Εκείνη
Τις προάλλες επισκεφτήκαμε φιλικό σπίτι, κι αφήσαμε τα παιδιά να παίζουν στο δωμάτιό τους. Τώρα, οι ηλικίες των παιδιών είναι μεταξύ τριών και έξι, οπότε και τα παιχνίδια τους είναι ανάλογα. Αυτό που δεν είχε τύχει να παρατηρήσω νωρίτερα, είναι το πόσο ίδια είναι τα παιχνίδια των παιδιών. Και βάζω στοίχημα ότι στο συγκεκριμένο σπίτι δεν ήταν τυχαίο το γεγονός αυτό. Πριν λίγο καιρό, η δασκάλα παραπονιόταν στο σχολείο ότι τα παιδιά στα διαλείμματα αναπαριστούν τα όσα βλέπουν στην τηλεόραση, στα γνωστά (αδιανόητα) κανάλια με καρτούν. Λίγες μέρες αργότερα και στα γενέθλια του μικρού, φίλοι μας έφεραν παιχνίδια. Ίδια. Αυτό από μόνο του δε θα ήταν τόσο κακό- υπάρχουν για παράδειγμα άπειρα παζλ να διαλέξει κανείς- με λίγα κομμάτια, με πολλά κομμάτια, με μικρά κομμάτια ή μεγάλα, με κομμάτια που λάμπουν τη νύχτα, ακόμα και παζλ 3D. Το θέμα είναι όμως ότι η τελική επιλογή είναι πάντα το ίδιο: Αυτό που διαφημίζεται περισσότερο στην τηλεόραση, αυτό που αναπαριστά εικόνες από το πιο πολυδιαφημισμένο καρτούν.
Αυτό που παρατηρώ είναι πως οι επιλογές που κάνουμε όσο αφορά τα παιχνίδια των παιδιών των δικών μας ή άλλων παιδιών όταν αγοράζουμε κάποιο δώρο, έχουν να κάνουν περισσότερο με τη σιγουριά, με το ότι το παιδί θα το ξέρει αυτό το παιχνίδι και θα το παίξει, κι όχι με άλλα κριτήρια που είναι πολύ σημαντικά- κι ένα από αυτά είναι έστω το να κεντρίσουν το ενδιαφέρον του παιδιού να δοκιμάσει κάτι άλλο, κάτι που θα ενεργοποιήσει άλλα κομμάτια του σπογγοειδούς μυαλού του, να πειραματιστεί, να παίξει μουσική, να σκεφτεί, να δημιουργήσει, να επεκτείνει τις δυνατότητες και τα ενδιαφέροντά του. Αυτή η κατευθυνόμενη σκέψη δυστυχώς εξαπλώνεται στους περισσότερους τομείς της ζωή μας: Σκεφτόμαστε με συγκεκριμένο τρόπο σχετικά με το λάθος και σωστό, μαθαίνουμε να έχουμε μαζική σκέψη και τρόπο λειτουργίας – μαζική, όχι συλλογική- έχει διαφορά, και όλα τελικά πάντα ξεκινάνε από το σπίτι μας και από την πρώτη φορά που γινόμαστε γονείς, όταν στεκόμαστε μπροστά στα μεγάλα καταστήματα παιχνιδιών ψάχνοντας τα κατάλληλα/σωστά παιχνίδια για να γεμίσουμε το δωμάτιο των παιδιών μας και τις ώρες τους.
