Εκείνη
Οι περισσότεροι από εμάς τους ενήλικες, δεν παίρνουμε στα σοβαρά το μικρόκοσμο των παιδιών. Και πώς θα μπορούσαμε; Στην Ελλάδα αυτή τη στιγμή, οι περισσότεροι προσπαθούμε απλά να ανταπεξέλθουμε στις ανάγκες της καθημερινότητας, που είναι κύκλος και γυρίζει συνεχώς γύρω από τον ίδιο άξονα: Τα χρήματα. Οι οικογένειες δεν τα βγάζουν πέρα. Συνήθως εργάζεται μόνο ο ένας, αν και καμιά φορά μπορεί να εργάζονται και οι δυο, αλλά τα χρήματα να μη φτάνουν. Ή μπορεί και να μη δουλεύει κανένας.
Από την άλλη όμως, και στις εποχές ευημερίας πάλι οι γονείς αδυνατούσαν να γεφυρώσουν την απόσταση μεταξύ του δικού τους κόσμου και του μικρόκοσμου των παιδιών τους. Όταν έχεις δουλειά και χρήματα, κάνεις περισσότερα πράγματα, λιγότερος χρόνος σου μένει. Μη νομίζουμε ότι οι πιο ευνοημένοι οικονομικά έχουν περισσότερη ελευθερία. Καλύτερο σπίτι, καλύτερο αυτοκίνητο, περισσότερες επιλογές διασκέδασης= περισσότερα έξοδα, λιγότερος ελεύθερος χρόνος.
Επομένως το πρόβλημα δεν είναι τα χρήματα που έχουμε ή δεν έχουμε, ούτε τα καθημερινά προβλήματα. Είναι η συναισθηματική αναπηρία μας. Είμαστε μια κοινωνία ανεκπαίδευτη. Κανείς μας δεν ξέρει πώς να μεγαλώσει παιδιά. Κανείς μας δεν ξέρει ποια είναι η ουσία όταν είναι ενήλικας. Μεγαλώνουμε με μόνο μας σκοπό την εύρεση εργασίας και το χρηματικό κέρδος, το οποίο έτσι κι αλλιώς δεν ξέρουμε να διαχειριστούμε. Γιατί μπορούμε να ζήσουμε καλά και με λιγότερα, αλλά όταν έχουμε περισσότερα πρέπει να ζούμε ξοδεύοντας περισσότερα, σπαταλώντας σε πράγματα που νομίζουμε ότι πρέπει να έχουμε, επειδή δεν είμαστε φτωχοί.
Σεπτέμβρης και ξεκινάνε τα σχολεία. Από όταν τέλειωσα το σχολείο, κάθε Σεπτέμβρη κοιτώ τις βιτρίνες με τις πολύχρωμες τσάντες και ζηλεύω τα παιδιά. Σχολείο θα ήθελα να ξαναπάω. Τα ίδια σχολικά χρόνια που πέρασα όμως, δε θα ήθελα να ξαναζήσω. Αν κάτι έχω κρατήσει από τη μαθητική ζωή μου, είναι η μυρωδιά του χαρτιού. Τα υπόλοιπα δεν άξιζαν για να τα θυμάμαι. Σεπτέμβρης κι επιστροφή στα θρανία, Σεπτέμβρης και για κάποια παιδιά επιστροφή σε έναν κόσμο που μισούν, μα είναι υποχρεωμένα να ζήσουν.
Τραμπούκοι, νταήδες, τζάμπα μάγκες, όπως και να τους πεις υπήρχαν πάντα και θα συνεχίσουν να υπάρχουν. Από τα δικά μου χρόνια στο σχολείο ως το σήμερα, αυτό δεν έχει αλλάξει. Πιθανότατα δε θα αλλάξει ούτε όταν τα παιδιά των παιδιών μου γίνουν μαθητές. Κάτι άλλο έχει αλλάξει όμως: Η ηλικία τους και οι τρόποι επίθεσης.
