γράφει ο Δημήτρης Τζιβελέκης.
Κατά τη διάρκεια της προεδρίας του, ο Ντόναλντ Τραμπ υιοθέτησε μία έντονα προστατευτική εμπορική πολιτική, επιβάλλοντας υψηλούς δασμούς όχι μόνο στην Κίνα, αλλά και στην Ευρωπαϊκή Ένωση και σε πολλές άλλες χώρες του κόσμου. Τα αποτελέσματα αυτών των πολιτικών υπήρξαν πολυδιάστατα, προκαλώντας αλυσιδωτές αντιδράσεις τόσο διεθνώς όσο και στο εσωτερικό των ΗΠΑ.
Να σημειώσουμε ότι οι δασμοί που επέβαλε ο Ντόναλντ Τραμπ στην Ευρωπαϊκή Ένωση και σε άλλες χώρες προκάλεσαν εμπορικές εντάσεις, μείωση του διμερούς εμπορίου και αναταράξεις στις παγκόσμιες αγορές. Η Ε.Ε. και άλλες χώρες αντέδρασαν με αντίμετρα, ενώ πολλές επιχειρήσεις επηρεάστηκαν αρνητικά από την αύξηση του κόστους.
Στο εσωτερικό των ΗΠΑ, ο Τραμπ δέχτηκε κριτική από πολιτικούς και επιχειρηματικούς κύκλους για τις αρνητικές οικονομικές συνέπειες των δασμών, αν και κράτησε την υποστήριξη μέρους της εργατικής τάξης.
Για το μέλλον, εκτιμάται ότι η τάση προς τον εμπορικό προστατευτισμό θα συνεχιστεί, ενώ αν επιστρέψει ο Τραμπ στην εξουσία, αναμένονται ακόμα πιο επιθετικές εμπορικές πολιτικές.
Επιπτώσεις στην Ευρωπαϊκή Ένωση και στον υπόλοιπο κόσμο
Η Ε.Ε. υπήρξε ένας από τους βασικούς στόχους των δασμών, ιδιαίτερα στον τομέα του χάλυβα και του αλουμινίου. Οι δασμοί αυτοί προκάλεσαν:
- Αντίμετρα: Η Ε.Ε. απάντησε με δασμούς σε αμερικανικά προϊόντα όπως το ουίσκι, οι μοτοσυκλέτες Harley-Davidson και τα τζιν Levi’s.
- Επιβράδυνση του εμπορίου: Το διμερές εμπόριο ΗΠΑ-Ε.Ε. επηρεάστηκε αρνητικά, με μείωση των εξαγωγών και από τις δύο πλευρές.
- Μετατόπιση εμπορικών ροών: Πολλές ευρωπαϊκές επιχειρήσεις αναγκάστηκαν να αναζητήσουν νέες αγορές ή να αυξήσουν το κόστος για να καλύψουν τις απώλειες.
- Αβεβαιότητα στις διεθνείς αγορές: Η επιβολή δασμών έφερε αβεβαιότητα σε παγκόσμιες εφοδιαστικές αλυσίδες και επηρέασε αρνητικά τις επενδύσεις.
Παγκόσμια, πολλές χώρες, από τον Καναδά μέχρι την Ινδία και την Τουρκία, απάντησαν με δικούς τους δασμούς σε αμερικανικά προϊόντα, προκαλώντας έναν παγκόσμιο εμπορικό πόλεμο που αύξησε το κόστος ζωής και επιβράδυνε την παγκόσμια ανάπτυξη.
Εσωτερικές Αντιδράσεις και Πυρά
Στο εσωτερικό των ΗΠΑ, ο Τραμπ δέχτηκε κριτική ακόμα και από συμμάχους του:
- Ρεπουμπλικάνοι πολιτικοί: Πολλοί συντηρητικοί εξέφρασαν φόβους ότι οι δασμοί θα πλήξουν τις αγροτικές περιοχές και τις βιομηχανίες που εξαρτώνται από τις εξαγωγές.
- Βιομηχανίες και Επιχειρήσεις: Οι αγρότες, οι αυτοκινητοβιομηχανίες και οι τεχνολογικοί κολοσσοί κατήγγειλαν πως οι δασμοί αύξησαν τα κόστη και δυσκόλεψαν την πρόσβαση σε κρίσιμες πρώτες ύλες.
