Εκείνη
Στα Εξωτερικά Ιατρεία Ψυχικής Υγείας της δημοτικής κλινικής Humboltd του Βερολίνου, παρακολουθούνται περισσότεροι από 600 Έλληνες ασθενείς. Οι ψυχολόγοι αναφέρουν πως η εικόνα που παρουσιάζουν είναι ίδια με αυτή των προσφύγων πολέμου. Όλοι τους πάσχουν από μετατραυματικό σύνδρομο, που εκδηλώνεται με κατάθλιψη, φοβίες, νευρώσεις και κρίσεις πανικού. Αυτό συμβαίνει αρχικά γιατί οι περισσότεροι άφησαν την Ελλάδα από ανάγκη κι όχι από επιλογή, και υπήρξαν απροετοίμαστοι για μετανάστευση. Ο δεύτερος βασικότερος λόγος είναι ο ρατσισμός και ο εξευτελισμός που αντιμετωπίζουν, όχι από τους ξένους, αλλά από τους ίδιους τους συμπατριώτες τους.
Υπάρχει μια ολόκληρη έρευνα σχετικά με τις γενιές μεταναστών ανά τον κόσμο. Οι πρώτες φουρνιές ήταν κι αυτές που πραγματικά δημιούργησαν κάτι σημαντικό από το μηδέν, με πολύχρονη σκληρή δουλειά. Όμως οι μετανάστες δεύτερης γενιάς, τα παιδιά τους, αυτοί που τα βρίσκουν όλα έτοιμα, λίγο έως ελάχιστα μοιάζουν με τους γονείς τους. Όμως αυτός δεν είναι και ο μόνος λόγος αυτής της συμπεριφοράς. Ο άλλος λόγος είναι απλά …σκατοψυχιά. Δε θα έκανε καμία διαφορά αν αυτοί οι άνθρωποι υπήρξαν εργοδότες στη χώρα τους ή σε οποιαδήποτε άλλη, άλλωστε είναι άπειρες οι φορές που έχουμε ακούσει ή διαβάσει για περιπτώσεις αδιανόητων συμπεριφορών από τα αφεντικά. Κάποιοι έχουμε και προσωπικές εμπειρίες μαζί τους, όχι στο εξωτερικό, αλλά εδώ. Στην Ελλαδάρα μας.
Όταν πάτησα το πόδι μου για πρώτη φορά στο παγωμένο Ελσίνκι – που την εποχή που το έκανα δεν ήταν παγωμένο, αλλά ζεστό, ηλιόλουστο, καταπράσινο κι υπέροχο- θυμάμαι χαρακτηριστικά μια συμβουλή: Μακριά από τους Έλληνες. Δεν μπορούσα να πιστέψω πως άκουγα κάτι τέτοιο, μιας και όλοι όσοι ξαφνικά βρίσκονται ξένοι σε ξένη χώρα – είτε από ανάγκη, είτε από επιλογή- αυτό είναι το μόνο που έχουν στο μυαλό τους… να βρεθούν γρήγορα κοντά με συμπατριώτες τους, να νιώσουν το γνώριμο και οικείο, να βρουν ξανά το αίσθημα της ασφάλειας που κάπου ανάμεσα στην ανάγκη και την απόσταση έχουν χάσει.
Ευτυχώς ή δυστυχώς δε χρειάστηκε- δεν έτυχε να έρθω σε επαφή με τους Έλληνες του Ελσίνκι για να διαπιστώσω την ορθότητα ή την υπερβολή της παραπάνω συμβουλής. Όμως αυτά που έχω ακούσει από άλλους, με ξεπερνούν. Τι διάολο συμβαίνει μαζί τους; Τόσο εύκολα ξέχασαν από πού ξεκίνησαν, πώς βρέθηκαν εκεί που βρέθηκαν και γιατί; «Τα χειρότερα ο μετανάστης θα τα βρει από τους συμπατριώτες του, όχι από τους ξένους». Γιατί;
Απίστευτες ιστορίες εκμετάλλευσης κι απάνθρωπης συμπεριφοράς, αδιανόητες συνθήκες κι ωράρια εργασίας, κι όλα αυτά …από τους ίδιους τους συμπατριώτες σου, από αυτούς που τουλάχιστον περιμένεις να σε καταλάβουν. Μα δεν. «Έρχεσαι εδώ εξαιτίας των πολιτικών ΣΟΥ, που κατάντησαν τη χώρα ΣΟΥ έτσι όπως την κατάντησαν επειδή ΕΣΥ τους ψήφισες και περιμένεις τι;» , λένε.
