γράφει ο Δημήτρης Κοντογιάννης.
Θυμάστε την εποχή που πρωτοξεκίνησαν να γίνονται μόδα τα drones στη χώρα μας; Πρέπει να ήταν πριν από 3-4 χρόνια, όταν ακόμα δεν υπήρχε ούτε κάποιος νόμος που να τα περιορίζει ή να θέτει κάποιες προϋποθέσεις για την χρήση τους. Τότε λοιπόν, και μέσα στο γενικότερο κλίμα του να πετάς το drone σου σε περίεργα μέρη, υπήρξαν πτήσεις πάνω από διάφορα μέρη του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας. Προφανώς όποιος πέταξε εκεί το drone του δεν σκόπευε να φωτογραφίσει κάποιο επτασφράγιστο μυστικό, άλλωστε για να δεις με λεπτομέρεια το πώς είναι εσωτερικά το Πεντάγωνο αρκεί να βρεθείς στο μπαλκόνι μιας κοντινής πολυκατοικίας. Αυτό όμως δεν σταμάτησε την στρατονομία από το να διεξάγει Ένορκη Διοικητική Εξέταση (ΕΔΕ) σχετικά με το ποιός άφησε τα drones να πετάξουν εντός του ΥΠΕΘΑ και να μοιράσει ποινές σε όλους τους φαντάρους που είχαν σκοπιά κοντά στην περιοχή πτήσης.
Ξέρετε κάτι; Καλά έκαναν. Καταλαβαίνω ότι οι φαντάροι που είχαν σκοπιά εκείνη την ώρα ήταν απλά άτυχοι και την πλήρωσαν επειδή έτυχε να είναι η βάρδια τους, χωρίς να μπορούν στην πραγματικότητα να κάνουν κάτι. Ο νόμος όμως προβλέπει ότι, άσχετα με το αν έφταιγαν ή όχι, έπρεπε να τιμωρηθούν –όχι απαραίτητα με την αυστηρότερη δυνατή ποινή, αλλά με μία υπαρκτή τιμωρία. Θα ακουστεί τρελό, αλλά αυτή η άδικη πλην όμως νόμιμη τιμωρία είναι που κρατάει τον στρατό από το να καταρρεύσει στην γραφειοκρατική του παράνοια.
Είναι κοινό μυστικό ότι μεγάλο μέρος του στρατού δεν είναι και οι ικανότεροι ή οι εξυπνότεροι των ανθρώπων –όπως συμβαίνει και σε πολλά άλλα ανομοιογενή σύνολα. Είναι επίσης παγκόσμιο φαινόμενο ο στρατός στον δυτικό κόσμο να διακατέχεται από τη χειρότερη μορφή γραφειοκρατίας. Μπορεί κάποιοι να θυμάστε και το κλασσικό ανέκδοτο “ποιά λέξη αρχίζει από «στρα-» και τελειώνει σε «-τός»; Η «παράνοια»”. Το να τηρούνται λοιπόν ευλαβικά οι χιλιάδες νόμοι και οι κανονισμοί προφυλάσσει το στράτευμα από τον ηλίθιο που την κρίσιμη στιγμή αποφασίζει να πάρει πρωτοβουλία, από τον τεμπέλη που αναβάλλει τον έλεγχο για την ασφάλεια των υλικών για την άλλη εβδομάδα, από εξυπνάκια που νομίζει ότι δεν χρειάζεται εκπαίδευση και ασκήσεις αλλά θα παγώσει την κρίσιμη στιγμή, από τον πονηρό που καβατζώνει από τον στρατό υλικά για το σπίτι του ή για μεταπώληση.