Σήμερα υπάρχουν μικροσυμμορίες από τις τάξεις του δημοτικού (!). Σήμερα οι θύτες δεν είναι απλά πιο μπρατσωμένοι για να παίξουν μπουνιές. Μπορεί να είναι ο οποιοσδήποτε. Ακόμα και ο καλύτερος μαθητής της τάξης, ακόμα και ο διπλανός σου. Σήμερα ο τραμπουκισμός κρύβεται πίσω από την ανωνυμία του διαδικτύου και την κάμερα του smartphone. Οι επιθέσεις είναι αθόρυβες και τα χτυπήματα διαδίδονται σε ανύποπτο χρόνο.
Αυτό που θυμάμαι εγώ από τα δικά μου χρόνια στο σχολείο, είναι το να σε στέλνουν στο γραφείο του διευθυντή και να τιμωρείσαι με μια αποβολή- τριήμερη το μάξιμουμ. Αυτή ήταν η χειρότερη τιμωρία. Αυτό όμως δεν είναι τρόπος αντιμετώπισης των νταήδων. Είναι ανεπίτρεπτο στα σχολεία να μην υπάρχει κάποιος ειδικός, σύμβουλος ή ψυχολόγος. Αν κάτι πρέπει να διορθωθεί άμεσα στα ελληνικά σχολεία, αυτό είναι η αντιμετώπιση του μπούλινγκ.
Γιατί το να έχεις κακά βιβλία, το παλεύεις με το φροντιστήριο- όχι ότι είναι κι αυτό σωστό ή λύση. Γιατί το να έχεις ελλείψεις στα σχολεία, το παλεύεις με υπομονή- όχι ότι κι αυτό είναι λύση. Αλλά το μπούλινγκ δεν παλεύεται ούτε με υπομονή, ούτε με φροντιστήρια. Δεν παλεύεται. Δεν υπάρχει κανένας τρόπος να το αντιμετωπίσεις, μόνο αν το δεις ως έγκλημα (που είναι!) και του φερθείς ανάλογα. Το μπούλινγκ ΕΙΝΑΙ έγκλημα! Κι έτσι πρέπει να αντιμετωπιστεί. Να τιμωρηθεί. Να εξαλειφθεί. Με την ίδια αυστηρότητα όση και η κακία που βγάζουν οι θύτες.
Φυσικά και η βία δεν είναι απάντηση στη βία. Όμως σαν γονιός αρνούμαι να πω στα παιδιά μου να κάνουν υπομονή, να δείξουν αδιαφορία, να γυρίσουν την πλάτη και να ελπίσουν ότι ο βασανιστής τους θα βαρεθεί και θα στραφεί αλλού. Είναι απαράδεκτη νοοτροπία ήττας. Νταήδες και τραμπούκους συναντάμε σε όλη μας τη ζωή. Αυτά που αλλάζουν είναι πάντα οι ηλικίες και οι τρόποι επίθεσης. Φυσικά και δε θα σκύψω το κεφάλι. Φυσικά και δε θα γυρίσω την πλάτη. Έτσι θα μάθω στα παιδιά μου να ζουν; Έτσι περιμένω να ζήσουν τη ζωή τους; Σκύβοντας το κεφάλι κι αλλάζοντας δρόμο;
Το θέμα όμως δεν είναι το τι κάνει το θύμα και τι κάνουν οι γονείς των θυμάτων. Το θέμα είναι οι θύτες και οι δικοί τους γονείς. Το θέμα είναι τι κάνει η κοινωνία γι αυτό. Ό,τι κι αν συμβαίνει στον άνθρωπο στην ενήλικη ζωή του, μπορεί να ανταπεξέλθει ευκολότερα, μπορεί να το δεχτεί, να το κατανοήσει και να το διαχειριστεί. Όχι πάντα, όχι όλοι, όχι όλοι με τον ίδιο τρόπο κι ευκολία, αλλά οι περισσότεροι ναι, ευκολότερα. Ο υγιής ενήλικας ξέρει ότι όλα αυτά είναι μέρος της ζωής, κομμάτι της. Ο ενήλικας έχει διαμορφώσει το χαρακτήρα του κι έχει δημιουργήσει τις όποιες άμυνές του. Το παιδί όμως, ΟΧΙ. Και το παιδί που έχει τραυματιστεί, θα γίνει ένας τραυματισμένος ενήλικας κι αυτό το τραύμα θα το κουβαλά μαζί του.
Ό,τι συμβαίνει στη ζωή ενός παιδιού, είναι πολύ δυσκολότερο να το αντιμετωπίσει. Προσωπικά πιστεύω πως δεν το ξεπερνά ποτέ. Κανένα παιδί δεν έχει την άνεση να μιλήσει ανοιχτά για όσα του συμβαίνουν. Οι γονείς δεν ξέρουν πώς να το κάνουν αυτό. Οι γονείς δεν προλαβαίνουν. Οι γονείς δεν καταλαβαίνουν το πόσο τεράστια σημασία έχει για το παιδί τους, το γεγονός ότι κάποιος συμμαθητής μπορεί να το κορόιδεψε, να του κρύβει τα πράγματα, να του λέει και να του κάνει διάφορα.
Ο μικρόκοσμος του παιδιού- που περιλαμβάνει αρχικά μόνο το σχολείο κι ύστερα ένα- δυο χώρους ακόμα, ΕΙΝΑΙ ολόκληρος ο κόσμος του. Τα υπόλοιπα παιδιά με τα οποία συναναστρέφεται και συναντά καθημερινά, ΕΙΝΑΙ η κοινωνία του. Η κοινωνία των παιδιών, ΕΙΝΑΙ η μικρογραφία της δικής μας κοινωνίας, και μαντέψτε: Ό,τι συμβαίνει στη δική μας κοινωνία, τα παιδιά το μεταφέρουν και το αναπαράγουν στη δική τους. Ο χοντρός, ο βλάκας, ο άσχημος, η αδερφή. Τον πρώτο τραμπουκισμό στη ζωή του ο άνθρωπος τον βιώνει στο σπίτι του. Έστω μια φορά. Κι ακόμα κι αν κάποιος δεν είναι θύμα στο σπίτι του, τότε είναι κάποιος άλλος, και τα παιδιά παρακολουθούν τις εξελίξεις από τις συζητήσεις και τις συμπεριφορές των γονιών.
«Ο γιος του Τάδε είναι πούστης.» «Μα υπάρχει πια σπίτι που να μην έχει κι από έναν;» «Την είδες τη χοντρή; Που πας μωρή;»
Όταν ήμουν έγκυος και με ρωτούσαν χαριτωμένα «τι θα βγάλω» (;;) κι έλεγα αγόρι, μου έλεγαν «να κρατήσει το φύλο του». Εγώ ήξερα πως στις έγκυες λένε «γερό να ‘ναι κι ό,τι να ‘ναι», «μ’ έναν πόνο» κι άλλα τέτοια. Το να κρατήσει το φύλο του αν είναι αγόρι, δεν ήξερα ότι έγινε και ευχή. Εμείς λοιπόν, οι σοβαροί και ώριμοι ενήλικες είμαστε αυτοί που τροφοδοτούμε το τέρας που λέγεται τραμπούκος. Όταν ο μόνος μας φόβος και έγνοια είναι να μη βγει το παιδί μας πούστης, να μην είναι χοντρό, άσχημο. Όταν σαν γονείς θυμάτων τους λέμε να μη δίνουν σημασία, θα βαρεθούν και θα βρουν άλλον να παίξουν. Όταν σαν γονείς θυτών λέμε ότι κι εμάς μας πείραζαν, δεν πάθαμε και τίποτα, παιδιά είναι. Όταν εμείς οι ίδιοι δεν μπορούμε να δεχτούμε το διαφορετικό ως φυσιολογικό. Όταν έχουμε μάθει να γυρνάμε την πλάτη στο κακό, για …να μην μπλέξουμε.
Δε χρειάζεται να συμβεί κάτι το ακραίο για να πάρουμε το θέμα ζεστά. Δεν πρέπει να συμβεί κάτι ακραίο και σοβαρό. Δεν πρέπει να υπάρξει άλλος Άλεξ, άλλος Βαγγέλης.
Το μπούλινγκ είναι κακοποίηση, είναι βιασμός, είναι έγκλημα πρώτου βαθμού.
Είτε είναι απλοί κι «αναίμακτοι» χαρακτηρισμοί για να πληγώσουν τον αλλόφυλο, τον αλλόθρησκο, τον …άλλο. Είτε είναι βία λεκτική ή σωματική, το μπούλινγκ που δέχονται τα παιδιά τους κληροδοτεί ένα Φόβο που θα τους ακολουθεί για πάντα σα σκιά.
Ποτέ ένα παιδί που έπεσε θύμα δε θα πάψει να αναρωτιέται αν είναι φυσιολογικό ή όχι. Ποτέ δε θα πάψει να σκέφτεται ότι λόγω χρώματος, φυλής, θρησκεύματος, σεξουαλικού προσανατολισμού, εμφάνισης, ψυχής, ίσως να μην είναι τελικά αποδεκτό (φυσιολογικό, σωστό). Ποτέ δε θα πάψει να αναρωτιέται αν αυτά που σκέφτεται και κάνει και λέει, είναι νορμάλ. Ποτέ δε θα πάψει να φοβάται. Ποτέ δε θα πάψει να θυμάται.
Πάρα πολλά παιδιά έχουν καταφέρει να διοχετεύσουν τα τραύματα και τις μνήμες τους σε δημιουργική ενέργεια και να βγάλουν κάτι θετικό. Είναι πραγματικά μεγάλο αυτό που καταφέρνουν, όμως δε σημαίνει ότι ξεπέρασαν τα όσα τους συνέβησαν. Απλά τα κάλυψαν. Η επιτυχία κατόπιν εορτής είναι… Κατόπιν εορτής. Σκοπός δεν είναι τα παιδιά να εκμεταλλεύονται τις εμπειρίες τους και τα κατεστραμμένα παιδικά τους χρόνια για να πετύχουν κάτι αργότερα, όταν μεγαλώσουν. Σκοπός είναι τα χρόνια τους, να τα ζήσουν τη στιγμή που πρέπει.
Ούτε έχει νόημα να βάζεις μπροστά την επιτυχία σου, σε αντίθεση με την αποτυχία του θύτη σου και με το να είσαι ομορφότερος, πλουσιότερος, καλύτερος (σε τι;) να ξεγελιέσαι. Ο ανταγωνισμός αυτός δεν έχει απολύτως κανένα νόημα. Διαιωνίζει την ίδια αγωνία: Είμαι εγώ καλύτερος από κείνον τελικά; Είμαι φυσιολογικός; Πέτυχα;
Το μπούλινγκ τσακίζει ψυχολογίες, καταστρέφει παιδικά χρόνια, οδηγεί στην κατάθλιψη, ακόμα και στην αυτοκτονία. Τα παιδιά αυτά πεθαίνουν από την ανοχή μας, από την αδιαφορία μας και από την κακία των βασανιστών τους.
Μόνο που αυτές δεν είναι αυτοκτονίες, αλλά δολοφονίες. Και οι τραμπούκοι είναι μικρόσωμοι δολοφόνοι.
Το τρομακτικότερο είναι πως αυτό το «παιχνίδι» το απολαμβάνουν.
& Εκείνος
Από φωτογραφίες που έχω δει – μιας και για αναμνήσεις είναι πολύ μακριά – στη παιδική μου ηλικία ήμουν όπως όλα τα παιδιά της γενιάς μου που βλέπετε σε μαυρόασπρες φωτογραφίες. Κοκαλιάρης, μικροκαμωμένος και γεμάτος νεύρο που πέρναγε και στο ασπρόμαυρο του φακού. Αυτά μέχρι τα 12μου. Εκεί κάτι έγινε, πιθανώς να έφταιγαν τα αμερικανικά Κόρνφλεϊκς που είχε φέρει ένας θείος από το Καλιφόρνια, δεν είμαι σίγουρος, αλλά έφυγα από το σχολείο για τις καλοκαιρινές μου διακοπές σαν ένας από τους κοντύτερους της τάξης και επέστρεψα ο ψηλότερος σε σοκ όλων των συμμαθητών μου.
