Όσο ανατριχιαστικό και άβολο αν ακούγεται, δυστυχώς, υπάρχει ένας μεγάλος αριθμός ανήλικων παιδιών που γίνονται αυτόχειρες στην πιο τρυφερή ηλικία της ζωής τους, εξαιτίας του συνεχούς χλευασμού, των κοροϊδευτικών ή ρατσιστικών πειραγμάτων, ακόμα και της άσκησης βίας, σε κάθε μορφή της, που δέχονται από τους συνομηλίκους τους. Τα παραπάνω, είναι δυο μόνο από τα χιλιάδες περιστατικά σχολικού εκφοβισμού (bullying), που μαρτυρούν τις άκρως ανησυχητικές διαστάσεις του φαινομένου, τόσο στο εξωτερικό, όσο και στην χώρα μας.
Σύμφωνα με ευρωπαϊκή μελέτη που εκπόνησε το «Χαμόγελο του Παιδιού» σε 16.227 μαθητές Γυμνασίου και Λυκείου, η Ελλάδα καταλαμβάνει την 4η θέση ανάμεσα σε 41 κράτη, με ένα στα τρία Ελληνόπουλα να έχει πέσει θύμα bullying.
«Η έξαρση των περιστατικών σχολικού εκφοβισμού είναι άμεσα συνδεδεμένη με την οικονομική κρίση, καθώς η ανεργία και η ανέχεια δημιουργούν εντάσεις μέσα στην οικογένεια που μεταφέρονται στα παιδιά, οπότε εκείνα ξεσπούν με βίαιο τρόπο, ενώ τα ακραία περιστατικά βίας στα σχολεία συνδέονται με το μόρφωμα της Χρυσής Αυγής», επισημαίνουν οι εκπρόσωποι του «Χαμόγελου του παιδικού» και της Αντιπροσωπείας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην Ελλάδα.
Στο μεταξύ, μια δεύτερη μελέτη, που διεξήχθη από την Εταιρεία Ψυχοκοινωνικής Υγείας Παιδιού και Εφήβου (ΕΨΥΠΕ) σε 35 σχολεία της Αττικής και σε μαθητές Δ’, Ε’ και ΣΤ’ Δημοτικού καταγράφει την έκρηξη και την έκταση του φαινομένου, φανερώνοντας πως 16% των μαθητών Δημοτικού έχει πέσει θύμα εκφοβισμού, ενώ τα περιστατικά έχουν διπλασιαστεί σε σχέση με το 2010.
Το ανησυχητικό εύρημα διαπιστώνεται την ώρα που όλες οι δομές ψυχικής υγείας ισοπεδώνονται εξαιτίας της ελλιπούς χρηματοδότησης και της απόλυτης αδιαφορίας της Πολιτείας, παρόλο που ο επίκουρος καθηγητής κ. Γεράσιμος Κολαϊτζής τονίζει πως το 50% των ψυχικών διαταραχών στους ενήλικες πηγάζει από προβλήματα στην παιδική ηλικία.
Επιστημονική προσέγγιση του φαινομένου
Όπως τονίζει η ψυχολόγος Κική Μιχαηλίδου, ο σχολικός εκφοβισμός, ή αλλιώς bullying, είναι δυστυχώς ένα πολύ συχνό φαινόμενο της εποχής μας, που προκαλεί μεγάλο άγχος και στα ίδια τα παιδιά-θύματα, όπως και στους γονείς τους, που αντιμετωπίζουν συχνά το φόβο και την άρνηση του παιδιού τους να πάει στο σχολείο.
«Το bullying θεωρείται μια πολυδιάστατη επιθετική συμπεριφορά, η οποία προέρχεται από παιδιά και μπορεί να είναι λεκτική, σωματική ή και ψυχολογική και που επαναλαμβάνεται με σκοπό να βλάψει, να πονέσει και να αναστατώσει το παιδί-θύμα, χωρίς το ίδιο να έχει προκαλέσει άμεσα αυτήν τη συμπεριφορά. Η πιο διαδεδομένη μορφή του bullying είναι η λεκτική, δηλαδή πειράγματα, απειλές, προσβολές και μετά ακολουθεί η σωματική μορφή με χτυπήματα, σπρωξίματα και κλοτσιές, όπως και η ψυχολογική του διάσταση, με την έννοια του κοινωνικού αποκλεισμού, της καταστροφής προσωπικών αντικειμένων, του εκφοβισμού, της διάδοσης φημών σχετικά με το θύμα», καθιστά σαφές η κα. Μιχαηλίδου, προσθέτοντας ότι τα ηλεκτρονικά μέσα, όπως είναι τα κινητά τηλέφωνα και το internet, χρησιμοποιούνται και αυτά από τους θύτες, με σκοπό να εκβιάσουν και να εκφοβίσουν τα θύματά τους.