Αυτή η αυστηρότητα όμως δεν εξαντλείται μόνο στους φαντάρους. Ε.Δ.Ε. πέρασαν και οι διοικητές των ταγμάτων στα οποία ανήκαν οι σκοποί, ο διοικητής του στρατοπέδου, αυτοί που έδωσαν ελλιπή εκπαίδευση στους σκοπούς με αποτέλεσμα να μη γνωρίζουν πώς να αντιδράσουν στη θέα των drone, αυτοί που δεν έχουν φτιάξει ή δεν έχουν γνωστοποιήσει το σχέδιο δράσης σε περίπτωση παραβίασης του στρατοπέδου από drone κ.ο.κ.. Οι ευθύνες αποδόθηκαν από τον χαμηλότερο, τον απλό στρατιώτη που κάνει το εννιάμηνό του, μέχρι τον υψηλότερο. Η αυστηρότητα κούμπωσε πάνω στην απίστευτη γραφειοκρατία του στρατού και τελικά έφερε αποτέλεσμα. Μερικούς μήνες μετά κατατέθηκε νομοσχέδιο για τις άδειες χρήσης drone (στο οποίο υποψιάζομαι ότι οι Ένοπλες Δυνάμεις είχαν βάλει αρκετά το χέρι τους), αλλά μέχρι τότε το ΥΠΕΘΑ είχε ήδη λάβει τα μέτρα του για να αντιμετωπίσει παρόμοια μελλοντικά περιστατικά, ενημερώνοντας τους πάντες για το τι γίνεται σε περίπτωση που κάποιο drone αρχίσει να κόβει βόλτες πάνω από το στρατόπεδο αλλά δείχνοντας στην πράξη –πάνω στο κεφάλι των άτυχων που είχαν τότε σκοπιά- και τις συνέπειες που υπάρχουν αν κάποιος αδρανήσει ή αδιαφορήσει. Αμφιβάλει κανείς ότι κάτι άλλαξε; Μπορεί οι μέθοδοι του στρατού να είναι κάπως παλιές και σίγουρα απελπιστικά γραφειοκρατικές, αλλά αμφιβάλει κανείς για την αποτελεσματικότητά τους;
Τι σχέση έχουν όλα αυτά με την τραγωδία στο Μάτι; Τεράστια.
Πρώτα από όλα, να γιατί χρειάζεται αποτελεσματική γραφειοκρατία. Γιατί το να τσεκάρεις κάθε ημέρα ότι ένα σωρό πράγματα είναι όπως ακριβώς ήταν και χθές ή προχθές ή παραπροχθές είναι σχεδόν αχρείαστο. Σχεδόν αχρείαστο. Γιατί τη μία φορά που θα λείψει κάποιο όπλο ή κάποιος στρατιώτης είναι το πρωί αδικαιολογήτως απών ή ακόμα και αν λείπουν δυο-τρεις πάκοι με φύλλα Α4, είναι σημαντικό να το γνωρίζεις. Μπορεί κάποιος να έκλεψε ένα όπλο για να το πουλήσει σε έναν μπάρμπα του, ή κάποιος να λιποθύμησε στο πόστο του ή να κλέβει στα κρυφά μικροπράγματα για το σπίτι του –όλα πραγματικά περιστατικά παρεμπιπτόντως. Η γραφειοκρατία -όσο και αν τη μισώ και όσο και αν ως ελεύθερος επαγγελματίας την βλέπω σαν ένα τέρας που με κυνηγάει καθημερινά στη δουλειά μου- μερικές φορές υπάρχει για να σε προστατέψει.
Πόσο γραφειοκρατικό ήταν να τσεκάρουν οι αρμόδιοι ότι λειτουργούν οι κρουνοί; Πόσο γραφειοκρατικό ήταν να δουν ότι είναι μαζεμένα τα ξερόκλαδα από δρόμους και αυλές; Πόσο γραφειοκρατικό ήταν να ενημερωθούν άμεσα όλοι οι αρμόδιοι για τις αποφάσεις που λαμβάνονται γραπτώς και προφορικώς, γιατί μπορεί το γραπτό να μη προλάβει κάποιος να το δει σε μία κατάσταση εκτάκτου ανάγκης και το προφορικό να το ξεχάσει μέσα στον πανικό; Πάρα, μα πάρα πολύ γραφειοκρατικό. Αλλά γι’αυτό χρειάζεται η τιμωρία: για να διασφαλίσει ότι όλη αυτή η βαρετή αλλά απαραίτητη γραφειοκρατία θα τηρείται.
Για να μη παρεξηγηθώ, λέγοντας τιμωρία δεν εννοώ να βρούμε ως πανάκεια τις απολύσεις. Είπαμε, δεν είναι απαραίτητο να επιβληθεί η αυστηρότερη δυνατή ποινή, αλλά είναι απαραίτητο να υπάρξει κάποια ποινή. Και αυτή η ποινή δεν πρέπει να περιορίζεται μόνο στα κατώτερα στρώματα.
