Σε παγκόσμιο επίπεδο το ζήτημα των Fake News (ψευδείς ειδήσεις) έρχεται να μας υπενθυμίσει πόσο πολύπλοκο είναι το νέο σκηνικό. Παρά το γεγονός ότι οι ερμηνείες του όρου αυτού είναι αρκετές, το Ινστιτούτο Reuters για τη Μελέτη της Δημοσιογραφίας στο Πανεπιστήμιο του Οξφορντ αναφέρει ότι
«ο όρος fake news αναφέρεται σε κατασκευασμένες πληροφορίες που κυκλοφορούν εν γνώσει του συντάκτη και παρουσιάζονται ως έγκυρες ειδήσεις με σκοπό τη χειραγώγηση των αναγνωστών. Ιδιαίτερα το Facebook δέχθηκε ισχυρές πιέσεις προκειμένου να ληφθούν μέτρα κατά της διάδοσης ψευδών ειδήσεων, που είχαν πλημμυρίσει την πλατφόρμα του στη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας των προεδρικών εκλογών στις ΗΠΑ το 2016. Τόσο το Facebook, όπως και η Google, το Twitter και η Wikipedia ανακοίνωσαν τις δικές τους προσπάθειες να περιορίσουν το πρόβλημα. Επίσης, το Facebook ξεκίνησε διαφημιστική εκστρατεία στις βρετανικές εφημερίδες για να προειδοποιήσει τους χρήστες του για τους κινδύνους από τις ψευδείς ειδήσεις ενόψει των βουλευτικών εκλογών στη χώρα». (στοιχεία από ρεπορτάζ στο ΚΥΠΕ, Αθηνά Αρσαλίδου, 26/05/2017).
Στο Παρίσι ο γάλλος πρόεδρος Ε. Μακρόν «στην πρώτη ομιλία του προς τους δημοσιογράφους για το 2018, δήλωσε ότι σύντομα θα παρουσιάσει νέο σχέδιο νόμου ο οποίος θα έχει στόχο να καταπολεμήσει τη διάδοση ψευδών ειδήσεων. Εφόσον επιθυμούμε να προστατεύσουμε τις φιλελεύθερες δημοκρατίες μας, θα πρέπει να έχουμε ισχυρούς νόμους. Για αυτό αποφάσισα να προχωρήσω σε αλλαγές στη νομοθεσία ώστε να προστατεύσουμε τη δημοκρατία μας από τις ψεύτικες ειδήσεiς, τα fake news».
Η νέα νομοθεσία, που περιλαμβάνει μεταξύ άλλων αναδιάρθρωση του γαλλικου ραδιοτηλεοπτικού συμβουλίου (CSA), θα έχει βασικό στόχο την προώθηση της διαφάνειας. Όλοι οι ιστότοποι θα πρέπει να δηλώνουν ποιος τους χρηματοδοτεί, ενώ θα υπάρχει και πλαφόν στο χρηματικό ποσό. Σε περίπτωση διασποράς ψευδών ειδήσεων στη διάρκεια προεκλογικής περιόδου, οι αρχές θα μπορούν να αφαιρέσουν το περιεχόμενο ή ακόμη και να μπλοκάρουν την εκάστοτε ιστοσελίδα. Οι κανόνες θα πρέπει να είναι ξεκάθαροι» (εφ/δα «Τα Νέα» 4/1/2018).
Οι διεθνείς εξελίξεις τρέχουν. Οι προσπάθειες για την ανάπτυξη μιας τεχνικής για την αντιμετώπιση του φαινομένου, φέρνουν αποτέλεσμα. Έτσι,
«Το γερμανικό πρακτορείο ειδήσεων Dpa και ο ειδησεογραφικός οργανισμός BR (Bayerischer Rundfunk, μέλος του τηλεοπτικού δικτύου εθνικής εμβέλειας ARD) αξιοποιούν την πλατφόρμα Truly Media που ανέπτυξαν από κοινού η Athens Technology Center (ATC) και η Deutsche Welle (DW) για τη συλλογή και την επιβεβαίωση του περιεχομένου που δημοσιεύεται κι αναπαράγεται στα social media κατά την περίοδο των γερμανικών εκλογών.