«To φαινόμενο αυτό διαχωρίζεται από τους καβγάδες και την αντιπαράθεση που πολλές φορές δημιουργείται ανάμεσα σε ομότιμα άτομα της ίδιας σωματικής και ψυχολογικής δύναμης. Το bullying αφορά σε μια κατάσταση που εκδηλώνεται όταν υπάρχει ανομοιογένεια στη σχέση ανάμεσα στο θύτη και στο θύμα, υπάρχει δηλαδή ασύμμετρη σχέση εξουσίας και το θύμα αδυνατεί να υπερασπιστεί αποτελεσματικά τον εαυτό του όταν παρενοχλείται», εξηγεί η ίδια και συμπληρώνει: «Μια τέτοια συμπεριφορά έχει βρεθεί ότι σχετίζεται με αυξημένα ποσοστά κατάθλιψης και αυτοκτονικού ιδεασμού σε εφήβους, τόσο στα θύματα όσο και στους θύτες, συγκριτικά με συνομηλίκους τους που δεν εμπλέκονται σε τέτοια επεισόδια. Αυτό εξηγείται από τους ερευνητές με τη θεωρία ότι τα παιδιά που γίνονται στόχος άλλων παιδιών, με τον καιρό χάνουν τόσο πολύ την αυτοεκτίμησή τους, που στο τέλος πιστεύουν και τα ίδια ότι αξίζουν τις επιθέσεις που δέχονται. Παιδιά που είναι παθητικά, ντροπαλά, που δεν έχουν πολλούς φίλους και είναι μικρότερης ηλικίας ή σωματικής διάπλασης, συχνά γίνονται στόχος των θυτών».
Η κα. Μιχαηλίδου συμβουλεύει τους γονείς πως σε περίπτωση που υποπτευθούν ότι το παιδί τους είναι θύμα μιας τέτοιας συμπεριφοράς, είναι σημαντικό να το ενθαρρύνουν να τους εκμυστηρευτεί τι του συμβαίνει και να το ακούσουν προσεκτικά.
«Βοηθήστε το να καταλάβει ότι δε φταίει το ίδιο και συμβουλέψτε το να φεύγει από την κατάσταση κάθε φορά και να αγνοεί το παιδί-θύτη όσο μπορεί. Σημαντικό, επίσης, είναι να μιλήσετε με τους δασκάλους του σχολείου, ώστε να είναι ενήμεροι και να μπορούν να επεμβαίνουν όταν χρειάζεται. Εάν το παιδί σας εκδηλώνει έντονα συμπτώματα απόσυρσης και φοβίες, ίσως να χρειαστεί να δείτε κάποιον ειδικό, προκειμένου να μειωθεί ο κίνδυνος πλήγματος στο συναισθηματικό του κόσμο», καταλήγει.
Την ίδια ώρα, αμερικανική έρευνα καταδεικνύει ότι τα παιδιά που έχουν υποστεί ή διαπράξει σχολικό εκφοβισμό διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο κατάθλιψης, άγχους και πανικού χρόνια αργότερα. Συγκεκριμένα, οι ερευνητές προειδοποιούν πόσο σοβαρό μπορεί να είναι το «bullying», καθώς δεν αποτελεί απλώς ένα τελετουργικό, δεν είναι απλώς τμήμα του μεγαλώματος ενός παιδιού ή εμπειρία για όλα τα παιδιά, μέσα από την οποία γίνονται ισχυρότερα…μπορεί να έχει σοβαρές μακροπρόθεσμες συνέπειες.
Ελληνικό video clip για τα θύματα του bullying
Σε μια προσπάθεια να παρακινήσει τα θύματα του σχολικού εκφοβισμού να υψώσουν το ανάστημά τους και να δείξουν ότι δεν είναι αδύναμοι, αλλά cool, το συγκρότημα Freaky Fortune δημιούργησε το βίντεο του «Stronger», σε σκηνοθεσία του Βαγγέλη Φαντόπουλου, το οποίο μπορείτε να δείτε εδώ:
