Πριν από μερικά χρόνια και λόγο ενός τραγουδιού ανακαλύψαμε ότι ο μέσος όρος ηλικίας σε αυτούς που πήγαιναν σε ένα πόλεμο κόντευε να πέσει σε μεταεφηβικές ηλικίες και τρομάξαμε, σήμερα αυτό το όριο για τους μετανάστες από Ελλάδα έχει πέσει σε τρίχρονα και τετράχρονα και αυτό είναι εφιαλτικό.
Και την ίδια στιγμή ενώ στην αρχή οι επαγγελματικές ερωτήσεις ήταν γύρω από τον επαγγελματικό χώρο του καθενός, σήμερα έχουν περιοριστεί σε άλλη μια πρόταση, «είμαι έτοιμος να κάνω ό,τι χρειαστεί, σκάλες, γραφεία, ό,τι χρειαστεί.» Κι αυτά για μια χώρα που ελάχιστοι έως καθόλου είναι αυτοί που μπορεί να γνωρίζουν έστω και μερικές λέξεις από τη γλώσσα, που ζει εννέα μήνες το χρόνο σε ένα σκοτεινό και πολικό χειμώνα και που δεν θα μπορούσε να πει κανένας ότι αποδείχτηκε και ο καλύτερος αδερφικός συνεταίρος την δύσκολη ώρα. Με μόνη δικαιολογία ότι σύμφωνα με τις ειδήσεις είναι η χώρα με τη χαμηλότερη διαφθορά στον κόσμο και – πάλι σύμφωνα με τις ειδήσεις – έχει το πιο καλό εκπαιδευτικό σύστημα στον κόσμο.
Από μόνες τους αυτές οι αιτιολογήσεις δείχνουν αυτό που διώχνει από την Ελλάδα τα παιδιά της. Μια διαφθορά που έχει πια διαβρώσει κάθε πλευρά της οικονομικής και κοινωνικής ζωής σε σημείο που είναι πια κοινωνικά αποδεκτή και δύσκολα φαίνεται στο βάθος του τούνελ το τέλος της. Η αγωνία για την παιδεία στη πραγματικότητα κρύβει μέσα της την αγωνία για το μέλλον του παιδιού, την απελπισία ότι σε αυτή τη κοινωνία αυτό το παιδί έχει μικρές πιθανότητες να κάνει αυτό το καλύτερο που όλοι θέλουμε για τα παιδιά μας.
Τέλος αυτό το «θα κάνω ό,τι χρειαστεί», πολύ φοβάμαι ότι δείχνει πόσο έχει υποτιμηθεί η ζωή μας στην Ελλάδα. Δεν παίρνεις αυτή τη μεγάλη απόφαση, να μεταναστεύσεις χωρίς πολλές φορές να ξέρεις τι σε περιμένει για να κάνεις …ό,τι χρειαστεί. Όλοι όσοι μεταναστεύσαμε τα τελευταία τριάντα χρόνια το κάναμε για να βελτιώσουμε τη ζωή μας και να αυξήσουμε τις πιθανότητες επιτυχίας στην επαγγελματική μας ζωή. Πράγμα που δείχνει το τέλμα και την απελπισία της καθημερινότητας να ανταποκριθεί στις βασικές ανθρώπινες ανάγκες.
Εδώ κάπου και όπως συνήθως αρχίζουν οι παρενθέσεις και η κάθε μια έχουν το νόημα τους εξυπνάκηδες μου.
Κάποια στιγμή στα τέλη της δεκαετίας του 70, η αγαπημένη μου θεια με τον θειο μου αποφάσισαν να μεταναστεύσουν στην Αμερική. Εκεί ήδη από την δεκαετία του 60 υπήρχαν και υπάρχουν δυο θειοι – τα αδέρφια της – αντικειμενικά πετυχημένοι και οι δυο και μάλιστα ο ένας να έχει κάνει και ακαδημαϊκή καριέρα. Φυσικό ήταν κάθε φορά που οι δυο θειοι επίστρεφαν στην πατρίδα, πάντα για ολιγοήμερες διακοπές, και τουλάχιστον εγώ πιστεύω για να δικαιολογήσουν κάπως τόσο τις επιλογές τους όσο και τις σπάνιες επισκέψεις στη μητέρα τους, παρουσίαζαν την Αμερική σαν τον απόλυτο παράδεισο. Τι να σας πω, να σου οι καταπληκτικοί δρόμοι, να σου οι φωτογραφίες από τα πολυτελή και τεράστια σπίτια, να σου ο Λευκός Οίκος (λες και τρώγανε καθημερινά το πρωινό τους στο Οβάλ Γραφείο), να σου και η γέφυρα μέσα στην ομίχλη. Ακόμα και το σουβλάκι ήταν καλύτερο στο Αμέρικα.