Η πλατφόρμα Truly Media επιτρέπει στους δημοσιογράφους να επιβεβαιώσουν το βαθμό εγκυρότητας φωτογραφιών, videos, ή social media λογαριασμών σε πραγματικό χρόνο. Μπορούν να επιλέξουν τα πιο σημαντικά υλικά και να επικυρώσουν κάθε ένα ξεχωριστά, χρησιμοποιώντας μια λίστα κριτηρίων αλλά και ενσωματωμένα ψηφιακά εργαλεία όπως το Google Maps ή το TinEye. Η διαδικασία αυτή μπορεί να υλοποιηθεί συνεργατικά, είτε εντός ενός newsroom, είτε μεταξύ διαφορετικών οργανισμών, ακόμα και μεταξύ «αυτόνομων» δημοσιογράφων ανά τον κόσμο» (ATC, Δελτίο Τύπου, 21/9/2017).
Μπορεί μια χώρα από μόνη της να λύσει τα ζητήματα; Όχι , ασφαλώς! Η αναζήτηση νέων λύσεων απαιτεί συνέργειες, αναζητήσεις, επιλογές για ότι δίνει στις ειδήσεις περισσότερη αξιοπιστία. Με την τεχνολογική πρόοδο σύντομα θα έχουμε ολοκληρωμένες απαντήσεις στο ζήτημα της πλήρους αντιμετώπισης του φαινομένου των fake news.
Στη δική μου κρίση, αυτό που θα παραμένει ακόμα πιο δυσεπίλυτο είναι οι στρεβλές, οι «στρατευμένες» ειδήσεις, οι παραπλανητικές ειδήσεις. Αυτές οι ειδήσεις δεν έχουν μέλλον παρά το ότι ιδιοκτήτες ΜΜΕ επιμένουν να λειτουργούν όπως παλιά. Ο αναγνώστης έχει λύσεις, ψηφίζει κάθε «δευτερόλεπτο» άλλες επιλογές για την ενημέρωσή του! Τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης δίνουν τις λύσεις για το σημερινό πολίτη και αυτό συνιστά μια ευθεία αμφισβήτηση της πρακτικής που οδηγεί σε στρεβλές ειδήσεις! Το τελεταίο σημείο αφορά, ειδικά στην κυπριακή εμπειρία, τη συνεχή «μάχη» ΜΜΕ να εμφανίζουν τις ειδήσεις γύρω από το κυπριακό κατά τρόπο που ταυτίζει την είδηση με τους χαρακτηρισμούς, καθώς και τον «στρατευμένο», στην υπηρεσία της ακινησίας, σχολιασμό.
Οι νηφάλιες, οι σφαιρικές ειδήσεις αποτελούν την απάντηση στην κρίση αξιοπιστίας του παραδοσιακού τύπου. Αυτή η απάντηση δεν έχει πολλούς υποστηρικτές γιατί παίκτες-κλειδιά στο χώρο των ΜΜΕ πιστεύουν ότι οι νηφάλιες ειδήσεις δεν πουλούν πολλά φύλλα ή δεν ελκύουν πολλά clicks! Γι’ αυτό, ορισμένα ΜΜΕ επιλέγουν να μιλούν πιο «ηχηρά» για να ακουστούν περισσότερο και έτσι να ελκύσουν αναγνώστες, και, κατ’ επέκταση, να έχουν περισσότερα διαφημιστικά έσοδα. Στην πράξη επιτείνουν τα αδιέξοδα, καθώς ο φαύλος κύκλος μεγαλώνει. Έτσι χάνουν αναγνώστες ή θεατές ή επισκέπτες, χάνουν έσοδα, απολύουν προσωπικό γιατί δίνουν μια παλιά, «παραδοσιακή» απάντηση σε νέα, πιο σύνθετα ζητήματα.
Η μάχη κατά των fake news κερδίζει πόντους. Το δίλημμα αφορά κάθε ΜΜΕ. Οι αριθμοί, οι τάσεις, οι τεχνολογικές μεταβολές το θέτουν εκ των πραγμάτων. Οι αξιόπιστες ειδήσεις συμβάλλουν στην ανάπτυξη της κοινωνικής συνείδησης, στην ατομική και συλλογική μας δημιουργικότητα. Μπορούν να συμβαδίζουν τεχνολογική αλλαγή με αξιόπιστες ειδήσεις; Η απάντηση βρίσκεται στο πώς θέλει μια κοινωνία να οργανώνει σε μια ορισμένη περίοδο την δημόσια ατζέντα της. Τα ΜΜΕ έχουν την «εταιρική» ευθύνη να ηγηθούν, να τολμήσουν περισσότερο και έτσι να συμβάλουν στην πρόοδο της κοινωνίας μας, θέτοντας τη μάχη για τις περισσότερο αξιόπιστες ειδήσεις στην πρώτη γραμμή.
