Εκείνη
Θυμάστε κάτι χαριτωμενιές που κάνουμε εμείς οι παλιότεροι. Και πλέον όταν λέω παλιότεροι, μιλάω για όλους μέχρι και τις αρχές του ’80. Γιατί οκ, και οι πριν είχαν διαφορές, αλλά από το ’80 και μετά, άλλαξε ο κόσμος. Και βλέπω κάθε δεκαετία να ξαναλλάζει, λες και κάποιος του δίνει μια με το δάχτυλο σα να ‘ναι η μικρή υδρόγειος που έχουμε στα σπίτια μας (αλήθεια, έχετε;) και να σου οι σβούρες. Η τεχνολογία, βλέπεις. Εμείς του ’80 την πιάσαμε στην καλή αρχή της. Φανταστείτε αυτοί που γεννήθηκαν το 2000, φανταστείτε τους επόμενους. Γιατί χαώδη τεχνολογικά άλματα έχουν συμβεί στο μεταξύ, κι αυτά τα παιδιά γεννήθηκαν μες στην καρδιά όλης αυτής της υπέροχης φάσης.
Για μας λέω. Που μεγαλώσαμε με ραουντάπ στα λουλούδια και φλιτ για τις μύγες και ζούμε ακόμα. Που δε πάθαμε φυματίωση όταν πίναμε με τη σειρά και όλοι με το στόμα από τις βρύσες στα πάρκα. Κάποιοι μάλιστα πιο …gore (ή ηλίθιοι) δοκίμαζαν και τα πρώτα τους γλωσσόφιλα στη σκουριά της οπής. Για μας, τους αυτοαποκαλούμενους survivors, που μαζευόμασταν νύχτα στα σπίτια, που είχαμε φίλους γιατί δεν είχαμε κινητά, που λύναμε τις διαφορές μας με δυο μπουνιές νέτα σκέτα και σακατεύαμε τα γόνατά μας με τα ποδήλατα.
Αυτές τις χαριτωμενιές ρωτάω αν θυμάστε. Σίγουρα τις έχετε δει να κυκλοφορούν στο διαδίκτυο. Είναι από τα πρώτα δολώματα του Like Farming (αλλά θα μιλήσουμε για το Like Farming άλλη φορά). Και τα σχόλια από κάτω πέφτουν βροχή. Εμείς που μάθαμε αυτό, οι νέοι που σήμερα δεν ξέρουν, εμείς που κάναμε εκείνο και ξέραμε το άλλο, τα παιδιά σήμερα δεν κάνουν τίποτα, μπλα μπλα, κινητά, μπλα μπλα, τάμπλετ, μπλα μπλα. Όλος αυτός ο μύθος του «Εγώ ξέρω να ζω κι εσύ μικρέ μου όχι». Γιατί είναι μύθος. Για να μην πω ότι είναι απλώς μια ακόμα βλακεία.
Ακούστε, παντού υπάρχει ένας μύθος. Στα χωριά υπάρχει ένας μύθος. Αυτός ο μύθος θέλει τον άνθρωπο των πόλεων μια περιφερόμενη αποτυχία, ένα άχρηστο πλάσμα που δεν ξέρει να ζει, δεν ξέρει να φάει, δεν ξέρει να διασκεδάζει και πληρώνει για άλλα που ο άνθρωπος του χωριού απολαμβάνει δωρεάν. Ενώ στις πόλεις αγαπάνε τα χωριά και τους ανθρώπους τους, στα χωριά συμβαίνει το αντίθετο- οι άνθρωποι δεν αγαπάνε τις πόλεις, ούτε τους ανθρώπους. Φαντάζομαι λίγο πολύ πως ισχύει ό,τι και στα νησιά: Όλοι είναι τουρίστες. Αυτό δεν είναι ο κανόνας, όμως είναι μια πραγματικότητα που αφορά το συντριπτικά μεγαλύτερο ποσοστό.
Αυτό που νομίζω τελικά, είναι πως πιστεύουν σ’ αυτόν το μύθο γιατί είναι η μόνη άμυνά τους. Το ίδιο συμβαίνει με όλους αυτούς τους …μύθους. Το ίδιο και με τον δικό μας, τον Survivor. Αυτό έχουμε να πούμε, αυτό λέμε. Αλλά αν πραγματικά αναρωτιέστε τι έχει αλλάξει, η απάντηση είναι πολύ απλή: Τα πάντα.