Πριν συνεχίσω να σας υπενθυμίσω ότι μιλάμε με μέτρα της γενιάς μου. Σήμερα πολλές φορές νιώθω νάνος δίπλα σε 16χρονα ή 17χρονα – ειδικά ζώντας στη Σκανδιναβία – αλλά εποχές ’60 ήμουν ψηλός. Ψηλός και συχνά αποδέκτης του αστείου (χαχαχαχα), τι καιρό κάνει εκεί πάνω; Παράλληλα με το ύψος την ιδιά εποχή δυνάμωσα και γενικότερα και για κάποιο άσχετο λόγο – ειδικά για παιδί της εποχής μου – ασχολήθηκα με τη γυμναστική και τον κλασσικό αθλητισμό και ω ναι, χάρις σε ένα συγγενή στην ελληνορωμαϊκή πάλη.
Ο συνδυασμός όλων αυτών σημαίνει ότι ποτέ δεν υπήρξα θύμα εκφοβισμού. Απεναντίας, πολύ φοβάμαι ότι άθελα μου και λόγω μεγέθους, υπήρξαν φορές που εγώ προκαλούσα φόβο και όπως έχω γράψει και στο παρελθόν, αν πραγματικά το είχα κάνει ζητάω ετεροχρονισμένα και ειλικρινά συγνώμη. Αλλά η αλήθεια είναι ότι κανένας στη παιδική μου ηλικία δεν σκέφτηκε να με εκφοβίσει. Αλλά είπαμε, άλλες εποχές και αλλιώς αντιμετωπίζαμε σχεδόν τα πάντα.
Κάποια στιγμή απέκτησα τη πριγκίπισσα μου. Το κέντρο του κόσμου μου. Και ήμουν από αυτούς τους τυχερούς πατεράδες που από μωρό είχα χρόνο γι’ αυτήν. Πολύ χρόνο. Σε σημείο που όταν κάποια στιγμή πήγε σε νηπιακό σταθμό, για πέντε-έξη ώρες την ημέρα δεν ήξερα τι να κάνω με τον εαυτό μου. Με τη κόρη μου μάλιστα κάναμε και σχολή στο Φινλανδικό ραδιόφωνο όταν είμασταν οι πρώτοι που κάναμε εκπομπή παρέα κι αυτό όταν ήταν μόνο έξη χρονών. Όλα αυτά στη Φινλανδία. Σε μια χώρα που η λέξη παιδί γράφεται με κεφαλαία, είναι το κέντρο ενδιαφέροντος και προφύλαξης για κοινωνία και πολιτεία και η λέξη εκφοβισμός (μπούλιγκ) είναι απαγορευμένη. Θεωρητικά. Η πράξη όμως και μέσα από τη ζωή της κόρης μου με δίδαξε διαφορετικά. Και ξέρετε τι ήταν αυτό που το έκανε τόσο διαφορετικά; Το γεγονός ότι εγώ δεν μπορούσα να την προφυλάξω και να την προστατεύσω. Πάντα ερχόμουν κατόπιν γιορτής και αυτοί που ήταν υποχρεωμένοι να την προστατεύσουν και να την προφυλάξουν ήταν πολλές φορές απόντες. Δεν είχε σημασία ουτε το ύψος μου ουτε η δύναμη μου, η κόρη μου στο σχολείο ήταν μόνη της.
