γράφουν η Κατερίνα Χαρίση και ο Θάνος Καλαμίδας.
Εκείνη
Υπάρχει ένα πολύ σπουδαίο βιβλίο, με τίτλο «Ο βασανιστής ως όργανο κρατικής εξουσίας». Η συγγραφέας του με ειδική άδεια παρακολούθησε την πρώτη δίκη βασανιστών στην Αθήνα μετά την πτώση της δικτατορίας. Σκοπός της, ως νέα επίκουρη καθηγήτρια του ΑΠΘ, ήταν να μελετήσει το φαινόμενο του σαδισμού. Κατά τη διάρκεια της δίκης και κρατώντας μανιωδώς σημειώσεις μιας και η μαγνητοφώνηση απαγορευόταν στην αίθουσα, εμφανώς σαστισμένη, ακούει τους κατηγορούμενους να δηλώνουν άμεσα ή έμμεσα πώς τους είχαν μετατρέψει σε βασανιστές.
Σιγά-σιγά αποκαλύπτεται μια συγκλονιστική ιστορία: Το πέρασμα αυτών των ανθρώπων από το στρατό στα κέντρα εκπαίδευσης της ΕΣΑ και ως την κατάληξή τους στους θαλάμους των βασανιστηρίων.
Σταδιακά έγινε φανερό ότι αυτό που περιέγραφαν δεν ήταν χαρακτηριστικά σαδιστικών προσωπικοτήτων, αλλά ένα προσεκτικά σχεδιασμένο σύστημα εκπαίδευσης με – όπως διαπιστώθηκε αργότερα στην έρευνα – παγκόσμια εφαρμογή σε ανάλογα καθεστώτα.
Οι κρατικοί βασανιστές λοιπόν δεν ήταν άνθρωποι με σαφή προδιάθεση που αναζητούσαν την ευχαρίστηση βασανίζοντας άλλους ανθρώπους, αλλά συνηθισμένοι άνθρωποι που είχαν εκπαιδευτεί προσεκτικά (και βάναυσα) γι’ αυτό το σκοπό, υπακούοντας τυφλά και ολοκληρωτικά σε μια εξουσία βίας.
Αυτή την εργασία η συγγραφέας παρουσίασε αργότερα μέσα σε απόλυτη, αμήχανη σιωπή σε μια επιστημονική συνάντηση, επιζητώντας την ανατροφοδότηση από άλλους επιστήμονες γι’ αυτή τη διαπίστωση.
Ένας από τους παρόντες καθηγητές Ιατρικής του πανεπιστημίου της Κοπεγχάγης πρότεινε με βάση το υλικό αυτό και την παραπάνω ιδέα/διαπίστωση, τη δημιουργία ενός δραματοποιημένου ντοκιμαντέρ. Το ντοκιμαντέρ αυτό με τίτλο «Ο γιος του γείτονά σου» ολοκληρώθηκε ένα χρόνο μετά και μπορεί να παρακολουθήσει οποιοσδήποτε στο youtube με ελληνικούς υπότιτλους.
Πρόκειται για μια πραγματικά ανεκτίμητης αξίας μελέτη βασισμένη σε μια πραγματικότητα τόσο πρόσφατη και τόσο ακόμα ταμπού.
Βασανιστής μπορεί να γίνει ο οποιοσδήποτε και τα γονίδια δεν παίζουν ρόλο. Δεν υπάρχει εκ γενετής προδιάθεση ή κάποια ανωμαλία ή ψυχική ασθένεια, παρά μόνο προσεκτική εκπαίδευση, κοινή σε όλο τον κόσμο (όσο παρανοϊκό κι αν ακούγεται, πραγματικά πιστεύεται ότι υπάρχουν ανάλογα manual).
Η ελληνική πλευρά του νομίσματος αυτού περιλαμβάνει από τον ακραίο εθνικισμό της προπαγάνδας που στηρίχτηκε ξεκάθαρα στην ελληνορθόδοξη θρησκεία και το αστυνομοκρατούμενο κράτος, ως τη μακρόχρονη διατήρηση πολύ συγκεκριμένων και προσεκτικά μελετημένων παραγόντων πάνω στις αξίες και τη δομή της κοινωνίας, ώστε να «καταφέρει» ο συνηθισμένος άνθρωπος να προβεί σε ακραίες πράξης ωμής βίας απέναντι σε συνάνθρωπό του, ακόμα και γνωστό ή συγγενή.