Καινούργιες αποκαλύψεις στη δίκη του Βαγγέλη. Κι ένα προσφυγόπουλο το αυτοκτόνησαν. Υπάρχει και αυτή η πλευρά. Να σε αυτοκτονούν. Και το τραβούσαν βίντεο με τα κινητά τους. Αυτό πια δε λέγεται ούτε bullying, ούτε φασισμός. Δεν ξέρω πώς λέγεται, κι αν ξέρω θα είναι κάποια λέξη από βιβλίο επιστημονικής φαντασίας (ανθρωποειδές) που ούτε καν θέλω να το πω (ανδροειδές), μπας και το κρατήσω εκεί, χωμένο στις σελίδες. Φοβάμαι μήπως το πω και το ζωντανέψω. Αν και μάλλον είναι ήδη ζωντανό, βρίσκεται ανάμεσά μας, δεν ξεχωρίζει από εμάς, και κάποιοι από εμάς …είμαστε ήδη ένα τέτοιο.
Όπως οι ρίζες ενός δέντρου κάτω από το χώμα σχηματίζουν μια ομπρέλα από χιλιάδες ρίζες και ριζούλες και παρακλαδάκια, κάπως έτσι είναι και όλο αυτό, από την ανάποδη. Κάπου φυτρώνουν ανάποδα δέντρα, δεν είναι έτσι; Κάπου τα έχω δει, σε κάποιο ντοκιμαντέρ. Αυτό φανταστείτε. Όλο αυτό το σύμπλεγμα ριζών, είναι αιτίες που οδηγούν το σημερινό άνθρωπο να παρακινεί κάποιον να πηδήξει από το παράθυρο και τον τραβάνε βίντεο γελώντας. Όλες αυτές οι ρίζες, καταλήγουν σε έναν και μόνο κορμό: Και η αρχή όλων αυτών, είναι η εκπαίδευση. Καλές και οι ουτοπίες των άρτιων κοινωνιών, καλά και όλα. Αλλά όσο ο άνθρωπος δε μορφώνεται ΣΩΣΤΑ, θα καταλήγει έτσι. Κι όταν ο άνθρωπος παύει να νοιάζεται για τον άνθρωπο, παύει να είναι άνθρωπος. Τελεία.
& Εκείνος
Αφού παραδεχτώ ότι …κατάλαβα τις μισές από τις λέξεις που έγραψε η Κατερίνα και αυτό από τα …συμφραζόμενα και στο περίπου, θα μου επιτρέψετέ να ξεκινήσω από το τέλος …αλλά με το δικό μου τρόπο.
Δεν υπάρχει καλό και κακό βιβλίο, όλα τα βιβλία έχουν κάτι να προσφέρουν. Υπάρχουν όμως καλοί και κακοί αναγνώστες. Αυτοί που καταλαβαίνουν ότι ένα βιβλίο πέρα από το να διασκεδάζει, ο σημαντικότερος ρόλος του είναι να μορφώνει και να καλλιεργεί. Αλλά για να το καταλάβει αυτό ο αναγνώστης πρέπει να έχει ανεπτυγμένο το κριτικό του στοιχείο που τον οπλίζει πέρα του ότι: «αυτό είναι κακό γιατί δεν το εγκρίνει ο παπά-Νικόλας» ή αυτό «είναι καλό γιατί το εγκρίνει η κομματική οργάνωση». Κι αυτό το κριτικό πνεύμα είναι αποτέλεσμα κάποιων αλληλένδετων (δυστυχώς ή ευτυχώς, εξαρτάται από ποια πλευρά το βλέπεις) στοιχείων. Την οικογένεια και το άμεσο περιβάλλον, τη κοινωνία και τέλος το σχολείο σε απόλυτη σύνδεση με το κράτος. Αυτά τα στοιχεία, βοηθάνε όλους μας στα πρώτα και πολύ σημαντικά χρόνια μας, αυτά που σηματοδοτούν όλη μας τη ζωή, να αναπτύξουμε κριτικό πνεύμα ή καλυτέρα κριτική συνείδηση.
Η οικογένεια και το άμεσο περιβάλλον παίζουν τρομακτικό ρόλο γιατί είναι οι πρώτοι που θα διδάξουν ηθικές αρχές και αξίες. Τη διαφορά καλού και κακού. Και σε μια σχιζοφρενική αποστροφή είναι πάλι η οικογένεια και το άμεσο περιβάλλον που μπορούν να στρεβλώσουν κάθε έννοια ηθικής αξίας, αυτό πάλι γιατί έχει αποτύχει με τη σειρά της η αλυσίδα ρόλου της οικογένειας.