Αν παρατηρήσουμε καλύτερα γύρω μας, θα δούμε ότι όντως, οι ζωές μας μοιάζουν να πατρονάρονται με βάση δεδομένα που καθορίζει η μόδα; Το μάρκετινγκ; Η διαφήμιση; Δεν ξέρω τι. Όμως αν ξεφεύγαμε λίγο από τα πρότυπα του δυτικού κόσμου και κοιτούσαμε παραπέρα, σε άλλες κουλτούρες άλλων χωρών, θα βλέπαμε – και κατά κάποιο τρόπο είναι αστείο- πως τα δημοφιλέστερα παιχνίδια και ασχολίες των δικών μας παιδιών, παιδιών που τσιρίζουν από χαρά μόλις τα αντικρίζουν – όχι επειδή στα αλήθεια χαίρονται αλλά επειδή έτσι έχουν μάθει να κάνουν (τρομακτικό;) δεν έχουν απολύτως καμιά σημασία για κάποια άλλα παιδιά, κι αν τα άφηνε κάποιος μπροστά τους, το πιθανότερο είναι πως δε θα τους έριχναν ούτε ματιά.
Τώρα ίσως να μοιάζει ασήμαντο ή αδιάφορο το γεγονός ότι άλλα παιδιά παίζουν με εντελώς άλλα παιχνίδια στις άλλες χώρες που ζούνε και ίσως κάποιος να αναρωτηθεί «και τι μας νοιάζει εμάς; Εμείς ζούμε εδώ και ζούμε έτσι κι αυτό έχει σημασία», όμως είναι και σημαντικό και έχει σημασία – σκεφτείτε το πιο απλό: Τι κάνουμε όταν περάσουμε την ηλικία του όλα τα σφάζω, όλα τα μαχαιρώνω, αυτή την ηλικία της εφηβείας και λίγο αργότερα, εκεί που ακόμα πιστεύουμε ότι ο κόσμος μπορεί να αλλάξει και θα τον αλλάξουμε εμείς, εμείς που δεν είμαστε σαν τους άλλους, εμείς που δεν είμαστε …μεγάλοι, εμείς που σκεφτόμαστε διαφορετικά, θέλουμε διαφορετικά πράγματα, κι έχουμε τη δύναμη και το κουράγιο να αγωνιστούμε για τα όσα πιστεύουμε (ακόμα);
Πετάμε το μπαλάκι στους επόμενους. Αυτό κάνουμε.
Εκεί που εμείς μπαίνουμε στην επόμενη πραγματικότητα- κι ας μιλήσουμε με τα δικά μας δεδομένα, τα ελληνικά- το πτυχίο, τη δουλειά, την οικογένεια, ό,τι ακριβώς δηλαδή έκαναν οι γονείς μας και κάποιοι έστω πιο πριν από αυτούς, εκεί που αρχίζουμε όλα μας τα όνειρα να τα καταχωνιάζουμε σε μια άκρη του μυαλού μας γιατί δεν υπάρχει χώρος/χρόνος να τα σκεφτούμε και να τα κυνηγήσουμε, εκεί που αρχίζουμε να πιστεύουμε ότι ο κόσμος μάλλον δεν αλλάζει κι αν αλλάζει δεν προλαβαίνουμε να τον αλλάξουμε εμείς πια, εκεί που αρχίζουμε και βλέπουμε όλους όσους προσπαθούν να κάνουν κάτι διαφορετικό, κάτι που ξεφεύγει από το «σωστό» που έχουμε μάθει ως αφελείς, ονειροπόλους και αμπελοφιλόσοφους, εκεί που ξαφνικά βρισκόμαστε να είμαστε γονείς, σε αυτό ακριβώς το σημείο αρχίζουμε κι εμείς σαν καλά παπαγαλάκια να επαναλαμβάνουμε τα όσα έχουμε μάθει και να μεγαλώνουμε τα παιδιά μας με το υπάρχον πρότυπο της μόδας, επιλέγοντας τις δραστηριότητες που συνηθίζονται- ποδόσφαιρο ή μπάσκετ καλλιεργώντας την «πίστη» σε κάποια από τις γνωστές μεγάλες ομάδες, αγοράζοντας παιχνίδια που διαφημίζει η τηλεόραση και που αν τα δούμε καλύτερα όλα τους είναι άχρηστα (και μετά αναρωτιόμαστε γιατί μέσα σε ένα δωμάτιο γεμάτο παιχνίδια, τα παιδιά μας δε βρίσκουν τίποτα να ασχοληθούν, ή παίζουν με το τίποτα- με μια κατσαρόλα, ή με τα χώματα της αυλής, ή με άχρηστα για τα δικά μας μάτια πράγματα;) μεγαλώνοντας παιδιά με κατευθυνόμενη, στείρα και περιορισμένη σκέψη.
