιος μαζί σας του κολλάτε και μια ταμπέλα του εθνικιστή φασίστα ή του κομμουνιστή αναρχοάπλυτου; Πάτε καλά;
Δηλαδή είμαστε διαλλακτικοί και μπορούμε να δούμε δύο ή περισσότερες οπτικές γωνίες στο πόσο βοηθάει ή βλάπτει η αναπαραγωγή του Billy Jean στο ραδιόφωνο αλλά εντελώς κάθετοι σε θέματα θρησκείας και πολιτισμού των διπλανών μας; Πάτε καλά;
Υ.Γ. Αν το ίδιο δίλημμα το προεκτείνουμε σε εταιρείες, δεν πρέπει να ξαναχρησιμοποιήσουμε κινητό τηλέφωνο, να φορέσουμε τις περισσότερες μάρκες ρούχων, να πίνουμε καφέ, να φάμε μπανάνες, να οδηγούμε οτιδήποτε έχει πετρέλαιο. Στις περιπτώσεις που προανέφερα υπάρχουν από συστηματική εκμετάλλευση παιδικής εργασίας, μαζικές δολοφονίες, μέχρι και εμφύλιους πολέμους και εγκαθίδρυση δικτατορίας. Και όλα αυτά χωρίς να θίξω τις φαρμακοβιομηχανίες. Αυτά όμως απασχολούν κάποιους άλλους, μακριά από εμάς, οπότε δεν πειράζει.
Υ.Γ. 2. Η Σιμόν Ντε Μποβουάρ ήταν μία από τις κορυφαίες προσωπικότητες του φεμινιστικού κινήματος. Ο σύντροφός της Ζαν Πωλ Σάρτρ ήταν ο βασικότερος φιλόσοφος του υπαρξισμού και ίσως ο σημαντικότερος φιλόσοφος του περασμένου αιώνα. Η Σιμόν Ντε Μποβουάρ απολύθηκε από το σχολείο στο οποίο δίδασκε γιατί αποπλανούσε τις ανήλικες μαθήτριές και μετά με τις καλές έκανε τρίο με τον Σαρτρ. Σε διάφορες φάσεις διαδήλωναν υπέρ της κατάργησης κατώτατης ηλικίας συναίνεσης. Ήθελα να το προσθέσω στα παραδείγματα νωρίτερα, αλλά για κάποιο λόγο το ξέχασα. Τώρα το να κόβεις από το ραδιόφωνό σου τα τραγούδια του Michael Jackson και το να παραθέτεις αποφθεύγματα της Μποβουάρ είναι και τα δύο αποδεκτά, αλλά όταν γίνονται στον ίδιο σταθμό ή από το ίδιο άτομο είναι τουλάχιστον λίγο περίεργο.