Είμαι σίγουρη πως πάρα πολλοί είναι αυτοί που ξεκινούν με μια βαλίτσα στο χέρι και περιμένουν πως σε κάποιο αεροδρόμιο θα τους περιμένει το χρήμα με χαρά και με τη σέσουλα δώρο, χωρίς κανένα άλλο προσόν, χωρίς μάλιστα καμιά διάθεση να ιδρώσει ο κώλος τους. Μα δεν είναι όλοι έτσι. Παντού υπάρχουν νέοι με πτυχία και μεταπτυχιακά, όνειρα και όρεξη ια δουλειά και πολλές ικανότητες. Δεν αλλάζει κάτι. Δεν υπάρχει γη της επαγγελίας. Υπάρχουν οι ευκαιρίες, ναι. Αλλά ως εκεί. Από κει και μετά εξαρτάται το πόσο είσαι διατεθειμένος να τις αρπάξεις.
Δεν μπορώ να χωνέψω όμως αυτή την …αλληλεγγύη των Ελλήνων του εξωτερικού. Από την άλλη, είναι δεδομένη η απαράδεκτη συμπεριφορά μας προς τους μετανάστες και τους πρόσφυγες. Όχι όλων μας. Όμως πολλών. Γιατί εξακολουθούν κάποια πράγματα να μου κάνουν εντύπωση;
& Εκείνος
Πρώτος μήνας στην Αγγλία, όταν τελείως τυχαία, σε τοπικό παμπ, συναντώ Έλληνα συνομήλικό μου. Αφού έχει περάσει σχεδόν μια ώρα από τη στιγμή που μας έχουν συστήσει και ξέρω ότι σε αυτήν την ώρα παρακολουθεί και την παραμικρή μου κίνηση ή την κάθε λέξη που βγαίνει από το στόμα μου, αρχίζουμε να μιλάμε. Πολύ καλό παιδί και έτυχε στη συνέχεια και για μια περίοδο να κάνουμε και παρέα. Αλλά εκείνη την πρώτη βραδιά, πριν έρθει η ώρα να αποχαιρετιστούμε, μου έδωσε δυο συμβουλές για τη συνέχεια της ζωής μου στην Αγγλία:
1ο Όλοι οι Εγγλέζοι είναι μαλάκες.
2ο Όταν ακούς Έλληνα, να το βάζεις στα πόδια.
Μετά από πολύ λίγο καιρό ανακάλυψα ότι όλοι οι Εγγλέζοι ΔΕΝ είναι μαλάκες. Στις δεκαετίες που πέρασαν, ανακάλυψα ότι όλοι οι Γερμανοί, οι Γάλλοι, οι Ολλανδοί, οι Αμερικάνοι, οι Γιαπωνέζοι, οι Νιγηριανοί, οι Τούρκοι και πολλοί άλλοι, ΔΕΝ είναι μαλάκες. Ανακάλυψα όμως και κάτι άλλο, όσον αφορά τη δεύτερη συμβουλή του φίλου μου.
Σε κάθε χώρα, σε κάθε εθνικότητα, υπάρχουν μαλάκες, υπάρχουν ξενοφοβικοί, ρατσιστές, φασίστες και ναζιστές. Αυτό δεν έχει σχέση ούτε με χρώμα, ούτε με θρησκεία ή επιφανειακά πολιτικά πιστεύω. Και σε αυτές τις περιπτώσεις ισχύει η παροιμία, το μαλάκα όσο κι αν το πλένεις, μαλάκας παραμένει. Αλλά, κι αυτό το αλλά είναι γιγάντιο. Αυτοί που θα σου κάνουν ζημιά, θα σε ενοχλήσουν στον εργασιακό και στον κοινωνικό σου χώρο, θα κάνουν κουτσομπολιά και θα σου δημιουργήσουν πρόβλημα, είναι πολλές φορές ξένοι και μετανάστες σαν εσένα. Και το χειρότερο; Πολλές φορές συμπατριώτες.