Η θεια μου δεν ήθελε και πολλά μιας και ο άντρας της είχε κουραστεί να είναι υπάλληλος με τρεις κι εξήντα τόσα χρόνια και πακέταραν για την Αμέρικα με διπλό στόχο. Η τα καταφέρνουμε και φτιάχνουμε μια καλή ζωή εκεί ή μένουμε μερικά χρόνια, μαζεύουμε λεφτά και γυρνάμε πίσω για να φτιάξουμε κάτι καλύτερο.
Τέσσερα χρόνια αργότερα τους επισκέφτηκα. Η θεια μου ήταν πάντα πολύ αδύνατη αλλά τότε τρόμαξα να την γνωρίσω. Δεν υπήρχε ίχνος λίπους πάνω από τα κόκκαλα. Και ο άντρας της εξαφανισμένος μόνιμα στη δουλειά. Η θεια μου, ένας πολύ ταλαντούχος άνθρωπος που η δουλειά της βρίσκεται ακόμα και αυτή τη στιγμή σε πολύ γνωστό ελληνικό μουσείο για τέσσερα χρόνια είχε κάνει …ό,τι χρειαστεί. Από το να καθαρίζει σκάλες και να κρατάει μωρά μέχρι που είχε χρησιμοποιήσει όλα τα ταλέντα της – αυτά τα πολύ μοναδικά ταλέντα – για να φτιάξει καρτούλες με καρδούλες και χειροτεχνήματα που του πουλούσε σε εξευτελιστικές τιμές.
Ο άντρας της όχι απλά δούλευε νυχτερινή βάρδια σε εργοστάσιο επτά μέρες την εβδομάδα και κάθε γιορτή αλλά μερικές μέρες την εβδομάδα χτύπαγε και διπλή βάρδια. Για να μαζέψουν κάποια λεφτά και να κάνουν …κάτι. Και δεν τέλειωσα. Τρώγανε μακαρονάδα για τρεις μέρες και νερόβραστη σούπα άλλες τρεις. Για τη Κυριακή κρόταγαν κανένα κοτόπουλο. Ζούσαν σε ένα άθλιο δυαράκι, ναι εκεί που οι δρόμοι είναι τεράστιοι και όλα τα σπίτια πολυτελή, και όταν πήγα εγώ εκεί ήταν η πρώτη φορά μετά από τέσσερα χρόνια που βγήκαν έξω. Και το έξω, μιας κι εγώ είχα τη βολικότητα του νεαρού της ηλικίας και του καινούργιου σε σχέση με την Ελλάδα, ήταν ένα χαμπουργκεράδικο.
Και μετά από δυο χρόνια επέστρεψαν. Με όσα είχαν μαζέψει για μια καλύτερη ζωή. Που αυτό μεταφράστηκε σε (και για να χρησιμοποιήσω ιστορική φράση) ένα κωλόσπιτο και ένα κτήμα που κάποια μέρα θα γινόταν το εξοχικό των ονείρων τους. Ίσως το μόνο καλό που φέραν ήταν τουλάχιστον για τον άντρα της, το πείσμα ότι και εδώ θα τα καταφέρουμε που μεταφράστηκε στο άνοιγμα της δικιάς του επιχείρησης.
Στα χρόνια που πέρασαν και έχοντας αλλάξει πολλά στη ζωή της συμπεριλαμβανομένου και του ότι τα ταλέντα της μετά την Αμερικανική περιπέτεια πέσαν σε κώμα, την ρώτησα πολλές φορές αν άξιζε τον κόπο. Αν κάνανε την ίδια ζωή στην Ελλάδα δεν θα είχαν τουλάχιστον καταφέρει ακριβώς τα ίδια πράγματα; Ποτέ δεν μου απάντησε και την τελευταία φορά που κάναμε την ίδια συζήτηση στην αυλή μου στο Ελσίνκι απλά με κοίταξε και κούνησε το κεφάλι της.
