Όταν πρωτοξεκίνησε το πείραμα, οι αρουραίοι ήταν κλεισμένοι στα συρμάτινα κλουβιά τους, με μόνη διέξοδο το μπουκαλάκι με το ναρκωτικό και χωρίς καμία άλλη επιλογή. Όλοι τους οδηγήθηκαν στο θάνατο μέσα σε λίγες μέρες. Χωρίς τίποτα να τους ευχαριστεί κατά τη διάρκεια της ημέρας τους, οι αρουραίοι σαφώς προτίμησαν να χαθούν μέσα στις παραισθήσεις τους και την προσωρινή ευφορία των ναρκωτικών.
Ύστερα όμως, μια άλλη σκέψη γεννήθηκε στο μυαλό του ερευνητή Αλεξάντερ: «Κι εγώ το ίδιο θα έκανα αν με είχαν κλεισμένο εκεί μέσα.»
Αν οι αρουραίοι είχαν επιλογή;
Έτσι φτιάχτηκε το «Πάρκο των αρουραίων», μια κατασκευή που αναπαριστούσε έναν πραγματικό παράδεισο τρωκτικών, ένας μεγάλος χώρος φωτεινός και καθαρός, με τενεκεδένια κουτιά και μπάλες για παιχνίδι, με φρέσκο πριονίδι κέδρου, με κοινωνική επαφή, με λουλούδια και με ζωγραφιές από δέντρα, ποτάμια, ουρανό. Μια κατασκευασμένη τέλεια κοινωνία τρωκτικών, με ξηρά τροφή, φέτες τυριού και καθαρό νερό, και …μορφίνη με ζάχαρη, υπερ-ελκυστική.
Τα αποτελέσματα ήταν απίστευτα: Οι αρουραίοι αντιστέκονταν πεισματικά στο ναρκωτικό, παρά το ότι το είχαν διαθέσιμο 24 ώρες το εικοσιτετράωρο, παρά την ακαταμάχητη γεύση του. Δεν τους ενδιέφερε, ακόμα κι όταν το είχαν δοκιμάσει. Δεν το είχαν ανάγκη. Δεν είχαν ανάγκη να ξεφύγουν από πουθενά. Δεν είχαν ανάγκη να απαλύνουν κανέναν πόνο. Ήταν ευτυχισμένοι.
Το πείραμα προχώρησε ακόμη ένα βήμα: Πήραν τους ευτυχισμένους αρουραίους και τους επέστρεψαν στα συρμάτινα, βρώμικα κλουβιά τους. Από την άλλη πήραν και τους έγκλειστους ναρκομανείς αρουραίους και τους έριξαν μέσα στον παράδεισο του πάρκου. Και φυσικά, έγινε αυτό που περίμεναν όλοι.
Οι εθισμένοι ξεπέρασαν αμέσως τον εθισμό. Οι πρώην ευτυχισμένοι αρουραίοι έπεσαν με τα μούτρα στο ναρκωτικό. Ήθελαν να ξεφύγουν.
Τα συμπεράσματα ήταν πως ο εθισμός στις ναρκωτικές ουσίες δεν πηγάζει ούτε από το πόσο εύκολα τις βρίσκεις, ούτε καν από την ίδια τους τη σύσταση. Ο εθισμός είναι διέξοδος, είναι ανακούφιση από τον πόνο που νιώθει ο καθένας. Δεν έχει να κάνει με τη την εθιστική ουσία, αλλά με τις συνθήκες της ζωής.
Το σωστό ερώτημα είναι «Γιατί πονάς;» κι όχι «γιατί παίρνεις ναρκωτικά».
Σε μια καλύτερη κοινωνία, σε μια κοινωνία ίσων ευκαιριών ή έστω ευκαιριών για όλους, σε μια κοινωνία με επιλογές και που φροντίζει τους ανθρώπους της, ο άνθρωπος έχει όλη τη δύναμη να αντισταθεί στα ναρκωτικά. Βασικά, δεν τα βλέπει καν. Δεν τον αφορούν, δεν υπάρχουν. Δεν είναι καν σκέψη που του περνάει από το μυαλό.
Για να αντιμετωπίσεις τον εθισμό δεν κοιτάς τις ναρκωτικές ουσίες, ούτε τα γονίδια του χρήστη. Κοιτάς τη ζωή του.
Κι αυτή η ζωή είναι γεμάτη πόνο που έχει ξεκινήσει από πολύ, πολύ νωρίς. Είναι πόνος εγκατάλειψης, πόνος κακοποίησης – οποιασδήποτε μορφής.
