Εύστοχα θαρρώ, κάποιος στο πλαίσιο μίας συζήτησης, μου παρομοίασε ένα σκύλο με την Ιδεολογία κι μία γάτα με το Συμφέρον. Μου τόνισε δε, πως κι τα δύο μπορούν να μην έχουν τις καλύτερες σχέσεις, αλλά μπορούν και ζουν κάτω από την ίδια σκέπη και φυσικά να τρέφονται από το ίδιο χέρι. O σκύλος ως Ιδεολογία βρίσκεται πάντοτε πιστός στον ιδιοκτήτη βρέξει-χιονίσει, αλλά ο σκύλος μαραζώνει εάν το αφεντικό του δεν ασχολείται μαζί του. Η γάτα, ως Συμφέρον, πάει με τις ορέξεις της, άλλοτε να τρίβεται στα πόδια του ιδιοκτήτη κι άλλοτε να κρύβεται κάτω από το κρεβάτι, με πλήρη αδιαφορία για το άγχος του ιδιοκτήτη λόγω της απουσίας της.
Ο όρος «Ιδεολογία» επινοήθηκε το 1796 από τον Γάλλο φιλόσοφο Antoine Destutt de Tracy, ο οποίος τον χρησιμοποίησε για να ορίσει μια νέα “επιστήμη των ιδεών” με στόχο την ανακάλυψη της καταγωγής, της συνειδητής σκέψης και των ιδεών. Με την πάροδο των αιώνων και την έλευση πολιτικών διανοητών καταλήξαμε να ορίσουμε ως Ιδεολογία ένα λίγο πολύ συνεκτικό σύνολο ιδεών που παρέχει μια βάση για οργανωμένη πολιτική δράση, ανεξαρτήτως αν αυτή η δράση αποσκοπεί στη διατήρηση, μεταβολή ή ανατροπή του υπάρχοντος συστήματος σχέσεων εξουσίας. Εν τέλει, όμως τι σημαίνει Ιδεολογία για ένα περπατητή της καθημερινότητας και ρουτίνας; Είναι το μέλλον που θα ήθελε να έχει, δομημένο με το αξιακό σύστημα της Ιδεολογίας που πιστεύει ή αγαπά. Ένα μέλλον, που εμείς οι νέοι τείνουμε να ωραιοποιούμε, αγνοώντας -εσκεμμένα- τις επιταγές του ρεαλισμού και της πραγματικότητας. Η ιστορία απέδειξε πως στο όνομα των ιδεών γεννήθηκαν δαίμονες και τέρατα και όπως κάθε κανόνας, έτσι κι αυτός έχει τις εξαιρέσεις του.
Το Συμφέρον έχει ένα πρακτικό χαρακτήρα. Στοχεύει στο καλύτερο δυνατό κέρδος με τη μικρότερη δυνατή «χασούρα» για το άτομο, την ομάδα, την εταιρία κτλ. Πολλοί θα κατηγορήσουν το Συμφέρον για έλλειψη στοργής, δίχως όμως να κατανοήσουν πως το Συμφέρον έχει στόχο. Η διαδικασία που θα επιτρέψει την εκπλήρωση του στόχου είναι αποτέλεσμα ατομικών και ομαδικών διεργασιών. Το περιεχόμενο των ηθικών αξιών είναι σημαντικό, δυστυχώς στην συγκεκριμένη περίπτωση μπορεί και περιττό. Δεν πρέπει να τα θυσιάζουμε όλα στο βωμό του κέρδους. Τα δύο αληθινά ερωτήματα που πρέπει να θέτουμε είναι τι πρέπει κι αν θέλουμε να θυσιάσουμε. Εδώ μπαίνει σαν σφήνα η έννοια του οράματος. Βέβαια κι αυτό είναι ένα θεωρητικό κατασκεύασμα με τις αδυναμίες του. Συμφέρον για εκλεγμένους ή για εκλεκτούς, είναι η απορία του αρθρογράφου.
Σε επίπεδο Ιδεολογιών, το Συμφέρον συνδέεται με την επικράτηση της Ιδεολογίας έναντι των υπολοίπων και επειδή μιλάμε για πολιτική, ευτυχώς ή δυστυχώς, όλα επιτρέπονται. Και τότε ξεκινάει ο κατήφορος… Διότι με την επικράτηση της Ιδεολογίας, το σύνολο των ατόμων που την απαρτίζουν υπό τη σκιά της ομάδας (βλ. κόμμα)έχουν διαφορετική αντίληψη της έννοιας Συμφέρον τόσο για το συλλογικό, όσο και για το ατομικό Συμφέρον. Να σημειωθεί πως το καλό ταυτίζεται συνήθως με το συλλογικό καλό παρά με το ατομικό. Άρα αφήνουμε τη θεωρία και πάμε στην ψυχρή πρακτική. Είναι λογικό; Προφανώς ναι θα πουν οι νικητές, προφανώς όχι οι ηττημένοι των εκλογικών μαχών. Δεν θέλω να μειώσω σε καμία περίπτωση την αξία των ιδεών, απεναντίας επιχειρείται να ανάδειξη της αξίας τους για το σήμερα κι αύριο, στο πλαίσιο της αλήθειας και των δυνατοτήτων κι όχι της μυθοπλασίας και του φανατισμού. Πάνω από όλα, η αλήθεια πρέπει να εκφράζεται «έξω από δόντια».
Που καταλήγουμε λοιπόν;
Γίνεται κατανοητή η σχέση πάθους μεταξύ της Ιδεολογίας και του Συμφέροντος. Σίγουρα είναι αμφιλεγόμενο, ποιο είναι στη σκηνή κι ποιο στο παρασκήνιο. Όπως όλοι ξέρουμε, τα αντίθετα έλκονται, αλλά λίγο αντέχουν. Κι σ΄ αυτήν την περίπτωση, στο χρονικό περιθώριο που όλα πάνε καλά έχουμε την περίοδο χάριτος, όπου η δουλειά γίνεται ευχαρίστηση. Στο διαζύγιο όμως, η επιλογή μας σημαδεύει, διότι όπως λέει ο Jean-Paul Charles «Nous sommes nos choix».Το οδυνηρό είναι το πάθος να μένει ανεξέλεγκτο, στις ανθρώπινες σχέσεις, δίχως τα απαραίτητα βαρίδια, με αναπόφευκτη κατάληξη την αυτοκαταστροφή.
