γράφει ο Λουκάς Γεωργιάδης.
Στην εποχή του κορωνοϊού το βασικό χαρακτηριστικό είναι ο περιορισμός των επαφών ώστε να μην υπάρξει εξάπλωση του. Αυτή η νέα πραγματικότητα, πέραν του προφανούς κόστους στην οικονομία ή ακόμη και στις ανθρώπινες σχέσεις, επηρεάζει καταλυτικά και τις… νέες σχέσεις κράτους-πολιτών.
Το Υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης και ο αρμόδιος υπουργός Κυριάκος Πιερρακάκης, έδωσαν εξετάσεις και τα πήγαν περίφημα. Επισπεύστηκαν μια σειρά μεταρρυθμίσεων ηλεκτρονικού χαρακτήρα, που θα μας βοηθήσουν να κάνουμε ένα άλμα στο μέλλον, έτσι όπως ακριβώς απαιτούν οι περιστάσεις σε μια χώρα δυτικού τύπου. Με ένα μήνυμα στο κινητό μπορούσες να βγεις βόλτα ή μπορείς να έχεις στο κινητό και στον υπολογιστή σου το barcode ενός ακριβού φαρμάκου! Και πολλά ακόμη. Η Εφορία είναι σχεδόν στο σύνολο της ηλεκτρονική, η Πολεοδομία ήδη έχει εκδόσει χιλιάδες οικοδομικές άδειες. Ο πολίτης δεν χρειάζεται να μετακινηθεί ή οι μετακινήσεις του περιορίζονται αισθητά. Σε 2 χρόνια θα είναι πλήρως ψηφιοποιημένο όλο το φάσμα του κράτους και της οικονομίας, όπως τουλάχιστον έχει ανακοινώσει η κυβέρνηση. Φυσικά, όλα κρίνονται εκ του τελικού αποτελέσματος.
Πάμε τώρα να δούμε το δομικό πρόβλημα του σύγχρονου ελληνικού κράτους, κάνοντας και μια μικρή αναδρομή στις τελευταίες δεκαετίες. Το «σοσιαλιστικό όραμα» της δεκαετίας του ΄80 ήθελε μαζικούς διορισμούς δημοσίων υπαλλήλων χαμηλής ποιοτικής στάθμης, καθώς «η Αριστερά έπρεπε να πάρει ρεβάνς από την επάρατη Δεξιά». Μπούκωσαν το Δημόσιο με κόσμο και από κει και πέρα η πολιτική εξουσία ενεργοποίησε μια βιομηχανία νόμων, για να δικαιολογήσει την παρουσία χιλιάδων δημοσίων υπαλλήλων. Νέα κρατικά κτήρια της διοίκησης, λεφτά από εθνικούς και κοινοτικούς πόρους, μίζες, τραπέζια, καρέκλες, 100 υπογραφές, «λάδωμα», αδιαφορία, καθυστέρηση, ασυδοσία. Η πολυνομία ενίσχυσε τη γραφειοκρατία και η γραφειοκρατία απογείωσε τη διαφθορά. Ο δημόσιος υπάλληλος που είχε διοριστεί με ένα… τενεκέ λάδι ή με 10 οικογενειακές ψήφους, ήρθε στην εξουσία. «Λαός-ΠΑΣΟΚ στην εξουσία» μας έλεγε τότε ο Ανδρέας Παπανδρέου…
Μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του ΄70, εθεωρείτο πλήρως απαξιωτικό το να δουλεύει κάποιος στο Δημόσιο γιατί στον ιδιωτικό τομέα τα χρήματα ήταν περισσότερα. Και όσο περισσότερο δούλευες, τόσο μεγαλύτερη ήταν η ανταμοιβή σου. Κάποτε «στράβωνες» όταν κάποιος σου έλεγε ότι σου έχει έτοιμη θέση στο Δημόσιο! Από την άλλη, όσοι «τρούπωσαν» στο Δημόσιο, εκτός από τον σταθερό μισθό και τη χαλαρότητα ως προς τον έλεγχο του έργου και της αποτελεσματικότητας τους, είχαν και πολλές ευκαιρίες για «τυχερά». Έτσι, παγιώθηκε στον μέσο πολίτη η αντίληψη ότι για να κάνεις τη δουλειά σου πρέπει να τα σκάσεις. Είτε για να πάρεις ένα… παλιόχαρτο, είτε για να εγκριθεί μια επένδυση, είτε για να κάνεις μια εγχείρηση, είτε για να βγάλεις μια άδεια λειτουργίας ενός μαγαζιού. Λειτουργούσαμε δηλαδή με τις μεθόδους των κομμουνιστικών κρατών, τα οποία κατέρρευσαν υπό το βάρος της φτώχειας των πολιτών και της τεράστιας έκτασης της διαφθοράς που είχε προκύψει από την κομματική γραφειοκρατία.