Κι ο εθισμός δεν είναι μόνο τα ναρκωτικά. Είναι το αλκοόλ, είναι το φαγητό. Μπορεί να είναι το σεξ, ή το πάθος/ανάγκη για εξουσία και προβολή. Είναι ο καταναλωτισμός.
Το πείραμα αυτό ποτέ δεν κέρδισε τη σημασία που του έπρεπε. Για την ακρίβεια χαντακώθηκε μαζί με το πάρκο του σε κάποια αποθήκη, καθώς ερχόταν σε απόλυτη αντίθεση με τις πεποιθήσεις τις κοινωνίας, πως οι ναρκομανείς είναι μια …προβληματική μερίδα ανθρώπων με λάθος ίσως γονίδια και αδύναμο χαρακτήρα.
Κανένα σοβαρό επιστημονικό περιοδικό δε δέχτηκε να δημοσιεύσει ποτέ τα αποτελέσματα και τα συμπεράσματα αυτής της πολύτιμης μελέτης.
Ίσως γιατί οι κοινωνίες δεν είναι τελικά διατεθειμένες να αλλάξουν. Ίσως γιατί μια «τέλεια» κοινωνία, δεν υπήρξε και δε θα υπάρξει ποτέ.
Πριν στιγματίζουμε τους ανθρώπους, πριν γυρίζουμε τα κεφάλια μας, πριν κολλάμε ταμπέλες και στερεότυπα, πριν δείξουμε με το δάχτυλο, ας σταθούμε λιγάκι κι ας δούμε πίσω από όλα αυτά: Κάπου εκεί μέσα, φωλιάζει ο πόνος. Σίγουρα η βοήθεια θα έρθει από τους ειδικούς. Όμως κι ο απλός συνάνθρωπος μπορεί να βοηθήσει αυτός ο πόνος να μη μεγαλώνει. Μπορεί να βοηθήσει με ένα βλέμμα, με μια κουβέντα, αυτή η προσπάθεια κι αυτή η πάλη να μην σταματήσει. Αν μη τι άλλο, δεν έχουμε δικαίωμα να εμποδίσουμε τον απελπισμένο αγώνα ενός ανθρώπου να σώσει τη ζωή του. Ούτε μπορούμε να τον κατηγορήσουμε που μέσα στον απίστευτο πόνο του, επέλεξε …να μην πονάει. Έστω για λίγο.
& Εκείνος
Ο λόγος που η έρευνα του καθηγητή Αλεξάντερ για το «Πάρκο των αρουραίων» σπάνια δημοσιεύεται – από το 1979 που από τον ίδιο και την ομάδα του προδημοσιεύτηκε μέχρι και σήμερα – είναι γιατί από την πρώτη στιγμή ψυχολόγοι, κοινωνιολόγοι και ειδικοί στο θέμα των εξαρτήσεων σε όλο τον κόσμο, υπέδειξαν ότι ειδικά το δεύτερο μέρος του πειράματος – και αυτό που θεωρητικά αποδεικνύει το συμπέρασμα – είναι λάθος. Όχι απλά είναι λάθος αλλά είναι και στημένο έτσι ώστε να οδηγεί σε συγκεκριμένα αποτελέσματα και συμπεράσματα.
Όχι βέβαια ότι το πρώτο μέρος ήταν καλύτερο μιας και βάλανε τα δύστυχα τα ποντίκια σε ένα κλουβί που όλοι οι δρόμοι και οι αισθήσεις (πείνα ή δίψα) οδηγούσαν στην …ηρωίνη. Γι αυτό και μετά από αυτό το πείραμα ο καθηγητής Αλεξάντερ «χάθηκε», χαρακτηριζόμενος από πολλούς κομπογιαννίτης και προϊόν της μόδας …Σποκ. Όχι του κυρίου Σποκ με τα μυτερά αυτιά από το Σταρ-τρεκ, αλλά του Δρ. Σποκ, του αμερικάνου πολυγραφότατου τηλεοπτικού «ψυχολόγου» της ίδιας περιόδου, ενός στην κυριολεξία κομπογιαννίτη, που με τα βιβλία του και τις συμβουλές του κατέστρεψε μια γενιά αμερικανών.