Τα Χριστούγεννα πλησιάζουν. Λίγο πολύ, όλοι κάτι θα πάρουμε. Φθηνότερο ή ακριβότερο, δεν έχει σημασία, και τα παιδιά πρώτα μας αποδεικνύουν ότι το ακριβότερο δε σημαίνει σε καμία περίπτωση το καλύτερο ή πιο ενδιαφέρον- τα παιδιά ΔΕΝ εξαγοράζονται! (όχι ακόμα τουλάχιστον), αλλά ας μην είναι όλα ίδια. Ας τους δώσουμε κάτι έξω από τα συνηθισμένα, κάτι που θα τα κάνει να γνωρίσουν και άλλες πτυχές του εαυτού τους, κάτι που δε θα περιορίσει τη σκέψη τους και τη δημιουργικότητά τους, κάτι που θα τα κάνει να πουν όπως λέει καμιά φορά ο μεγάλος μου γιος όταν καταφέρνει κάτι καινούργιο: «Ε! Μα πώς το έκανα αυτό;; Μ-α-γ-ι-κ-ό!!»
Ε, ναι. Είναι μαγικό να ανακαλύπτεις το πόσα πράγματα μπορείς να κάνεις. Αρκεί να σου δοθεί η αφορμή να τα επιχειρήσεις.
& Εκείνος
Με την κόρη μου δεν είχα ποτέ πρόβλημα στο τι δώρο να της πάρω μέχρι που φτάσαμε στην εφηβεία και οι απαιτήσεις – γιατί γίνανε απαιτήσεις – περάσανε σε ένα τελείως διαφορετικό επίπεδο που μερικές φορές δυσκολεύομαι να καταλάβω. Αλλά πριν από μερικούς μήνες χρειάστηκε να πάρω δώρο σε ένα πεντάχρονο που υπεραγαπώ και λόγω απόστασης βλέπω σπάνια. Έτσι πέρασα πρώτα σε αυτό που του άρεσε. Αλλά την τελευταία φορά που τον είχα δει αυτό που του άρεσε ήταν …για άλλη ηλικία και τα παιδιά σε αυτή τη περίοδο της ζωής τους αλλάζουν τα «θέλω» τους και τα «μου αρέσει» με μεγαλύτερη ταχύτητα από τα φανάρια στα σταυροδρόμια. Έτσι πέρασα στα παιχνιδάδικα για …έρευνα αγοράς!