Και ξέρετε, δεν είναι ότι όλοι οι ξένοι και οι μετανάστες είναι έτσι, αλλά το γεγονός πως όταν συμβεί, πονάει πολύ περισσότερο από όσο όταν σου κάνει κάτι κάποιος ντόπιος. Δεν το καταλαβαίνεις κι όταν μάλιστα είναι συμπατριώτης, γίνεται προσωπικό. Είναι μαχαιριά πίσω από την πλάτη και όχι μόνο πονάει, αλλά την κουβαλάς κιόλας για μεγάλο διάστημα.
Τα πρώτα τρία χρόνια της ζωής μου στη Φινλανδία δεν γνώρισα κανέναν Έλληνα και νομίζω ότι ήταν τυχαίο κι όχι γιατί το απέφυγα. Παράλληλα, δούλευα για ένα πολιτικό κόμμα στον τομέα της ενημέρωσης και το μεγαλύτερο μέρος αυτών που συναναστρεφόμουν ήταν Φινλανδοί μέχρι εκεί που δεν πάει παραπέρα.
Εκεί συνάντησα το μερίδιό μου από ξενοφοβικούς και ρατσιστές, αλλά σε γενικές γραμμές ήταν μια καλή και θετική εμπειρία και με βοήθησε να αρχίσω να δικτυώνομαι. Η επόμενη πρόταση, που τη δέχθηκα περισσότερο σαν πρόκληση παρά για οικονομικούς λόγους, ήταν να αναλάβω την ευθύνη της συντακτικής ομάδας και του στησίματος του πρώτου αγγλόφωνου περιοδικού στη Φινλανδία. Ιδιοκτήτης ένας ξένος. Εκεί γνώρισα τι σημαίνει σκλαβοπάζαρο και εκμετάλλευση των ξένων. Τα 3/4 των ατόμων δούλευαν με την υπόσχεση, δείξε μου και θα σε προσλάβω. Όταν λέω δούλευαν, δεν εννοώ γράφανε μόνο άρθρα, αλλά κουβαλούσαν περιοδικά, έκαναν τον χαμάλη στη διανομή και φυσικά τον κάλυπταν και στις υπόλοιπες δραστηριότητές του, που συμπεριλαμβάνανε ακόμα και εταιρία διαφημιστικών πινακίδων. Κι όταν κάποιος τολμούσε να πει, σου έδειξα προσέλαβέ με …απολυόταν. Οι πληρωμές μαύρα. Θα μου πείτε Φινλανδία και δεν τον πιάνανε με τα μαύρα; Όταν λέω πληρωμές, μιλάω για κάτι 20 ευρώ τη βδομάδα και η βδομάδα δεν ήταν οκτάωρο – πενθήμερο, αλλά όσες ώρες και όποτε χρειαζόταν. Αυτό μεταφραζόταν στις ημέρες που έβγαινε το περιοδικό σε επταήμερο και δεκαπέντε δεκαέξι ώρες. Δυστυχώς, έχω ιστορίες από εκείνη την εμπειρία, ώστε να γράψω βιβλίο. Το χειρότερο; Συνεχίζει και μάλιστα έχει επεκτείνει το σκλαβοπάζαρο του σήμερα, σε ημερήσια αγγλόφωνη εφημερίδα και εταιρία παραγωγής ταινιών και τηλεοπτικών προγραμμάτων. Αλλά τι να κάνει και ο άλλος που σπούδασε δημοσιογραφία, μοντάζ ή ό,τι άλλο στο χώρο, σε μια χώρα που η ανεργία μεταξύ των ξένων αγγίζει το 75%;
Ας πούμε Γιώργος. Δεν είναι το πραγματικό του όνομα αλλά θα μεταχειριστούμε αυτό. Τον Γιώργο τον γνώρισα σε ένα καφέ στο Ελσίνκι αργά ένα βράδυ, μετά από ένα επείγον τηλεφώνημα στενού φίλου. Αυτό συνέβη πριν από πέντε χρόνια, όταν πια όλοι μας είχαμε αρχίσει να ζούμε το τσουνάμι των νεομεταναστών από την Ελλάδα. Ο Γιώργος οικοδόμος, δεν βρίσκει τίποτα στην Ελλάδα, έχει απελπιστεί και έχει ακούσει για τη Φινλανδία. Έτσι, ξεκινάει μετανάστης να κάνει ό,τι βρει μπροστά του, αφήνοντας πίσω του γυναίκα, που υποτίθεται θα ακολουθούσε μόλις τακτοποιόταν.