Αλλά ας επιστρέψουμε στο «Πάρκο των αρουραίων». Στο πρώτο μέρος του πειράματος, οι αρουραίοι είναι κλεισμένοι στο εφιαλτικό συρμάτινο κλουβί, κάτω από τρομακτικές σωματικές και ψυχολογικές πιέσεις που δημιουργούν ένα συνεχές συναισθηματικό άγχος και τάσεις μελαγχολίας άρα ο «αποχωριτισμός» ακόμα και στη ψευδαίσθηση με χημικές μεθόδους είναι μια λύση. Αυτό τώρα «κλείνοντας τα μάτια» στο γεγονός ότι οι αρουραίοι δεν είχαν και καμία εναλλακτική ακόμα και για τη πείνα τους εκτός της …πρέζας. Ας …δεχτούμε λοιπόν για να συνεχίσουμε τη συζήτηση, ότι πραγματικά συνθήκες πίεσης και άγχους είναι συνθήκες που βοηθάνε (προσοχή: βοηθάνε ΔΕΝ οδηγούν) στη χρήση ουσιών και τον τεχνητό «αναχωρητισμό». Η εναλλακτική όμως που θα εξαφάνιζε αυτή την ανάγκη ήταν ο …παράδεισος, όπως ακόμα κι ο ίδιος ο Αλεξάντερ ονόμασε στο πείραμα του. Μόνο που ο παράδεισος υπάρχει μόνο στο μυαλό των παπάδων και όχι στην πραγματικότητα.
Έλα όμως που ακόμα και αυτός ο παράδεισος που κατασκεύασε ο Αλεξάντερ ήταν ένας παράδεισος όπως εκείνος φανταζόταν ότι θα έπρεπε να είναι ο παράδεισος των …αρουραίων, κρίνοντας τα συγκεκριμένα θηλαστικά σαν άβουλα όντα που λειτουργούν μόνο με το ένστικτο της πείνας. Τέλεια κοινωνία …αρουραίων με ξηρά τροφή και φέτες τυριού; Που άραγε έμαθε για τους αρουραίους ο καθηγητής; Παρακολουθώντας Τομ και Τζέρι;
Συμπέρασμα, ο Δρ. Αλεξάντερ δημιούργησε ένα «παράδεισο» που δεν ήξερε αν τελικά δεν ήταν απλά μια διαφορετική κόλαση και αντί για ένα χημικό έδωσε στους αρουραίους πολλές εναλλακτικές χημικών που κάποιες από αυτές μπορεί και να λειτουργούσαν καλύτερα στο δικό τους μεταβολισμό από ότι η ηρωίνη λειτούργει στον ανθρώπινο. Είπαμε, Τομ και Τζέρι!
Τώρα ας αφήσουμε στην άκρη τον Δρ. Αλεξάντερ, τον Τομ και Τζέρι, και γενικά όλους τους αρουραίους του κι ας πάμε …στους ανθρώπους και στην ουσία αυτού που θέλει να πει η Κατερίνα.
Παράδεισος δεν υπάρχει, τουλάχιστον σε αυτή τη Γη και σε αυτή τη φάση. Ούτε μπορεί να υπάρξει ένα περιβάλλον χωρίς πιέσεις και άγχη, ψυχολογικά και σωματικά. Ακόμα κι αν έχεις εξασφαλίσει τα προς το ζην δεν μπορείς να εξασφαλίσεις για παράδειγμα ότι αύριο ο Τραμπ δεν θα ξεκινήσει πυρηνικό πόλεμο με την Βόρεια Κορέα, ότι ο Ερντογκάν δεν θα αποφασίσει να κάνει τη Ρόδο Τουρκική, ότι ο Τσίπρας δεν θα ανακαλύψει κάποιο καινούργιο φόρο. Δεν μπορείς να προβλέψεις ένα έμφραγμα ή το αν θα πέσεις από την σκάλα. Μέσα στο πιθανό απειροελάχιστο τους, όλα είναι υπαρκτές πιθανότητες που σε κάποιο σημείο του μυαλού σου σε αγχώνουν και σε φορτώνουν. Με την ίδια λογική δεν μπορείς να προβλέψεις ερωτικές απογοητεύσεις, συναισθηματικές προδοσίες, το να κερδίσεις το λόττο ή να ανακαλύψεις ότι ο θειος που δεν ήξερες και ζούσε στην Αμερική πέθανε και σε άφησε μοναδικό του κληρονόμο, ελπίδες, όνειρα και φιλοδοξίες. Επίσης δεν πρόβλεψες ότι το τριαντάφυλλο που έκοψες είχε αγκάθια που καρφωθήκαν στο χέρι σου και ότι το γάλα που μόλις ήπιες είχε λήξει. Όλα αυτά, όλα τα μικρά και τα μεγάλα, δημιουργούν συνεχείς πιέσεις και άγχος που δεν μπορείς να τις ελέγξεις ακόμα και σε μια σχετικά «ιδανική» κατάσταση. Παρενθετικά, όλα αυτά είναι που κάνουν τη ζωή …ενδιαφέρουσα!
