Τα τρομοκρατικά χτυπήματα στο Παρίσι με κορυφαίο όλων την επίθεση στη Charlie Hebdo φανερώνουν για μία ακόμη φορά την πολιτισμική ένδεια του μουσουλμανικού φονταμενταλιστικού κόσμου, του οποίου ο φανατισμός και ο φόβος της δυτικοποίησης οπλίζει την κάνη ενάντια σε αθώους και αμάχους. Όσο προκλητικό ή ιερόσυλο και αν θεωρείται το περιεχόμενο ενός εντύπου, στα πλαίσια της τεράστιας συζήτησης για τα όρια ή μη της πολιτικής σάτιρας, δεν δικαιοδοτεί κανέναν να απαντήσει με αιματοχυσία, επειδή η δική του παιδεία και πολιτισμός του επιτάσσουν να φιμώνει και να σκοτώνει για να επιβιώσει. Από την άλλη μεριά, οι διαρκείς στρατιωτικές επεμβάσεις της Δύσης στη Μέση Ανατολή, κεκαλυμμένες με το αίτημα για εκδημοκρατισμό και ειρήνευση (!) στην περιοχή αργά ή γρήγορα θα έπαιρναν τις ανάλογες απαντήσεις. Αναπόδραστες συνέπειες μιας παγκόσμιας σύρραξης, που βάφεται καθημερινά με το αίμα αθώων πολιτών, έρμαιων ανώτερων στην τάξη αλλά κατώτερων στο ήθος, συμφερόντων και αποφάσεων.
Η ελευθερία του Τύπου έχει κακοποιηθεί βάναυσα το τελευταίο χρονικό διάστημα. Απαγωγές και εκτελέσεις ξένων δημοσιογράφων και ανταποκριτών, τρομοκρατικές επιθέσεις, λογοκρισία και απαγόρευση της πρόσβασης στο διαδίκτυο και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (Τουρκία, Μ.Ανατολή, Κίνα, Β.Κορέα κ.α.) Ευτύχημα παραμένει ότι ο Τύπος, τουλάχιστον στη σύγχρονή του μορφή, δεν περιστέλλεται, δεν υπόκειται σε φασιστικούς περιορισμούς αλλά τουναντίον γιγαντώνεται και συμπαρασύρει όλα τα κοινωνικά στρώματα.
Η χρήση των social media είναι ίσως η πιο ελπιδοφόρα και πολλά υποσχόμενη έκφραση αυτού του ρεύματος. Η δυναμική της κοινωνικής δικτύωσης είναι εντυπωσιακή ακριβώς όταν εξυμνεί το πρώτο της συνθετικό, την κοινωνία. Η ταυτόχρονη ένωση ενός πλήθους εκατομμυρίων, ετερόκλητων μεταξύ τους ατόμων από ολόκληρο τον κόσμο στη βάση μίας κοινής ιδέας ή ανάγκης και η διαδήλωση και μαζική αντίδραση απέναντι στον εκάστοτε εχθρό (πρόσωπο, κράτος, σύμβολο, ιδεολογία) είναι και η μεγαλύτερη επιτυχία των social networks.
