Η Παναγία των Παρισίων και τα παιδάκια που πεινάνε

γράφει ο Δημήτρης Κοντογιάννης.

Η συζήτηση για τα εκατομμύρια που μαζεύτηκαν σε χρόνο ρεκόρ για την επιδιόρθωση των ζημιών που προκλήθηκαν από την πυρκαγιά στην Παναγία των Παρισίων ήταν μια σπάνια στιγμή του ίντερνετ. Θυμάστε ποια ήταν η πιο συνηθισμένη απάντηση στο επιχείρημα ότι τα συγκεκριμένα χρήματα θα ήταν χρησιμότερο να τα πάρουν παιδάκια που πεινάνε σε τριτοκοσμικές χώρες; Μάλλον όχι, αφού στην πραγματικότητα δεν υπήρχε απάντηση. Όντως, όλοι μας συμφωνούμε ότι θα ήταν πιο χρήσιμα αν ξοδεύονταν για άλλο λόγο. Δεν είναι όμως ακριβώς έτσι –δεν λέω ότι έχουν άδικο όσοι λένε για τα παιδάκια, αλλά δεν είναι τόσο απλό το θέμα.

Ξεκινώντας, θα πω αυτό που με εκνευρίζει περισσότερο σε όλη αυτή την ιστορία. Και μόνο που θα το πω θα φανώ τεράστιος κόπανος για ένα δύο λεπτά και θα μπείτε στον πειρασμό να κλείσετε το άρθρο βρίζοντάς με. Βρίστε, αλλά δυστυχώς θα διαπιστώσετε ότι έχω δίκιο.

Η αλήθεια είναι λοιπόν ότι αν απλά έδιναν αυτά τα χρήματα για παιδιά σε τριτοκοσμικές χώρες, πιθανότατα δεν θα έφταναν σε εκείνα και αυτό με εκνευρίζει απίστευτα. Πιθανότατα το μεγαλύτερο μέρος τους θα κατέληγε στα χέρια του ζάμπλουτου δικτάτορα που κυβερνάει την τριτοκοσμική χώρα.

Η ανθρωπιστική βοήθεια προς έναν εξαθλιωμένο πληθυσμό είναι παγκοσμίως ο καλύτερος τρόπος για να πλουτίσει και για να διατηρήσει την εξουσία ένας δικτάτορας. Αν δεν με πιστεύετε, δώστε μου ένα παράδειγμα τριτοκοσμικής χώρας όπου ο δικτάτοράς της δεν ελέγχει την ροή των αγαθών και θα παραδεχτώ ότι έχω άδικο. Είναι μάλιστα τόσο αποδοτικό ως μέσο, που χρησιμοποιείται από τις διάφορες υπερδυνάμεις για να διατηρήσουν στην εξουσία δικτάτορες της επιλογής τους. Δείτε για παράδειγμα τα ανταλλάγματα που ζητάει ο Κιμ Γιονγκ Ιλ για να μη «πατήσει το κουμπί». Όπως σωστά μαντεύετε, είναι ανθρωπιστική βοήθεια. Άλλο παράδειγμα είναι η Βενεζουέλα, όπου ο Μαδούρο πολύ έξυπνα προσπαθεί να σταματήσει την ανθρωπιστική βοήθεια στην ίδια του τη χώρα, αφού καταλαβαίνει ότι αν δεν έχει ο ίδιος τον απόλυτο έλεγχο στη ροή των αγαθών τότε οι μέρες του στην εξουσία είναι μετρημένες. Ακόμα και χώρες που λειτουργούν με σχεδόν δημοκρατικές μεθόδους χρησιμοποιούν την ανθρωπιστική βοήθεια για να πλουτίσουν ακόμα περισσότερο οι έχοντες την εξουσία. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η ταρίφα που έβαλε η Σρι Λάνκα στην ανθρωπιστική βοήθεια μετά το τσουνάμι της 26^ης Δεκεμβρίου 2004.*

Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι δεν μπορούν να βοηθηθούν άτομα σε ανάγκη. Υπάρχουν οργανισμοί που όντως καταφέρνουν να κάνουν τη ζωή κάποιων ανθρώπων λίγο καλύτερη, που βοηθούν να εμβολιαστούν ή να έχουν νερό εκατομμύρια άτομα, ακόμα και στις χώρες που η ανθρωπιστική βοήθεια απαιτεί ταρίφα. Υπάρχουν επίσης ερευνητικοί οργανισμοί –π.χ. για την αντιμετώπιση ασθενειών- ή οργανισμοί προστασίας δικαιωμάτων διαφόρων ομάδων ανθρώπων –π.χ. προσφύγων, φυλακισμένων, γυναικών, δημοσιογράφων. Τέτοιοι οργανισμοί όμως μπορούν να δεχτούν βοήθεια από όλους μας, ανεξαρτήτως από το αν έχουμε να τους δώσουμε εκατομμύρια ή απλό και ταπεινό πεντάευρω.