Και ναι, υπάρχουν πάρα πολλές μορφές από εξαρτήσεις και «ναρκωτικά» που απαλύνουν τον συναισθηματικό «πόνο» και βοηθάμε τον αναχωρητισμό. Και ο καναπές εξάρτηση είναι κι ας κουνάτε το κεφάλι σας αυτή τη στιγμή που το διαβάζετε. Η τηλεόραση, τα παράθυρα των ειδήσεων, ο Άδωνις και τα βιβλία του, ο Χατζηνικολάου και η Μενεγάκη, εξάρτηση είναι. Το σερβάϊβορ ή τους νομάδες που κάποιοι παρακολουθείτε πεισματικά μέχρι τις ώρες που κάποιοι άλλοι χάνετε στο φατσοβιβλίο βάζοντας «μ’ αρέσει» στην μια ανοησία μετά την άλλη, όλα αυτά εξαρτήσεις είναι. Δεν είναι ηρωίνη είναι το …τυράκι και η ξηρά τροφή.
Αλλά δυστυχώς στην Ελλάδα που υπουργός υγείας ήταν ο Βορίδης και ο Άδωνις και είναι ο Κουρουμπλής και ο Πολάκης δεν υπάρχει κράτος για να βοηθήσει και οι ειδικοί ή έχουν φύγει για τη Γερμανία και την Αμερική ή κάνουν τίποτα ντελίβερι γιατί δεν βρίσκουν δουλειά εκεί που θα έπρεπε να τους ορίζει η επιστήμη τους. Η δε υποτιθέμενη εθνική στρατηγική για τα ναρκωτικά και το αλκοόλ πρέπει να είναι γραμμένη από τον Αμβρόσιο γιατί θυμίζει σε άγνοια την Ιερά Εξέταση και τον μεσαίωνα. Άρα επίσημη, κρατική βοήθεια για τους ανθρώπους με εξαρτήσεις ΔΕΝ υπάρχει.
Οι Μη Κρατικές; Μη γελάσω και κάνω ρυτίδες. Είναι τεράστιο το θέμα και χωρίς να γενικολογώ, τα λευκά κελιά – και ξέρουν καλά αυτοί που πρέπει γιατί μιλώ – είναι τόπος εμπορίου κι όχι αποτοξίνωσης και βοηθείας.
Μην νομίζετε ότι αλλού τα πράγματα είναι καλύτερα, ο Τραμπ επιτέλους μίλησε για την επιδημία και αποφάσισε να βάλλει λεφτά για τν αντιμετώπιση της …φτιάχνοντας περισσότερες διαφημίσεις κατά των ναρκωτικών στην τηλεόραση!!! Εδώ ταιριάζει το ότι η άγνοια σκοτώνει.
Το θέμα εθισμός είναι τεράστιο και δεν φτάνει ένα άρθρο. Ανάμεσα στα άλλα ο εθισμός από ότι έχει αποδειχτεί είναι και κληρονομικός – ειδικά στον αλκοολισμό – και δεν είναι αποτέλεσμα «αδύναμου χαρακτήρα» ή ελλείψεως ιδανικών συνθηκών. Είναι πολλές οι παράμετροι που οδηγούν στον εθισμό και το πιο απλό παράδειγμα θα μπορούσε να είναι ο σύγχρονος εθισμός των περισσότερων με τα διαδικτυακά κοινωνικά δίκτυα. Που ναι, αυτή τη στιγμή έχουν δημιουργηθεί σε πολλές χώρες κέντρα αποτοξίνωσης χρηστών κοινωνικών δικτύων.
Αυτό που χρειάζεται είναι κοινωνική αλληλεγγύη, ενημέρωση και …ένα μοντέρνο και σοβαρό κράτος πρόνοιας που να φροντίζει και να ενημερώνει τους πολίτες του από την παιδική ηλικία κι όχι κράτος φοροσφάχτης και διεφθαρμένο. Αλλά ακόμα κι αυτά, σήμερα στην Ελλάδα του Πολάκη, του Κούλη και του Άδωνι, ακούγονται σαν …ουτοπία!
Υπάρχει μια έκφραση που οι άγγλοι χρησιμοποιούν συχνά και την έκανε μάλιστα και σλόγκαν και τίτλο βιβλίου της η Χίλαρη Κλίντον, όταν ακόμα ήταν γερουσιαστής. Χρειάζεται η συμμέτοχη όλου του χωριού για να μεγαλώσεις ένα παιδί.
Σκεφτείτε την!