Αφορμή για τη πρώτη φορά που έγινε θύμα εκφοβισμού ήταν το όνομα της και μάλιστα το πρόβλημα ξεκίνησε από ανικανότητα της ιδίας της νηπιαγωγού που μην κάνοντας την ελάχιστη προσπάθεια να μάθει το από την ελληνική μυθολογία (που διδάσκεται στα Φιλανδικά σχολεία) όνομα της πεντάχρονης τότε κόρης μου, το πρόφερε λάθος και προσπαθώντας να το διορθώσει τα έκανε χειροτέρα επαναλαμβάνοντας πολλές φορές το όνομα της λάθος. Αυτό στοίχισε πολλά δάκρυα, για πολλές βδομάδες και στη πρώτη της επαφή με το σχολείο να το μισήσει για ανόητους λόγους.
Τη δεύτερη φορά που έγινε η κόρη μου στόχος εκφοβισμού, εγκληματίας ήταν πάλι εκπαιδευτικός (υποτίθεται), που όταν απαντώντας στην ερώτηση του τι έκανε το σαββατοκύριακο απάντησε ότι άκουγε την εκπομπή του μπαμπά της στο ραδιόφωνο. Το κάθαρμα (δεν υπάρχει άλλος χαρακτηρισμός, λυπάμαι) όχι απλά την αποκάλεσε ψεύτρα και ότι φτιάχνει ιστορίες, μπροστά στους συμμαθητές της αλλά τη τιμώρησε να μείνει στη γωνία της αίθουσας όλη μέρα, χωρίς διακοπή ουτε για μεσημεριανό, μέχρι να ομολογήσει ότι έλεγε ψέματα. Φυσικά η κόρη μου δεν έλεγε ψέματα και ήταν η πρώτη φορά που πέρασε από το μυαλό μου η ιδέα μήπως το ύψος μου, το βάρος μου και η ελληνορωμαϊκή, είχε έρθει η ώρα να χρησιμοποιηθούν. Ο κύριος απολύθηκε και μπορεί εγώ με την όλη φασαρία που προκάλεσα να δικαιώθηκα αλλά πάντα θα αναρωτιέμαι αν δικαιώθηκε το εξάχρονο που έζησε τον εξευτελισμό για τόσες ώρες και παράλληλα είχε να αντιμετωπίσει τους συμμαθητές της που το πιθανότερο είναι ότι ποτέ δεν κατάλαβαν τι σήμαινε η απόλυση ενός δάσκαλου τους και ξέρω ότι κάποιοι συνέχισαν να αμφιβάλουν για αυτά που έλεγε.
Δεν θα σας ζαλίσω με ιστορίες της κόρης μου, αλλά στα χρόνια που ακολουθήσαν, ακόμα και σήμερα, η κόρη μου αντιμετωπίζει προβλήματα εκφοβισμού. Προβλήματα που έχουν αφορμή το όνομα της, το επώνυμο της, το χρώμα των μαλλιών της μέχρι το γεγονός ότι εγώ έχω άσπρα μαλλιά και γένια και δυστυχώς δεν κάνω καθόλου πλάκα. Στα οκτώ της με πήρε τηλέφωνο η διευθύντρια του σχολείου της, που έτυχε όχι μόνο να την ξέρω αλλά να είναι και γείτονας μου στο Ελσίνκι, και να μου πει ότι ήθελε να με δει επείγοντος. Το ίδιο μεσημέρι ανακάλυψα ότι η κόρη μου με την κολλητή της, ένα κοριτσάκι από την Σομαλία, συν ένα αγοράκι από Πακιστανική οικογένεια και ένα άλλο Φινλανδεζάκι, είχαν φτιάξει κάτι σαν ομάδα κι αν κάποιος ενοχλούσε κάποιον από αυτούς φρόντιζαν να απαντήσουν όλοι μαζί ακόμα και …χειροδικώντας. Εδώ πρέπει να συμπληρώσω ότι η κόρη μου έχει κληρονομήσει το ύψος μου και τη δύναμη μου – ευτυχώς όχι το πάχος μου – κάνοντας την το πιο ψηλό παιδί στη τάξη της. Ευτυχώς και χάρις στη συγκεκριμένη κοπέλα που κατάλαβε ότι κάτι συμβαίνει πριν πάρει διαστάσεις και με ένα μόνο «θύμα», ακολουθήσαν συζητήσεις μεταξύ γονιών, γονιών και παιδιών και πολλές με τη κόρη μου ώστε η ιστορία να τελειώσει εκεί.