Παρά τον πακτωλό κεφαλαίων από τα ευρωπαϊκά ταμεία, δυστυχώς, ο εκσυγχρονισμός του κράτους δεν προχώρησε. Και αυτό γιατί η… πρόωρη ηλεκτρονικοποίηση των πάντων, θα καταστούσε τις κομματικές πελατείες αχρείαστες. Θα αφαιρούσε τη δύναμη της υπογραφής από τον αμόρφωτο διορισμένο υπάλληλο που νόμιζε ότι είχε πιιάσει τον παπά από την… κοτσίδα! Το όνειρο του βολέματος και των «τυχερών» κάτω από το τραπέζι έγινε βίωμα του Νεοέλληνα. Και όλα αυτά εις βάρος του δημοσίου και ευρωπαϊκού χρήματος, αλλά και της συντριπτικής πλειονότητας των πολιτών που στέναζαν είτε για να διεκπεραιώσουν μια υπόθεση ρουτίνας, είτε να ανοίξουν μια δουλειά.
Η σημερινή κυβέρνηση δείχνει να έχει αποκτήσει ένα πολύ καλό βηματισμό. Έχει σχεδιάσει ξεκάθαρα τους στόχους και έχει περιγράψει τα επόμενα βήματα. Δεν μπορούμε να πάμε παραπέρα χωρίς την πλήρη ηλεκτρονικοποίησης των υπηρεσιών του Κράτους και την ψηφιοποίηση της οικονομίας. Όμως, δεν μπορούμε να πάμε στο επόμενο στάδιο, εάν υπάρχουν συμβιβασμοί με συντεχνιακές αντιλήψεις. Η μόνη φυσική επαφή του πολίτη με τους κρατικούς λειτουργούς πρέπει να είναι είτε με τον αστυνομικό όταν κινδυνεύει η ζωή και απειλείται η περιουσία του, είτε με τον γιατρό και το δημόσιο νοσοκομείο όταν πρόκειται για ασθένεια, είτε με τον δάσκαλο και τον καθηγητή στο σχολείο.
Σήμερα, από τη στιγμή που γεννιέται ένα παιδί, αυτομάτως έχει πάρει ΑΦΜ και ΑΜΚΑ από το μαιευτήριο. Δεν χρειάζεται τίποτα άλλο. Οι αρμόδιες υπηρεσίες είναι κάθετα και γραμμικά ενημερωμένες. Και τώρα μόνο με το ΑΦΜ θα μπορούμε να κάνουμε κάθε συναλλαγή με το Δημόσιο. Επιπλέον, η κατάργηση του φαξ και το αδιάψευστο τεκμήριο της αληθείας από το e-mail, διαμορφώνουν μια νέα πραγματικότητα. Αρκεί να σκεφτούμε τι γινόταν κάποτε με τις «ουρές» για την κατάθεση των φορολογικών δηλώσεων και για το «γρηγορόσημο» που έδιναν πολλοί για να μην ταλαιπωρηθούν και χάσουν χρόνο από τη δουλειά τους.