Τότε όμως γιατί δεν τους δίνουμε;

Στον δισεκατομμυριούχο τα εκατοντάδες εκατομμύρια που έδωσε για την Παναγία των Παρισίων μπορεί να είναι κάτι αντίστοιχο με αυτά που δίνω εγώ για να πάρω ένα ωραίο φόρεμα στη μπέμπα μου. Το χρειάζεται; Όχι, έχει ήδη άλλα, αλλά είναι σούπερ χαριτωμένο και όταν το φοράει θα είναι κουκλίτσα και εγώ θα καμαρώνω κάτι τελείως ανούσιο σαν σωστός χαζομπαμπάς. Γιατί να πάρω στο δικό μου παιδί κάτι που στην πραγματικότητα δεν χρειάζεται και να μη πάρω με τα ίδια λεφτά πέντε φορεματάκια για τα παιδιά μιας ενορίας που γνωρίζω ότι όντως στηρίζει δραστήρια τους ενορίτες της που έχουν ανάγκη; Γιατί να μη δώσω τα λεφτά αυτά στους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα, ή στην Διεθνή Αμνηστία ή στο Σώμα Ελλήνων Προσκόπων; Ακόμα και αν ήδη δίνω χρήματα για κάποιον καλό σκοπό, γιατί να μη δώσω και αυτά από το χαριτωμένο φόρεμα; Σίγουρα δεν είναι το ίδιο με τα εκατοντάδες εκατομμύρια, και όντως προσπαθώ πάρα πολύ να βοηθάω τους ανθρώπους γύρω μου –κοιμάμαι αρκετά ήσυχος τα βράδια, όποτε δεν με ξυπνάει η προαναφερθείσα μπέμπα- αλλά γιατί δεν κάνω εγώ αυτό που ζητάω από άλλους να κάνουν;

Συζήταγα κάποτε με μία βίγκαν σχετικά με το αν κάνει καλό ή όχι στο περιβάλλον η πλήρης απεξάρτηση από το κρέας. Συμφωνήσαμε ότι πρέπει παγκοσμίως να αλλάξουμε διατροφικές συνήθειες –αν παρεμπιπτόντως αφανιστούμε ως είδος από το μεθάνιο στις πορδές των αγελάδων θα μας αξίζει απόλυτα- αλλά εκείνη επέμενε ότι δεν χρειαζόμαστε καθόλου, μα καθόλου κρέας στη διατροφή μας.

Η απάντησή μου ήταν ότι δεν υπάρχει άλλος τρόπος για να παίρνουμε σε παγκόσμιο επίπεδο επαρκή ποσότητα πρωτεΐνης. Εκείνη ανταπάντησε ότι δεν χρειαζόμαστε τόση πολλή πρωτεΐνη. Συνέχισα ότι χωρίς επαρκή ποσότητα πρωτεΐνης θα ήταν σχεδόν αδύνατο να τρέξουμε έναν μαραθώνιο ή να ανεβούμε στο Έβερεστ. Εκείνη επέμεινε ότι στην πραγματικότητα δεν έχουμε ανάγκη να τρέξουμε έναν μαραθώνιο ή να ανέβουμε στο Έβερεστ. Η απάντησή μου ήταν η εξής: θα ήμασταν πραγματικά άνθρωποι αν δεν τρέχαμε μαραθωνίους και δεν προσπαθούσαμε να φτάσουμε σε μέρη όπως το Έβερεστ; Αναγκάστηκε διστακτικά να πει ότι ίσως να μην έχω άδικο.

Υπάρχουν μερικά πράγματα που δεν τα έχουμε ανάγκη. Δεν έχουμε ανάγκη να βάλουμε τη ζωή μας σε κίνδυνο και να ξοδέψουμε αστρονομικά ποσά για να είμαστε για λίγο ψηλότεροι από τους υπόλοιπους. Δεν έχουμε ανάγκη να σπαταλάμε χρήματα σε όμορφα ρουχαλάκια ή να πλένουμε εξωτερικά το αμάξι μας για να είναι όμορφο ή να αγοράσουμε ένα συλλεκτικό βινύλιο ή να αγοράζουμε εισιτήριο για το γήπεδο και φανέλα της αγαπημένης μας ομάδας. Όπως πριν δυόμισι χιλιάδες χρόνια δεν υπήρχε αντικειμενικός λόγος για να φτιαχτεί ο Παρθενώνας, έτσι και τώρα δεν έχουμε ανάγκη να ξαναφτιαχτεί η Παναγία των Παρισίων, αλλά αυτή η επιθυμία μας είναι που μας κάνει ανθρώπους. Είναι κάτι λάθος και σίγουρα υπάρχουν εκατομμύρια άλλοι καλύτεροι τρόποι για να ξοδευτούν τα συγκεκριμένα χρήματα, αλλά είναι ένα ανθρώπινο λάθος και το καταλαβαίνω.

Υ.Γ. Δεν είπα όμως τη δική μου άποψη. Ό,τι και να κάνουμε, δεν πρόκειται να ξαναφτιαχτεί η Παναγία των Παρισίων από τεχνίτες του δεκάτου τρίτου αιώνα. Αν θέλουμε οπωσδήποτε να φτιαχτεί ένας τόπος λατρείας, ας φτιάχναμε κάτι που να αντιπροσώπευε την σημερινή αρχιτεκτονική και να το θαύμαζαν επτακόσια χρόνια αργότερα.

 

*Τώρα μόλις διαπίστωσα τη σύμπτωση με τις εορτές. Τι έχει περάσει και αυτή η Σρι Λάνκα…