Παραταύτα, ο κίνδυνος που πάντα ελλοχεύει είναι αυτή η μαζική υποστήριξη να μην είναι στο σύνολό της ειλικρινής και ουσιαστική. Καθώς είναι τέτοια η ταχύτητα και η εμβέλεια μετάδοσης των πληροφοριών και τόσο ασυνείδητα εύκολο το πάτημα ενός κουμπιού (like/share/follow κ.ο.κ.) που οι αναρτήσεις αυτές ανακυκλώνονται κατά χιλιάδες βρίσκοντας πολυάριθμους αποδέκτες. Έτσι, είναι πιθανό μερίδα των χρηστών να ακολουθεί το ρεύμα μέσω του λεγόμενου click activism (ακτιβισμός με ένα κλικ) χωρίς ιδιαίτερη συνείδηση της κατάστασης και ενσυναίσθηση όσων αυτή αντιπροσωπεύει. Το #jesuisCharlie όπως και άλλα προγενέστερα μηνύματα – θυμίζω το #weareallmonkeys κατά του ρατσισμού – κινδυνεύει να γίνει μόδα που αναπαράγεται λόγω της δημοφιλίας του και του συναισθηματικού υπόβαθρου που το χαρακτηρίζει. Πόσοι άραγε που σήμερα χρίζουν εαυτόν Charlie, ένιωθαν έτσι όταν καταδίκαζαν το εναλλακτικό, ή εκείνο που αντιτίθετο στις απόψεις και τα πιστεύω τους, όταν αμφισβητούσε κατεστημένες αξίες ή όταν έθιγε το ‘’πίστευε και μη ερεύνα’’ με καυτά έως και προβοκατόρικα ερωτήματα;
Στην επικοινωνία η μετάβαση από το μερικό στο μαζικό, έχει την ανάγκη απλούστευσης και εκλαΐκευσης για να μπορεί να γενικευθεί, να αναπαραχθεί με ταχύτητα και να αφορά όσο το δυνατόν περισσότερους. Το να νιώθεις όμως Charlie, είναι κάτι πάνω και πέρα από την έκφραση συμπόνιας για τον ανθρώπινο πόνο και τον άδικο θάνατο. Φέρει το βάρος της τόλμης να υπερασπιστείς τη δική σου αλήθεια αντέχοντας τη δημόσια έκθεση και κριτική, το θάρρος να αντικρούσεις μια ιδέα ανοιχτά και κατά πρόσωπο παραβλέποντας τον κίνδυνο και όταν χρειαστεί να αγωνισθείς, να το κάνεις με το υπέρτατο πανανθρώπινο αγαθό, την ελευθερία της έκφρασης και όχι σκορπώντας τον τρόμο. Χιλιάδες ανώνυμοι Charlie πράγματι ζουν ανάμεσά μας και αξίζουν την αμέριστη συμπαράσταση έως και το θαυμασμό μας. Πόσοι όμως από εμάς αλήθεια τους αφουγκραζόμαστε και υποστηρίζουμε τόσο ώστε να ταυτιζόμαστε μαζί τους; Για παράδειγμα πόσοι από εμάς ανεχόμαστε χωρίς να στρέψουμε το πρόσωπο, να αφορίσουμε ή να καταδικάσουμε την αλήθεια ενός ομοφυλόφιλου, ενός αλλόθρησκου, ενός ανθρώπου με εκ διαμέτρου αντίθετα πολιτικά πιστεύω; Πόσες φορές επιτρέψαμε έστω και με την ανοχή μας να οδηγηθεί ο πλησίον μας στο περιθώριο της κοινωνίας επειδή τυγχάνει να διαφέρει και πόσες άλλες δε γίναμε ένα με τη μάζα πνίγοντας το Εγώ μας, φοβούμενοι της συνέπειες μιας έκθεσης; Πολύ περισσότερο πόσοι δεν ευχηθήκαμε να σώπαιναν φωνές που κλόνιζαν τα θεμέλια της δικής μας κοσμοθεωρίας, δίνοντας τροφή για επικίνδυνη ενδοσκόπηση και αμφισβήτηση; Υποθέτω χιλιάδες.
Η πολύ διαδεδομένη ψηφιακή φιλανθρωπία έχει νόημα ως έμπρακτη μορφή αλληλεγγύης όταν αφορά στην ανάδειξη ενός προβλήματος και στη κινητοποίηση των ενεργών πολιτών για την αντιμετώπισή του, όπως π.χ. η αυτο-οργάνωση, που είναι χαρακτηριστική περίπτωση αυτής της τάσης, ακριβώς επειδή είναι απόλυτα συνειδητή. Ας μην υποκρινόμαστε όμως. Μέσα στο αχανές περιβάλλον της κοινωνίας του διαδικτύου, το να λούζεσαι με κουβάδες παγωμένου νερού δεν αρκεί από μόνο του για να σε κάνει ευαισθητοποιημένο φιλάνθρωπο αν στην πράξη δεν είσαι. Αντίστοιχα, το να γράφεις #jesuisCharlie δε σε κάνει ούτε κατά διάνοια Charlie, απλά δυστυχώς, σε αφήνει να τον παριστάνεις.