Άμυνα; Πιθανώς την πρώτη φορά, αλλά συζητώντας με τη κόρη μου σύντομα κατάλαβα ότι θα μπορούσε να είναι άμυνα την πρώτη φορά, πρόληψη τη δεύτερη αλλά έχοντας στο μεταξύ καταλάβει τη δύναμη της/τους την τρίτη φορά θα ήταν θέμα επιβολής εξουσίας και ξαφνικά το θύμα θα γίνονταν θύτης. Η απόσταση μεταξύ εκφοβίζομαι και εκφοβίζω είχε γίνει πολύ μικρή και η βία είχε φέρει βία. Και αυτό με οκτάχρονα. Τι θα γινόταν όταν αυτά γίνουν 12χρονα ή 16χρονα; Το πιθανότεροι κάτι που βλέπουμε πολλές φορές να γίνεται στα σχολεία. Θυμηθείτε ότι ακόμα κι εγώ μπορεί να είχα γίνει θέμα εκφοβισμού εν αγνοία μου, και καθαρά λόγω μεγέθους.
Ο εκφοβισμός, το μπούλιγκ, είναι δίκοπο μαχαίρι με απρόβλεπτες συνέπειες. Ναι, τόσο η δολοφονία ενός παιδιού όσο και η αυτοκτονία ενός άλλου πριν από δυο χρονιά είναι τρομακτικό αλλά υπάρχει και μια άλλη εξ ίσου δυσάρεστη πλευρά. Μελέτες δεκαετιών έχουν αποδείξει ότι οι περισσότεροι εγκληματίες είναι αποτέλεσμα κακοποίησης και μπούλιγκ κατά τη παιδική τους ηλικία. Κακοποιήσεις και μπούλιγκ παιδιών γίνονται καθημερινά και ξεκινάνε από το ίδιο τους το σπίτι – από γονείς, αδέλφια και συγγενείς – συνεχίζουν στο σχολείο και δεν σταματάνε στο χώρο δουλειάς ή κοινωνικών συναλλαγών.
Ο εκφοβισμός, μπούλιγκ, δεν είναι απλά ένα έγκλημα, είναι καρκινογόνος αρρώστια, βιτρίνα μιας πολύ άρρωστης κοινωνίας που δεν μπορεί όχι μόνο να το ελέγξει αλλά είναι και ανίκανη να το προλάβει. Και η πρόληψη γίνεται με την άμεση συνεργασία οικογένειας, κράτους και σωστά ενημερωμένων και εκπαιδευμένων εκπαιδευτικών. Αλλά πριν από όλα αυτά ξεκινάει από εμάς τους ίδιους. Το παιδί που κάνει τσαμπουκά στη παραλία δεν είναι μάγκας και ο πατέρας που κοροϊδεύει τις «αδελφές» στη τηλεόραση είναι μαλάκας.
Ο πατέρας και η μάνα που βρίζουν τους ξένους και τους Αλβανούς, εκπαιδεύουν το παιδί άρρωστα, τον κάνουν χωρίς να το ξέρει ρατσιστή που θα εξελιχτεί σε εκφοβιστή και δυνάστη των συμμαθητών του ανεξάρτητου χρώματος χωρίς καν να ξέρει γιατί το κάνει. Το παιδί που ζει με την αρχή το ξύλο βγήκε από τον παράδεισο θα δείρει το μικρότερο αδελφάκι του, το παιδί τέτοιων γονιών θα γίνει συνεχιστής του καρκινώματος που μεταφέρουν.
Στο τέλος του εκφοβισμού από παντού γύρω μας πρέπει όλοι να συμμετάσχουμε γιατί συμβαίνει δίπλα μας, στο διπλανό μας διαμέρισμα ή στη παιδική χαρά που πηγαίνουν τα παιδιά μας, στο σχολείο της γειτονίας μας και στη πλατεία μας. Μέσα στο σπίτι μας!