Φτάνει Φινλανδία και χωρίς να ξέρει κανέναν σου λέει, πάω πρώτα στους ταβερνιάρηδες μπας και βρω κάτι γρήγορα και στη συνέχεια μαθαίνω τη γλώσσα και ψάχνω κάτι καλύτερο. Στον δεύτερο ταβερνιάρη, του εξηγούν πώς έχουν τα πράγματα. Χρειάζεται χαρτί παραμονής, αλλά για να το πάρει πρέπει να επιδείξει συμβόλαιο από δουλειά. Του λέει λοιπόν ο ταβερνιάρης, κοίτα εγώ δεν χρειάζομαι προσωπικό, αλλά να σε βοηθήσω. Να σου κάνω συμβόλαιο έξη μήνες για να πάρεις την άδεια, αλλά όπως καταλαβαίνεις, εγώ θα πρέπει να πληρώνω φόρους, ΙΚΑ κλπ., άρα πρέπει να βοηθήσεις κι εσύ. Δώσε μου 2,000 ευρώ. Ο Γιώργος τα δίνει, γιατί είναι αποφασισμένος να μετοικίσει και είχε έρθει και με ένα κομπόδεμα για σπίτι και τις πρώτες ανάγκες. Επιπλέον, σκέφτεται, για να τα λέει έτσι το πατριωτάκι που έχει εδώ τριάντα χρόνια, κάτι θα ξέρει.
Κάνει τα χαρτιά του ο Γιώργος και παίρνει το χαρτί και μάλιστα ο καλός πατριώτης, που έχει τελείως κατά τύχη κι ένα διαμέρισμα 25 τετραγωνικά άδειο, του λέει να μείνει εκεί, μέχρι να τακτοποιηθεί. Στην τρίτη μέρα, και ενώ ο Γιώργος ψάχνει για δουλειά και προσπαθεί να καταλάβει τι γίνεται γύρω του, τηλέφωνο ο ταβερνιάρης και του λέει έλα αμέσως εδώ. Με το που πηγαίνει, ο ταβερνιάρης του εξηγεί ότι το ΙΚΑ εδώ κάνει ελέγχους τακτικά, να δει αν τα χαρτιά των υπαλλήλων συμφωνούν με όσους υπάρχουν στο μαγαζί και ότι το πρόστιμο είναι μεγάλο. Γι’ αυτό θα πρέπει να είναι εκεί κάθε μέρα και να κάνει πως δουλεύει. Την πρώτη μέρα έκανε πως δούλευε πλένοντας πιάτα, τη δεύτερη έπλενε πιάτα και έστρωνε τραπέζια, την τρίτη έπλενε πιάτα, έστρωνε τραπέζια έκανε και τη φασίνα. Στο τέλος της βδομάδας, ο Γιώργος δούλευε δέκα ώρες την ημέρα και στο τέλος το μόνο που άντεχε ήταν να συρθεί στο κρεβάτι και να κοιμηθεί. Έχει ξεκινήσει και ο βάρβαρος χειμώνας της Φινλανδίας.
Τέλος του μήνα και τον φωνάζει ο ταβερνιάρης πάλι. Του λέει, πως επειδή είναι ικανοποιημένος από τη δουλειά του, νιώθει υποχρεωμένος και να τον ανταμείψει. Του εξηγεί λοιπόν, ότι ο μισθός στην Ελλάδα έτσι που έγινε η κατάσταση είναι γύρω στα 600 ευρώ, αλλά εδώ είναι Φινλανδία και θα του δώσει …800. ΑΛΛΑ, επειδή μένει στο σπίτι του, θα του κρατήσει τα 400 για ενοίκιο. Ο Γιώργος έχει πάθει σοκ, αλλά έχει ήδη μπει στον βάλτο της τρέλας και συνεχίζει να ελπίζει και σου λέει πατριωτάκι μωρέ, να βοηθήσει θέλει.