- Οικονομολόγοι: Οι περισσότεροι οικονομολόγοι προειδοποίησαν ότι οι δασμοί μακροπρόθεσμα θα μειώσουν το ΑΕΠ των ΗΠΑ και δεν θα επιτύχουν τον στόχο της αναβίωσης της βιομηχανίας.
Παρά ταύτα, υπήρξε και υποστήριξη από συγκεκριμένα τμήματα της εργατικής τάξης, που πίστεψαν ότι τα μέτρα θα ενίσχυαν τη ντόπια παραγωγή.
Τι Εκτιμάται για το Μέλλον
Αν και κάποιες συμφωνίες αναδιαπραγματεύθηκαν (όπως η νέα NAFTA, γνωστή ως USMCA), η πολιτική των δασμών άφησε παρακαταθήκες που συνεχίζουν να επηρεάζουν τις διεθνείς σχέσεις. Για το μέλλον:
- Η τάση προς τον προστατευτισμό πιθανόν να συνεχιστεί, με περισσότερες χώρες να υιοθετούν δικούς τους δασμούς για την προστασία στρατηγικών τομέων.
- Οι εμπορικές εντάσεις με την Ε.Ε. δεν έχουν πλήρως εκτονωθεί και η όποια νέα αμερικανική κυβέρνηση καλείται να διαχειριστεί αυτή την εύθραυστη σχέση.
- Η Κίνα και άλλες μεγάλες οικονομίες προσπαθούν να μειώσουν την εξάρτησή τους από την αμερικανική αγορά, προωθώντας εμπορικές ενώσεις όπως τη RCEP στην Ασία.
Ειδικά αν ο Τραμπ επιστρέψει στην πολιτική σκηνή, πολλοί αναλυτές εκτιμούν ότι θα επαναφέρει μια ακόμα πιο επιθετική εμπορική στρατηγική, προκαλώντας νέους κύκλους αναταραχής.
Θετικά (για τις ΗΠΑ):
Ενίσχυση της διαπραγματευτικής ισχύος των ΗΠΑ σε εμπορικές συμφωνίες.
Προστασία ορισμένων εγχώριων βιομηχανιών (π.χ. χάλυβας, αλουμίνιο).
Στήριξη από μέρος της εργατικής τάξης που ήθελε αναβίωση της αμερικανικής βιομηχανίας.
Αρνητικά:
Παγκόσμιες εμπορικές εντάσεις και επιβράδυνση της ανάπτυξης.
Αντίμετρα από Ε.Ε., Κίνα και άλλες χώρες σε αμερικανικά προϊόντα.
Αυξημένο κόστος για αμερικανικές επιχειρήσεις και καταναλωτές.
Πλήγμα στις εξαγωγές και στις αγροτικές περιοχές των ΗΠΑ.
Αβεβαιότητα στις διεθνείς αγορές και επενδύσεις.
Σενάρια για το Μέλλον των Δασμών
1️. Αν επιστρέψει ο Τραμπ στην προεδρία:
Επανενεργοποίηση και επέκταση δασμών: Πιθανή επιβολή νέων δασμών σε περισσότερα ευρωπαϊκά και κινεζικά προϊόντα.
Επιθετικές εμπορικές διαπραγματεύσεις: Προτεραιότητα σε διμερείς συμφωνίες, πιέζοντας για καλύτερους όρους υπέρ των ΗΠΑ.
Επιπλέον αποσταθεροποίηση του διεθνούς εμπορίου: Ενίσχυση του οικονομικού εθνικισμού παγκοσμίως.
Βραχυπρόθεσμη ώθηση σε κάποιες αμερικανικές βιομηχανίες, αλλά με ρίσκο ύφεσης λόγω εμπορικών πολέμων.
2️. Αν δεν επιστρέψει ο Τραμπ (και συνεχίσουν πιο μετριοπαθείς πολιτικές):
Μερική αποκλιμάκωση δασμών: Σταδιακή άρση ή επαναδιαπραγμάτευση υπαρχόντων δασμών, ειδικά με συμμάχους όπως η Ε.Ε.
Εστίαση σε πολυμερείς συμφωνίες: Πιο συνεργατικό πλαίσιο στο εμπόριο (π.χ. με Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου – ΠΟΕ).
Προσπάθεια σταθεροποίησης διεθνών σχέσεων: Βελτίωση εμπορικού κλίματος και επιστροφή στην προβλεψιμότητα.
Ανταγωνισμός με την Κίνα συνεχίζει, αλλά με μεγαλύτερη έμφαση σε τεχνολογία και στρατηγικές συμμαχίες αντί για απευθείας δασμούς.