Τι πρέπει να γίνει από δω και πέρα για να πούμε ότι πραγματικά είμαστε ένα σύγχρονο κράτος; Κατ΄ αρχάς δεν πρέπει να μετατραπεί η γραφειοκρατία του χαρτιού, σε γραφειοκρατία του πληκτρολογίου! Δηλαδή, ο πολίτης και κυρίως ο επιχειρηματίας, πρέπει να γνωρίζουν ότι η αποστολή των σκαναρισμένων αρχείων μέσω e-mial, δεν μπορεί να κολλήσει στην καθυστέρηση του ελέγχου από τους αρμοδίους υπαλλήλους. Ταυτόχρονα, η κυβέρνηση καλείται να περιορίσει την πολυνομία, έτσι ώστε να περιοριστεί και το κόστος της ηλεκτρονικής γραφειοκρατίας. Κάθε λεπτό αργοπορίας σημαίνει απώλεια εσόδων και θέσεων εργασίας για τη χώρα.
Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, η οποία συμμετέχει στους ελεγκτές του ελληνικού προγράμματος διάσωσης, η αποτίμηση του κόστους της γραφειοκρατίας στην χώρα μας ανέρχεται ετησίως, σε 16 δισ. ευρώ, δηλαδή περίπου 7%-8% του ΑΕΠ! Το ποσό αυτό επιβεβαιώνεται τόσο από τον Οργανισμό Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης όσο και από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Και σε αυτό το ποσό, δεν συνυπολογίζονται τα οφέλη της καταπολέμησης της γραφειοκρατίας στην ενεργοποίηση επενδυτικών σχεδίων πολλών δισεκατομμυρίων ευρώ, την ανάπτυξη και την απασχόληση. Θέλουμε να πιστεύουμε ότι σε 2-3 χρόνια αυτό το δυσθεώρητο κόστος της γραφειοκρατίας θα έχει περιοριστεί δραστικότατα. Βέβαια, η αντιμετώπιση της γραφειοκρατίας θα προκαλέσει πολύ… κλάμα σε αυτούς που επί δεκαετίες τώρα βολεύονταν με το λεγόμενο «γρηγορόσημο» και την «αμοιβή» της υπογραφής τους. Η πλήρης ηλεκτρονικοποίηση των πάντων με εξ αποστάσεως διαδικσίες, θα μεγιστοποιήσει τη διαφάνεια και θα ελαχιστοποιήσει τη διαφθορά. Και αυτό είναι ένα μεγάλο ζητούμενο για τη χώρα. Είναι θέμα υψίστης εθνικής σημασίας για ένα κράτος που θέλει να λέγεται σύγχρονο και για μια οικονομία που πρέπει να σταθεί όρθια τις επόμενες δεκαετίες, να αντιμετωπίζει αποτελεσματικά έκτακτες κρίσεις και να εξυπηρετεί απρόσκοπτα το δημόσιο χρέος της.
Χιλιάδες πολίτες, στη μετά κορωνοϊού εποχή, διαμαρτύρονται για την απροθυμία του Δημοσίου να τους εξυπηρετήσει. Στο πλαίσιο των πρωτοκόλλων για την αποτροπή εξάπλωσης του ιού, έχουμε λίστα αναμονής στα ραντεβού. Οι δημόσιες υπηρεσίες είναι άδειες από κόσμο, τα πάντα γίνονται με ραντεβού, αλλά δεν ξέρουμε τον αριθμό και ποιος ελέγχει τη ροή αυτών των ραντεβού. Δεν ξέρουμε, αν αυτά υπαγορεύονται από τη λογική της… χαλαρής εργασίας ή του φόρτου εργασίας. Τα αρμόδια υπουργεία οφείλουν να ελέγξουν τι ακριβώς συμβαίνει, γιατί το… βρισίδι πάει σύννεφο! Μπορεί να είμστε σε μια μη κανονική περίοδο, ωστόσο, δεν πρέπει να παγιωθούν «ανώμαλες» συμπεριφορές που θα μας φέρουν πίσω ως προς την επόμενη μέρα επιστροφής σε μια ομολογουμένως καινούρια κανονικότητα.