Στο δεύτερο μήνα, ο ταβερνιάρης τον ξανακαλεί να μιλήσουν – ο Γιώργος βέβαια συνεχίζει να δουλεύει επτά ημέρες τη βδομάδα και 10-12 ώρες την ημέρα και μόνο για δουλειά και λύσεις δεν έχει χρόνο να βρει – και αφού επαναλαμβάνεται το προηγούμενο θέατρο, τώρα του λέει ότι δεν μπορεί να τον κρατήσει έτσι και τους έξη μήνες και αν δεν του δώσει άλλες 5,000, θα υποχρεωθεί να τον απολύσει! Ο Γιώργος αρχίζει να ξυπνάει και να καταλαβαίνει ότι έχει μπλέξει με φάμπρικα.
Έτσι, χάρις στη γυναίκα του από την Ελλάδα, βρίσκει ένα πατριωτάκι του στο Ελσίνκι και του λέει τα πάντα. Το πατριωτάκι του τον φέρνει σε μένα και τρελαίνομαι με αυτά που ακούω. Μετά από μερικά τηλέφωνα, ανακαλύπτω ότι έχει στηθεί ολόκληρη φάμπρικα με ταρίφα για τους νεομετανάστες, 5,000 ευρώ. Κάποιος στο μεταξύ ειδοποιεί τον ταβερνιάρη ότι έχω μάθει τα πάντα κι όταν το παλληκάρι γυρίζει στο διαμέρισμα βρίσκει ταβερνιάρη, γιο και έναν ξάδελφο να τον περιμένουν, οι οποίοι αφού του ρίχνουν μερικές, του λένε ότι βρήκαν στο διαμέρισμα κλεμμένα πιατικά και ποδιές από την ταβέρνα κι αν δεν φύγει αμέσως για Ελλάδα θα τον πάνε στην αστυνομία για κλοπή. Μάλιστα επειδή στο καυγά του απειλεί ότι θα με πάρει τηλέφωνο – και τα καθίκια με ήξεραν πολύ καλά και τι ζημιά μπορούσα να τους κάνω – επιστρέφουν πρωί πρωί, τον φορτώνουν στο αυτοκίνητο και τον πάνε για αεροδρόμιο, για την πρώτη πτήση για Ελλάδα.
Ο Γιώργος έχει στείλει μήνυμα στο μεταξύ στο πατριωτάκι του, που με ειδοποιεί για το τι συμβαίνει και αρχίζω από το φατσοβιβλίο να βάζω μηνύματα, ότι ξέρω τι συμβαίνει, ξέρω ποιοι είναι και αν δεν σταματήσουν άμεσα θα κινηθώ με αστυνομία, ξέροντας ότι τους αναμεταδίδουν αυτά που γράφω. Βλέπετε ο ταβερνιάρης, ούτε οι μόνος ταβερνιάρης στο κόλπο ήταν, ούτε το μόνο πατριωτάκι. Έτσι παρατήσανε τον Γιώργο στη μέση της διαδρομής, σε ένα έρημο σημείο που τον βρήκε αργότερα το δικό του πατριωτάκι.
Ο Γιώργος έχει επιστρέψει Ελλάδα και ούτε που θέλει να ξανακούσει για Φινλανδία ή για τους Έλληνες της Φινλανδίας και εκεί είναι το γαμώτο. Γιατί αυτά τα καθάρματα τον έκαναν να μισήσει τη Φινλανδία, χωρίς να του έχει κάνει τίποτα.
Ο ταβερνιάρης δεν είναι ούτε ο κανόνας, ούτε η εξαίρεση. Είναι ένα σάπιο μήλο ανάμεσα στα πολλά και υπάρχουν παντού σε όλες τις εθνικότητες δυστυχώς. Κι ούτε μπορείς κάπως να τον καταλάβεις με μια ματιά, όπως ο Γιώργος δεν μπορούσε στην αρχή. Αλλά υπάρχει και επειδή ακριβώς είναι συμπατριώτης, οι πράξεις του πονάνε πιο πολύ και είναι προσωπικές. Από την αρχή αυτού του κύματος νεομεταναστών, τουλάχιστον η δικιά μου συμβουλή όταν συναντάω κάποιους από αυτούς είναι:
1ο Όλοι οι ντόπιοι ΔΕΝ είναι μαλακες.
2ο Όταν ακούς Έλληνα, ελληνική κοινότητα κλπ. να είσαι πολύ πολύ προσεκτικός, μέχρι να καταλάβεις τι γίνεται.
ΥΓ. από ό,τι φαντάζεστε στο θέμα θα μπορούσα να γράψω σειρές από άρθρα, αλλά ……