Εκεί, έχει δίκιο η Κατερίνα, όλα ήταν ίδια. Διαφορετικές εταιρίες, διαφορετικά χρώματα αλλά στη βάση τους όλα ίδια. Κι όλα στατικά, κενά, στείρα. Λες και το παιδί θα τα έβαζε σε μια βιτρίνα για να τα θαυμάζει όταν μεγαλώσει. Μπάρμπι για κορίτσια και Μπάρμπι για αγόρια με άλλο όνομα. Ακόμα κι αυτά τα παιχνίδια μνήμης ήταν σαν σταυρόλεξα με την λύση από κάτω αλλά ανάποδα, για να μπορείς να «κλέψεις» και να έχεις την ψευδαίσθηση ότι το έλυσες μονός σου
Θα μου πείτε υπάρχουν τα Lego! Ω, ναι! Πολλά Lego. Άπειρα Lego! Lego με φιγούρες Star Wars, με διαστημόπλοια Star Wars, με δράκους Harry Potter, με σπίτια Harry Potter. Lego που τα φτιάχνεις σαν τα έπιπλα ΙΚΕΑ με μετρημένες τις βίδες και τα παξιμάδια και μετά …μετά τα βάζεις σε μια βιτρίνα. Και το παιδί που συμμετέχει σε αυτό; Στο να κοιτάει την εικόνα και να την μιμείται; Σε μια χειρωνακτική παπαγαλία; Στο πως θα γίνει ένας καλός εργάτης ακολουθώντας πιστά τις οδηγίες; Αηδία μου βγήκε όταν αυτές οι σκέψεις αρχίσαν να μπαίνουν στο μυαλό μου. Και λες και το έκαναν επίτηδες, όπου και να κοίταζα κάτι παρόμοιο έβλεπα. Ξέρετε που κατέληξα; Ότι αυτοί δεν φτιάχνουν παιχνίδια για να εξασκηθεί το μυαλό και η δημιουργικότητα των παιδιών αλλά φτιάχνουν παιχνίδια με τη λογική ότι τα παιδιά είναι ηλίθια και χρειάζονται οδηγίες για να γίνουν δημιουργικά. Με άλλα λόγια φτιάχνουν παιχνίδια με σκοπό το άμεσο και το μελλοντικό κέρδος.
Έτσι εκνευρισμένος βγήκα από το παιχνιδάδικο και προχώρησα λίγο παρακάτω όπου υπήρχε ένα μαγαζί με μεταλλικές και ξύλινες κατασκευές, όλες υποτίθεται φτιαγμένες με παραδοσιακό τρόπο και εργαλεία. Και στη βιτρίνα φάτσα να μου χαμογελάει ήταν …μια σφεντόνα! Μια σφεντόνα!!!
Τώρα ξέρω ότι όλοι έχετε ανατριχιάσει. Σε πεντάχρονο σφεντόνα; Στο σπίτι; Πάνε τα βάζα, πάει η βιτρίνα, πάει το τζάμι …πάει …πάει. Δεν ξέρω αν το βλέπετε, αν το νοιώθετε, αλλά καταλαβαίνετε το λάθος σε όλα αυτά; Καταλαβαίνετε ότι όταν σκεφτόμαστε παιδί σκεφτόμαστε διαμέρισμα, σκεφτόμαστε σαλόνι και βάζο; Στη δικιά μου εποχή – αυτό όσο κι αν προσπάθησα δεν μπόρεσα να το αποφύγω – ξέρετε τι σήμαινε παιδί; Σήμαινε αλάνα, σήμαινε ξυλίκι, σήμαινε αυλή, σήμαινε έξω. Τώρα ξέρετε τι σημαίνει παιδί; DVD, iPhone και iPad, έτσι με λατινικά στοιχεία γιατί και τα ελληνικά έχουν χαθεί μαζί με το έξω. Παιδί τώρα σημαίνει, μη μου χαλάσει κάτι στη βολή μου! Έτσι, εγωιστικά και εγωκεντρικά.
Θα μου πείτε που να το πάω να παίξει. Σε διαμέρισμα μένουμε. Στο βουνό ρε μάγκα θα το πας, αλλά ο καναπές δεν σε αφήνει. Θέλεις ακόμα και το έξω του παιδιού σου να είναι στη γωνιά του σπιτιού σου ή όπου ικανοποιεί τα δικά σου θέλω κι όχι του παιδιού τις ανάγκες. Ξέρετε κάτι, κανένας δεν γεννιέται, γίνεται στη πορεία, και το παιδί το χοντρό και μαλθακό εμείς το κάνουμε αδιαφορώντας αν στο μέλλον του θα πληρώσει τη δικιά μας ανευθυνότητα με προβλήματα καρδίας. Κι όταν του αγοράζεις ένα παιχνίδι για τα Χριστούγεννα θέλεις τη δικιά σου βόλη, να μη κουραστείς πολύ, να μην το σκεφτείς. Του παίρνεις κάτι που είδες στη τηλεόραση. Ε, για να το λέει η Μενεγάκη κάτι θα ξέρει.