Κάποιοι ίσως θέλουν να πάρουν… εκδίκηση για την ηλεκτρονική διακυβέρνηση που κάθε μέρα εξαπλώνεται. Γιατί η ηλεκτρονικοποίηση του κράτους, κόβει και τη… μάσα σε πολλούς και σε πολύ μεγάλο βαθμό! Κάποιοι κάνουν τη δική τους αντίσταση για να μην ξεβολευτούν, αδιαφορώντας για το συλλογικό όφελος. Η πάρτη τους και μόνο. Η μαγκιά τους και η… αφεντομουτσουνάρα τους. Στα… παλιά τους τα παπούτσια όλοι οι άλλοι. Κατανοούμε ως έναν βαθμό ότι όλα αυτά γίνονται στο όνομα της προστασίας της δημόσιας υγείας. Ποιο πρέπει να είναι το στοίχημα της κυβέρνησης στην παρούσα φάση; Είναι πάρα πολύ απλό. Να μηδενίσει τον αριθμό των επισκέψεων του πολίτη στις δημόσιες υπηρεσίες, να εισαγάγει ένα σύστημα ηλεκτρονικής αλληλογραφίας με συγκεκριμένα χρονοδιαγράμματα και με υπόλογους υπαλλήλους που εντός μερικών 24ώρων πρέπει να απαντήσουν συγκεκριμένα.
Είναι προφανές ότι πρέπει να επιβληθεί σε όλο το φάσμα του Δημοσίου το σύστημα της ηλεκτρονικής υπογραφής. Να προχωρήσει και διαφημιστική καμπάνια, για να μάθουν οι πολίτες ότι όπως πληρώνουν μέσω e-banking από το κινητό τους ή τον υπολογιστή τους, έτσι μπορούν να εξυπηρετηθούν από οποιαδήποτε υπηρεσία. Και μιλάμε για υπηρεσίες αιχμής, όπως οι εφορίες, οι πολεοδομίες, οι διευθύνσεις αδειοδότησης επιχειρήσεων, οι περιφέρειες, οι δήμοι κλπ. Βέβαια, τη δουλειά την κάνουν μηχανικοί, λογιστές, δικηγόροι κλπ. Και εκεί πρέπει να υπάρξουν διευκολύνσεις σε όλα τα επίπεδα.
Υπάρχει πλήθος καταγγελιών ότι πίσω από τις κλειστές πόρτες των δημοσίων υπηρεσιών γίνεται χαβαλές. Πολλοί υπάλληλοι… ξεκουράζονται μετά την… ξεκούραση στις ημέρες του lockdown. Και μιλάμε για τους δημοσίους υπαλλήλους που πληρώνονταν κανονικά από το κράτος την περίοδο του lockdown και πρέπει να εξυπηρετήσουν αυτούς που τους… πληρώνουν, δηλαδή τους φορολογούμενους πολίτες του ιδιωτικού τομέα. Πιθανόν, κάποιοι να εξακολουθούν να μην αντιλαμβάνονται τη σημασία του ιδιωτικού τομέα, ακόμη και μετά το… νέκρωμά του επί εβδομάδες. Μιλάμε για πολίτες, οι οποίοι είχαν κλειστές τις επιχειρήσεις τους και… εκλιπαρούσαν για να πάρουν τα 800 ευρώ των 45 ημερών ή τα 534 ευρώ του μηνιάτικου. Κάποιος πρέπει να… ταρακουνήσει τους βολεμένους που ο μισθός έπεφτε κανονικά στην εποχή του lockdown, ότι οι πολλοί δίνουν μάχη επιβίωσης μέσα σε συνθήκες ραγδαίας εξαθλίωσης και πτωχοποίησης. Τα άθλια υποκείμενα που δεν σέβονται αυτούς που τους πληρώνουν, πρέπει να γνωρίζουν ότι θα έρθει και η δική τους σειρά, αν στην χώρα δεν παράγεται εισόδημα. Από πού θα πληρωθούν; Από τα λεφτόδεντρα του Τσίπρα;