& Εκείνος
Ανήκω σε αυτούς που πιστεύουν ότι κανένας δεν γεννιέται. Όλοι ανεξαιρέτως είμαστε κατασκεύασμα του περιβάλλοντος μας και των εμπειριών τους. Μάλιστα θα μπορούσα να αναφερθώ στο έργο του διαφωτιστή Ζαν Ζακ Ρουσσώ «Αιμίλιος, ή Περί αγωγής» που μάλιστα γράφτηκε το 1762, μια φιλοσοφική πραγματεία πάνω στη φύση του ανθρώπου που αποδεικνύει τη δύναμη του περιβάλλοντος και των εμπειριών. Θα μπορούσα …αλλά θα προτιμήσω να αναφερθώ σε ένα έργο και μάλιστα ένα έργο …μυθοπλασίας. Ένα μυθιστόρημα που έχει γίνει και ταινία με τους καταπληκτικούς Λόρενς Ολιβιέ και Γκρέγκορι Πεκ. «Τα παιδιά από τη Βραζιλία» του Ίρα Λέβιν.
Η ιστορία διαδραματίζεται στη Βραζιλία όπου έχει καταφύγει ο γνωστός Δρ Γιόζεφ Μένγκελε κι όπου αποφασίζει να δημιουργήσει τις συνθήκες «κλωνοποίησης» του Χίτλερ δολοφονώντας ενενήντα τέσσερεις συνταξιούχους άνδρες και ταυτόχρονα πατεράδες νεαρών ανδρών «επαναλαμβάνοντας» την προσωπική ιστορία του Χίτλερ κι ελπίζοντας ότι ένας από αυτούς που θα μεγαλώσει στις ίδιες συνθήκες και την ανάλογη διαπαιδαγώγηση με τη βοήθεια του ίδιου και των συνεργατών του, θα εξελιχτεί στον επόμενο Φύρερ.
Παρ’ όλες όμως τις προσπάθειες του τέρατος/γιατρού Μένγκελε, όπως λέει κι ο ήρωας της ιστορίας, ο κυνηγός ναζί Εζρα Λίμπερμαν, όταν του ζητάνε να παραδώσει την λίστα με ονόματα των 94 παιδιών: κανένα από αυτά τα παιδιά δεν είναι ο μελλοντικός φύρερ γιατί είναι απλά …παιδιά!
Άρα; Άρα παρ’ όλο ότι το περιβάλλον στήθηκε έτσι ώστε να ευνοεί την «δημιουργία» ενός ψυχοπαθούς δολοφόνου στο τέλος αυτό που νίκησε ήταν η …παιδικότητα! Και αυτό συγκρούεται με ό,τι έγραψα στην εισαγωγή αυτού του σημειώματος.
Και ναι και όχι. Πιστεύω ότι οι πάντες είναι δημιούργημα του περιβάλλοντος και των εμπειριών τους αλλά θα ήθελα να πιστεύω ότι στο ανθρώπινο DNA είναι επίσης καταγεγραμμένοι και κάποιοι ηθικοί νόμοι που λειτουργούν από ένστικτο. Δεν σκοτώνεις ούτε κάνεις συνειδητά κακό σε συνάνθρωπο σου, τουλάχιστον χωρίς κάποιον πολύ σοβαρό λόγο.
Τα τελευταία χρόνια γίνεται μια πολύ μεγάλη συζήτηση μεταξύ ψυχολόγων και ψυχίατρων για τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι στρατιώτες που επιστρέφουν από εμπόλεμες ζώνες καταλήγοντας ότι μέρος των προβλημάτων τους έχουν σαν αφετηρία τις …τύψεις. Αυτοί οι άνθρωποι «υποχρεωθήκαν» να σκοτώσουν «εχθρούς» εκτελώντας εντολές και υπερασπιζόμενοι – τουλάχιστον έτσι πίστευαν – το καλό. Κι όμως στη συνέχεια υποφέρουν από τύψεις με πολύ άσχημες συνέπειες γιατί πέρα από το κακός και καλός, σκότωσαν έναν συνάνθρωπο τους.
Ίσως αυτό να ήταν ένα ακραίο παράδειγμα άλλα δεν παύει να είναι αληθινό. Όπως αληθινές είναι και οι ιστορίες Εσατζήδων που αρνήθηκαν να βασανίσουν ακόμα κι αν αυτό σήμανε την καθαίρεση τους και για μερικούς ακόμα και φυλάκιση. Όπως αληθινές είναι και οι ιστορίες στρατιωτών που βοηθούσαν φοιτητές στο Πολυτεχνείο εκείνη τη βραδιά του Νοέμβρη για να ξεφύγουν από τους …βασανιστές.
Δεν αμφισβητώ ότι κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες και ο πιο ειρηνικός και ήσυχος άνθρωπος μπορεί να γίνει βασανιστής και δολοφόνος άλλα ελπίζω ότι εκεί στο παραπέντε κάτι ανθρώπινο μέσα του ουρλιάζει, τον σταματάει …αλλιώς είμαστε χαμένοι σαν κοινωνία και οι επόμενοι σουβλακοφάγοι θα είναι και …ανθρωποφάγοι.
Κι αυτό με τρομάζει!
Κι’ ύστερα ήρθαν …τα ΜΑΤ για να με διαψεύσουν δια της βίας!!!