Να σου και οι άλλοι. Να σκοτώνει πουλάκια και να κυνηγάει γάτες; Κοιτάξτε, τα παιδιά βάζουν στόχο, ένα δέντρο, ένα παιχνίδι, ένα κονσερβοκούτι, δεν σκοτώνουν πουλάκια και δεν χτυπάνε γάτες. Παρενθετικά, αν το παιδί σας έχει τέτοιες τάσεις καλά θα κάνετε να το πάτε σε κανένα ψυχολόγο. Αλλού είναι το πρόβλημα κι όχι στη …σφεντόνα.
Έτσι λοιπόν πακετάρισα με τη σφεντόνα μερικά από τα μικρά ελαφριά κουκουνάρια που υπάρχουν παντού εδώ στη Σκανδιναβία. Και ξέρετε κάτι, οι γονείς του δεν με απογοήτευσαν. Την επομένη πήγαν στο βουνό και φτιάξανε στόχους με ξυλάκια και κλαδάκια και παίζανε και προχωρούσαν και τρέχανε και βάζανε άλλους στόχους και όταν επιστρέψανε ο μικρός κοιμήθηκε με ένα τεράστιο χαμόγελο στο πρόσωπο του. Γιατί είχε παίξει, είχε δημιουργήσει, είχε φανταστεί, είχε δημιουργήσει ιστορίες με την σφεντόνα του που την είχε διπλά του ακόμα κι όταν κοιμόταν. Γιατί ξέρετε κάτι, παιχνίδι και παίζω με το παιδί μου δεν είναι το βάζω το DVD στο DVD player ουτε του βρισκω το YouTube στο iPad για να δει καρτούν, ουτε παιχνίδι ηλεκτρονικό για να παίξει αποχαυνωμένο στην οθόνη ότι η ζωή είναι ένας μαλ@κας που κάνει γκλιγκ γκλογκ κλιπ κλοπ μπανγκ και κολλάει πέντε ώρες, ουτε για κατούρημα δεν πάει. Και μετά να ψάχνουμε γιατί αυτό το παιδί έγινε τεμπέλης.
Παιχνίδι δεν είναι όμως και οι στατικές στείρες αηδίες που αντί να βοηθούν την φαντασία και τη δημιουργικότητα του παιδιού, του ευνουχίζουν κάθε αίσθηση σκέψης. Παιχνίδι δεν είναι τα ΙΚΕΑ τουβλάκια με τις μετρημένες τις βιδούλες για να φτιάξουν το καραβάκι της εικόνας σαν καλοί εργάτες εργοστασίου ΙΚΕΑ, ουτε οι μπάρμπι.
Πριν αγοράσετε ένα παιχνίδι για ένα παιδί, σκεφτείτε καλά και σκεφτείτε πολύ. Μην αγοράσετε ένα παιχνίδι γιατί σας βολεύει εσάς αλλά να πάρετε ένα παιχνίδι που θα εξασκήσει το παιδί σαν μυαλό και σαν σώμα αν είναι δυνατόν. Οι εταιρίες παιχνιδιών ΔΕΝ ενδιαφέρονται για το παιδί, για τα κέρδη τους ενδιαφέρονται, εσείς είσαστε η μόνη τους άμυνα, κάντε το σωστά λοιπόν.
Σαν υστερόγραφο, θα μου πείτε ότι υπάρχει το παιδικό βιβλίο! Αυτό είναι πολύ μεγάλη συζήτηση και θα την κάνουμε πολύ σύντομα!!! Αλλά στην Ελλάδα το παιδικό όσο και το ενήλικο βιβλίο πάσχει και πάσχει σοβαρά και πάλι υπεύθυνοι είναι οι εκδότες που δεν τους ενδιαφέρει το παιδί αλλά το κέρδος τους!