Λοιπόν, κύριοι της κυβέρνησης. Προφανώς και πρέπει να τα έχετε καλά με τη δημοσιουπαλληλική πελατεία. Προφανώς και δεν θέλετε να τους σφίξετε τα λουριά, για να μην σας κατηγορήσουν για…. φασίστες. Αλλά πρέπει να βάλετε τα πράγματα σε σειρά. Προφανώς και πρέπει να ψάξετε ποιοι είναι αυτοί που σαμποτάρουν το έργο σας γιατί ανήκουν σε άλλα κομματικά στρατόπεδα και παίζουν το παιχνίδι της φθοράς σας, ίσως και εν αγνοία σας. Πρέπει όμως, να έχετε κάποια πράγματα κατά νου. Η πραγματική άσκηση εξουσίας δεν γίνεται από τα υπουργικά σας γραφεία, αλλά από τον υπάλληλο που έρχεται σε επαφή με τον πολίτη. Αυτός… κυβερνάει! Για να σταματήσει αυτή η ιδιότυπη ομηρία, οφείλετε να ξεκαθαρίσετε την κατάσταση. Αν νομίζετε ότι κυβερνάτε εσείς μάλλον κάνετε λάθος…
Η τεχνολογία είναι ο πλέον πολύτιμος σύμμαχος στην προσπάθεια εκσυγχρονισμού του κράτους. Τα πάντα πρέπει να γίνουν ηλεκτρονικά, να είναι απλοποιημένα και σε καμία περίπτωση να μην γίνονται πολύπλοκα με την απαίτηση σειράς νέων δικαιολογητικών. Μην τιμωρείτε με καθυστέρηση και χωρίς ουσιαστικό λόγο αυτόν που είναι συνεπής. Εν ανάγκη με μια υπεύθυνη δήλωση που θα συνοδεύεται από τις συνέπειες περί ανακρίβειας, θα μπορούσατε να λύσετε πάρα πολλές δυσλειτουργίες δεκαετιών. Άλλωστε η δημόσια διοίκηση με το πάτημα ενός κουμπιού, μπορεί να γνωρίζει τα πάντα για τον πολίτη που έχει κάποιο αίτημα ή μια υπόθεση. Καταργήστε την πολυνομία με την απλοποίηση της νομοθεσίας, για να κόψετε τον ομφάλιο λώρο της γραφειοκρατίας με τη διαφθορά. Ωστόσο, μην πέσετε στον πειρασμό της ηλεκτρονικής γραφειοκρατίας και της ασυδοσίας του υπαλλήλου που θα μπορεί να εκβιάζει για να απαιτήσει «γρηγορόσημο» ή θα απαντέι όποτε γουστάρει. Βάλτε ασφαλιστικές δικλείδες έτσι ώστε να γνωρίζει ο πολίτης μέσα σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα τι γίνεται με την υπόθεση του. Χωρίς επισκέψεις σε δημόσιες υπηρεσίες και χωρίς «παραθυράκια» για «λάδωμα».
Η πανδημία του κορωνοϊού είναι προφανές ότι εισάγει νέα ήθη στις σχέσεις κράτους-πολιτών σε επίπεδο συναλλαγών. Τα πάντα πρέπει να γίνονται ταχύτατα. Αν ο αιτών δεν πληροί τις προϋποθέσεις και έχει υποβάλλει ανακριβή δήλωση, να πληρώσει το τίμημα της λαμογιάς του ή της παράλειψης του. Το ίδιο όμως πρέπει να συμβαίνει και με τον υπάλληλο ή τους εμπλεκόμενους υπαλλήλους. Αν υπάρχει θέμα επάρκειας προσωπικού, καλείστε να το λύσετε ή να το αντιμετωπίσετε με απλοποιημένες ηλεκτρονικές διαδικασίες. Απλά πράγματα. Ταυτόχρονα, πρέπει να πληρώνουν με στέρηση μισθού όσοι καθυστερούν και να απολύονται χωρίς αποζημίωση, όσοι τα… πιάνουν και μάλιστα με συνοπτικές δικαστικές διαδικασίες. Το… καλαμπούρι με τα πειθαρχικά που βγάζει «λάδι» τους υπαλλήλους, πρέπει να σταματήσει.