Ο σεβασμός και η ανοχή προς το διαφορετικό, η ανάγκη και η αναζήτηση γνώσης είναι πράγματα που ξεκινάνε μέσα από το σπίτι, και το παιδί παίρνει τις πρώτες εικόνες από το παράδειγμα των άμεσα γύρω του. Το παιδί που βλέπει τον πατέρα να χειρονομεί και να βρίζει τους προσφυγές στην τηλεόραση από τον καναπέ είναι αυτό που θα κακοποιήσει την επόμενη στο σχολείο του ένα άλλο παιδί γιατί απλά είναι διαφορετικό από αυτόν. Το παιδί που βλέπει τον πατέρα του να εκφοβίζει το γείτονα ή τον όποιο συνάνθρωπο του θα γίνει ο θύτης του κάθε Βαγγέλη.
Η κοινωνία ακολουθεί γιατί είναι αυτή που θα δώσει την ευκαιρία στον καθένα να καταλάβει την διαφορετικότητα του και ταυτόχρονα την ανάγκη της συνύπαρξής του με όσους ζουν γύρω του. Η κοινωνία πάνω από όλα θα διδάξει δημοκρατία. Το να καταλάβεις ότι είσαι κυρίαρχος του εαυτού σου και όσων τον περιβάλλουν όσο δεν παραβαίνεις τα δικαιώματα των άλλων, συμπεριλαμβανομένων και αυτών που είναι άμεσα δίπλα σου. Στη κοινωνία ο όρος σεβασμός που μαθαίνουμε από την οικογένεια γίνεται πράξη, οι ηθικές αξίες παίρνουν μορφή καθημερινά και στη παραμικρή μας ενέργεια.
Και τέλος έρχεται το σχολείο που βάζει όλα τα παραπάνω σε τάξη. Κοινωνικοποιεί και παράλληλα επιμορφώνει. Μεταφέρει την ηθική από τυχαίες εικόνες σε λέξεις και εννοείς. Το καλό και το κακό παίρνουν μορφή που αντιλαμβάνεται το μυαλό, η ηθική ξεπερνάει το κλειστό τους σπιτιού και της οικογένειας αλλά παράλληλα έρχεται και η αντίληψη των υποχρεώσεων προς το όλο που εξασφαλίζει τα δικαιώματα του ενός. Δημιουργείται κριτική συνείδηση. Στο σχολείο το παιδί ανακαλύπτει το κριτικό του πνεύμα, το εξασκεί και το δραστηριοποιεί.
Κι εκεί έχει αποτύχει το κράτος. Γιατί ενώ το σχολείο – που το οργανώνει και το συντηρεί το κράτος – θα έπρεπε να παίξει το ρόλο αυτού που βάζει σε ισορροπία αυτό που μαθαίνει το παιδί από την οικογένεια, τον άμεσο κύκλο του και την κοινωνία που το τριγυρίζει, το σχολείο έχει εξελιχτεί σε ένα αμέτοχο παρατηρητή που άντε να φανεί ότι γεμίζει το εξάωρο να τελειώνουμε. Έγραψα λίγο παραπάνω ότι η οικογένεια και το άμεσο περιβάλλον διδάσκουν αλλά και ταυτόχρονα μπορούν να στρεβλώσουν κάθε έννοια ηθικής αξίας, εκεί λοιπόν έρχεται το κράτος μέσω του σχολείου να διορθώσει ώστε να μην γίνει και συνυπεύθυνο στη δημιουργία ενός στρεβλού πολίτη.
Το κράτος εκεί έχει αποτύχει. Έχει αποτύχει δεκαετίες τώρα. Και τι έχει κερδίσει; Αυτό που γραφεί παραπάνω η Κατερίνα. Οι μύθοι, τα ψέματα, η αυτοκτονία του προσφυγόπουλου και τα δάκρυα της μάνας στη δίκη για να βρούμε σε μια ομίχλη τους ηθικούς και πραγματικούς ενόχους της δολοφονίας/αυτοκτονίας του Βαγγέλη. Μια κοινωνία ανεκπαίδευτη, από ένα κράτος αποτυχημένο που κάνει ανθρώπους κανίβαλους. Τελεία.
* Στη εικόνα, ο πίνακας «Οικογενειακή εικόνα» του Μαξ Μπέκμαν ( 12 Φεβρουαρίου 1884 – 27 Δεκεμβρίου 1950)