Τώρα θα μου πείτε, γιατί σας είπα αυτή την ιστορία και σας μαύρισα τη ψυχή καλοκαιριάτικα. Ξέρετε σε κάθε μειλ που απαντώ υποψήφιου η ενδιαφερομένου μετανάστη αυτό που προσπαθώ να τονίσω από την αρχή είναι ότι δεν υπάρχει παράδεισος. Κι αν κάποιος σας έχει πει κάτι τέτοιο το έκανε για προσωπικούς λόγους και για να δικαιολογήσει προσωπικές πράξεις και όχι γιατί είναι η αλήθεια. Και διαφθορά υπάρχει και η παιδεία έχει προβλήματα. Μάλιστα για μένα η διαφθορά εδώ είναι πολύ πιο σοβαρή γιατί ενώ δεν επηρεάζει άμεσα την καθημερινότητα (σε αυτό βασίζονται και όλες οι έρευνες που παρουσιάζουν την Φιλανδία πρωταθλητή καθαρότητας) όπως επηρεάζει στην Ελλάδα, επηρεάζει όμως μακροπρόθεσμα τα πάντα και με πολύ πιο μαφιόζικο τρόπο.
Όσο για την παιδεία, πολύ φοβάμαι και το έχω αναφέρει πολλές φορές σε άρθρα μου και στη Φιλανδία, ότι η φήμη της θα γίνει και η Νέμεσις της. το περίφημο φιλανδικό εκπαιδευτικό σύστημα που τόσο ζήλεψαν οι έλληνες εκπαιδευτικοί δεν έχει να κάνει με τα καινούργια κτίρια και τις καθαρές αίθουσες ή τα μαθήματα κομπιούτερ και ιντερνέτ. Έχει να κάνει με το γεγονός ότι μέχρι τα μέσα του 90 η Φιλανδία ήταν μια απομονωμένη χώρα με απόλυτα μετρήσιμο άρα ελεγχόμενο πληθυσμό και ελεγχόμενες ανάγκες άρα ένα κατευθυνόμενο και ελεγχόμενο εκπαιδευτικό σύστημα που κατ’ εμένα πάντα κατασκεύαζε εργάτες για τη Νοκια.
Και μην θεωρήσετε ποτέ ότι το ευρωπαϊκό διαβατήριο και μάλιστα με τα επιπρόσθετα βιομετρικά, σας κάνει πολίτες ή μετανάστες πρώτης κατηγορίας. Αυτό δεν γινόταν ποτέ και με τα όσα έχουν συμβεί τα τελευταία χρόνια τώρα τα πράγματα έχουν γίνει πιο δύσκολα. Το ευρωπαϊκό διαβατήριο το μόνο που σας εξασφαλίζει είναι ορισμένες διευκολύνσεις σε σχέση με τον κρατικό μηχανισμό. Και μάλιστα μόνο με τον κρατικό μηχανισμό και όχι απαραίτητα με του δημοσίους υπαλλήλους που δεν παύουν να είναι άνθρωποι με τα προσωπικά τους πιστεύω και πάθη.
Ο ξενοφοβικός και ο ρατσιστής, σε όποια θέση κι αν βρίσκεται, δεν θα σου ζητήσει το διαβατήριο σου πριν σου δημιουργήσει πρόβλημα ούτε το διαβατήριο σου θα αλλάξει την συμπεριφορά του. Το ότι είσαι διαφορετικός, λίγο πιο μελαχρινός, λίγο διαφορετική μύτη ή λίγο διαφορετικά μαλλιά είναι αρκετό. Γι αυτό και πολλές φορές έχω αναφέρει ότι κάθε φορά που έρχομαι στην Ελλάδα και ακούω αυτά που ακούω για τους «ξένους» με πιάνει μελαγχολία γιατί τα ίδια ακριβώς ακούω και για μένα στις χώρες που βρίσκομαι. Γι αυτό και έχω πει, κάθε φορά που βρίζετε ένα ξένο θυμηθείτε ότι βρίζετε εμένα και τους χιλιάδες άλλους έλληνες που ζούμε στο εξωτερικό.