Για παράδειγμα: θεωρώ δεδομένο ότι θα υπάρξει Ε.Δ.Ε. σχετικά με την παράκαμψη των αυτοκινήτων στο Μάτι. Οι αστυνομικοί που αντί να στείλουν τον κόσμο να κάνει αναστροφή και να επιστρέψει από εκεί που ήρθε τον έστελναν να εγκλωβιστεί στη φωτιά, εκτελούσαν εντολές ή ήταν τίποτα ηλίθιοι που πήραν πρωτοβουλία μία κρίσιμη στιγμή; Μήπως ο διοικητής τους ήταν ένας ηλίθιος που πήρε μία τραγική πρωτοβουλία ή και αυτός εκτελούσε εντολές; Αυτοί που έδωσαν την εντολή στους αστυνομικούς, είχαν μελετήσει νωρίτερα το σχέδιο δράσης με την προσοχή που έπρεπε; Είχαν κάνει τις απαραίτητες ασκήσει και εκπαιδεύσεις; Ή ήταν τίποτα εξυπνάκιες που πίστευαν ότι θα βγάλουν με όλα άκρη την κρίσιμη στιγμή; Αυτοί που ήταν αρμόδιοι για το σχέδιο δράσης, το είχαν ανανεώσει τα τελευταία χρόνια που γέμισε το Μάτι με πεύκα ή απλά αντέγραφαν ό,τι τους έδιναν έτοιμο οι προηγούμενοι;
Σκεφτείτε και κάτι ακόμα: οι αστυνομικοί που έστειλαν τον κόσμο να πεθάνει, αν απλά εκτελούσαν εντολές και πραγματικά δεν έφταιγαν κάπου, γιατί να βασανίζονται για το υπόλοιπο της ζωής τους; Γιατί να βλέπουν εφιάλτες κάθε βράδυ για το λάθος που έκανε κάποιος άλλος; Γιατί να τιμωρηθούν άδικα για κάτι στο οποίο δεν φταίνε; Η δίκαιη τιμωρία δεν λειτουργεί μόνο για να προστατέψει το σύνολο ή για να συνετίσει αυτόν που τιμωρείται. Λειτουργεί και καθαρτικά προς αυτόν που δεν φταίει και δεν τιμωρείται. Σίγουρα αυτοί οι άνθρωποι δεν θα είναι ποτέ καλά. Αλλά αν κάποιος πληρώσει για το λάθος του, θα έχουν τουλάχιστον μία παρηγοριά για να συνεχίσουν τη ζωή τους.
Άλλο πράγμα όμως η απόδοση ευθύνης στον στρατό και άλλο στην καθημερινότητά μας. Δεν είναι κάποιο φυσιολογικό μέρος ο στρατός, είπαμε ότι τις περισσότερες φορές είναι μία κόλαση γραφειοκρατίας και γενικότερης παράνοιας. Αλλά όλη αυτή η παράνοια διατηρεί την όποια αποτελεσματικότητά της επειδή οι ποινές επιβάλλονται από τον απλό στρατιώτη μέχρι και τον στρατηγό. Στο υπόλοιπο κράτος, οι ποινές μπορεί να μην επιβάλλονται ή, πολλές φορές, επιβάλλονται απλά σε όποιον δεν προστατεύεται από κάποιο δυνατό συνδικαλιστικό όργανο. Αυτά πάντα στις κατώτερες βαθμίδες. Γιατί στις υψηλότερες… απλά πολλές φορές δεν υπάρχουν ποινές για να επιβληθούν. Ούτε ευθύνες υπάρχουν για να κατανεμηθούν. Ούτε Ε.Δ.Ε. για να απολογηθείς κάπου. Όλα αυτά εξαφανίζονται δια μαγείας.
Μετά την ανόητη και σχεδόν ασήμαντη ιστορία με το drone, αμφιβάλλετε για το αν άλλαξε κάτι στο Πεντάγωνο; Αμφιβάλλετε για το αν θα είναι λίγο πιο αποτελεσματικοί οι σκοποί την επόμενη φορά;
Μετά τον όλεθρο στο Μάτι, αμφιβάλλετε για το αν άλλαξε κάτι; Αμφιβάλλετε για το αν θα είναι λίγο πιο αποτελεσματικό το κράτος την επόμενη φορά; Αμφιβάλλετε για το αν την επόμενη φορά που θα έχουμε ακραία καιρικά φαινόμενα θα έχουμε πάλι μία τραγωδία;