Οι υπάλληλοι, πρέπει να αξιολογούνται με βάση το αποτέλεσμα της δουλειάς τους και της διεκπεραίωσης των υποθέσεων. Ο προϊστάμενος πρέπει να ξερει ότι αν δεν κάνει σωστά τη δουλειά του, την επόμενη στιγμή θα γίνει… κλητήρας! Η Ελλάδα απέκτησε μια εξαιρετική φήμη κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Ταυτόχρονα είναι μια χώρα με προβληματική οικονομία που θα υποστεί, όπως άλλωστε και ολόκληρος ο πλανήτης, τις συνέπειες του lockdown. Ταυτόχρονα, πρέπει να αναπληρώσει το χαμένο έδαφος με ένα επιθετικά φιλικό πρόγραμμα προσέλκυσης επενδύσεων. Κάθε μέρα καθυστέρησης λόγω γραφειοκρατίας και εμποδίων, αποτελεί πλήγμα για την οικονομία. Χάνονται πολύτιμα έσοδα και «δολοφονούνται» θέσεις εργασίας.
Οι υπουργοί πρέπει να ξυπνήσουν και να πάρουν στα χέρια τους την κατάσταση του ελέγχου στον τομέα ευθύνης τους. Δεν υπάρχει καιρός για χάσιμο. Θέλουμε ένα κράτος που θα προσελκύσει επενδύσεις και το πάρε-δώσε, πρέπει να γίνεται ηλεκτρονικά. Με κανόνες για τις εμπλεκόμενες πλευρές. Τόσο για τον αιτούντα όσο και για τον ελέγχοντα. Συγκεκριμένα χρονοδιαγράμματα απόδοσης έργου, κατάργηση εμποδίων, αυστηρότατες ποινές για τη διαφθορά. Δεν έχουμε ανάγκη από την… παραγωγή υποσχέσεων, αλλά από τη συγκομιδή των καρπών μιας τεράστιας προσπάθειας που χαλάει τη… σούπα κάποιων, αλλά διευκολύνει μια ολόκληρη χώρα ώστε να καταστεί ανταγωνιστική και να εξυπηρετήσει τον βραχνά του δημοσίου χρέους μέσα από την οικονομική μεγέθυνση τις επόμενες δεκαετίες.
Του χρόνου συμπληρώνονται 200 χρόνια, από τότε που ως λαός πήραμε την κατάσταση στα χέρια μας για να απελευθερωθούμε από τον τουρκικό ζυγό. Η Οθωμανική Αυτοκρατορία μας άφησε ως κατάλοιπα, το ρουσφέτι και το μπαξίσι. Αυτά πρέπει να εξαλειφθούν και το Κράτος να δείξει ότι είναι στρατηγείο για την παραγωγή χρήματος και υψηλού επιπέδου υπηρεσιών και όχι ένα απέραντο χαμαιτυπείο που καταδυναστεύει τον φορολογούμενο πολίτη. Κυρίως δε, πρέπει να αντιμετωπίζεται ως έγκλημα η τακτική κάποιων να απαιτήσουν από τον χρηματοδότη τους και επιπλέον νταβατζηλίκι. Η κυβέρνηση πρέπει να αντιληφθεί ότι η ψηφισοποίηση του κράτους περνάει μέσα από συγκρούσεις με τις συντεχνίες. Όσοι δεν σέβονται τους κανόνες του παιχνιδιού να πάνε σπίτι τους. Αν θέλουμε να έχουμε μέλλον σε αυτήν τη χώρα, ας οργανωθούμε υποδειγματικά για να γίνουμε παραγωγικοί σε όλα τα επίπεδα. Όλα τα υπόλοιπα είναι του… κράτους τα εννιάμερα!