Θυμηθείτε λοιπόν, όταν μεταναστεύεις σε μια καινούργια χώρα θα βρεις πολλά καινούργια πράγματα και πολλά που είναι ακόμα και πολύ καλυτέρα από όσα άφησες πίσω σου. Θυμήσου όμως ότι για το κάθε καινούργιο και καλύτερο που βρήκες, θυσίασες κάτι που αγαπάς και στη πορεία θα σου λείψει.
Αυτά με τους παραδείσους, αλλά υπάρχει κι άλλη μια πλευρά. Βλέπετε μετά από τρία χρόνια τώρα τελευταία άρχισα να παίρνω και μειλ από αυτούς που επιστρέφουν. Και αυτά τα μειλ κρύβουν έναν άλλο πόνο, το συναίσθημα της ήττας. Επειδή είναι λίγες μέρες που πηρά ένα τέτοιο μειλ, για να πούμε λίγα πράγματα και γι αυτούς που επιστρέφουν.
Φιλαράκο σε αυτό το παιχνίδι δεν υπάρχουν νικητές και ηττημένοι. Και μόνο η εμπειρίες που μάζεψες αυτά τα τρία χρόνια, οι όποιες εμπειρίες θετικές η αρνητικές, είναι μοναδικές και θα πρέπει να τις αντιμετωπίζεις έτσι ακριβώς. Κάτω από άλλες συνθήκες δεν θα είχες ποτέ τη δυνατότητα να τις αποκτήσεις.
Όχι απλά δεν ηττήθηκες αλλά νίκησες και δεν νίκησες μόνο γιατί απέκτησες καινούργιες εμπειρίες νίκησες γιατί τώρα συνεχίζεις να μην ξέρεις τι θέλεις αλλά ξέρεις τι δεν θέλεις. Άλλωστε ο σκοπός της μετανάστευσης σου ήταν να βελτιώσεις τη ζωή σου, αν αυτή η βελτίωση σημαίνει επιστροφή και σουβλάκι μαζί με τους κολλητούς σου που επικοινωνείς και σε ζηλεύω γιατί τώρα ξέρεις. Θυμήσου ότι πάντα μετανιώνουμε για αυτά που δεν κάναμε και όχι γι αυτά που κάναμε και εσύ το έκανες. Η διαμονή σου στη Φιλανδία ακόμα και μετά την αναχώρηση σου πρόσθεσε κάτι στη ζωή σου και μακροπρόθεσμα θα δεις ότι συνέβαλε στη βελτίωση της. Και βγήκες νικητής. Αυτό είναι το πιο σημαντικό.
******************************************************
Στο τίτλο η λέξη μετανάστης έχει λίγο …διττό σκοπό. Ίσως να σας κάνει να σκεφτείτε και τι νιώθει και ο μετανάστης στην Ελλάδα και τα γιατί ήρθε.
******************************************************
Συγκρατήσου Καψη. Ένα πρωινάδικο δεν έφερε την δημόσια τηλεόραση και μπορεί να νίπτεις τας χείρας σου αλλά η διαφθορά των προσλήψεων και η αποτυχία του εγχειρήματος, τρέχει από τα μπατζάκια σου.
******************************************************
Αντωνάκη, πάλι με το ηθικό και το νόμιμο μπλέξαμε; Και πήγαμε και ήρθαμε μεταξύ νόμιμου και ηθικού με λίαρ τζετ;
******************************************************
Και μιας και είπαμε για λίαρ τζετ, τι να κάνουν οι νταβατζήδες του Κωστάκη; Ψωνίζουν; Ψωνίζουν Αντωνάκη; Έχουμε και εκπτώσεις άλλωστε!
******************************************************
Το έγραψα κι αλλού, στο φατσοβιβλίο νομίζω, αλλά γιατί τόση φασαρία με τον Νιόνιο που συνέφαγε με τον τέως βρε παιδιά; Σκεφτείτε πόσα κοινά έχουν αυτοί οι δυο.
Κατ’ αρχή και οι δυο είναι τέως, ο ένας ήθελε να γίνει Φρειδερίκη στη θέση της Φρειδερίκης και ο άλλος Νταράλας στη θέση του Νταράλα και τέλος και οι δυο απέτυχαν.
******************************************************
Στη φωτογραφία, συνηθισμένη εικόνα με πονηρόφατσα από φθινοπωρινό πάρκο στο Ελσίνκι.
