Εκείνη
Τώρα να σας μιλήσω με νούμερα και ποσοστά, δεν ξέρω. Αλλά …ψήφος στα 17. Οκέι, να σκεφτώ. Τι 17, τι 18, τι 20. Τι 15, μερικές φορές. Βασικά, από τα 16 ας πούμε και πέρα είναι λίγο πολύ το ίδιο. Δεν είναι;
Χμμμ. Μάλλον όχι. Και πέρασαν αρκετά χρόνια από τότε που ήμουν 17, και μάλλον υπήρξα ένα 17χρονο με μυαλό, αλλά με πολιτική συνείδηση; Δε νομίζω. Το θέμα είναι, πως πιστεύω απόλυτα στις ικανότητες και δυνατότητες των 17χρονων. Δεν τα θεωρώ πιτσιρίκια. Είναι νέοι άνθρωποι. Όμως και ο 20άρης είναι νέος άνθρωπος, και ο 25άρης και ο 30άρης. Αλλά όλοι τους ζούνε σε παράλληλα σύμπαντα. Τι να γίνει;
Το θέμα όμως δεν είναι το τι πιστεύω εγώ. Το θέμα είναι το τι πιστεύει η κοινωνία μας. Μας αρέσουν λοιπόν τα 17χρονα όταν σκέφτονται όπως εμείς κι όταν αναπαράγουν (παπαγαλίζουν) τα όσα τους έχουμε μάθει (επιβάλει). Μας αρέσουν όταν μπορούμε να κατευθύνουμε τις επιλογές τους, να αλλοιώσουμε τις πεποιθήσεις τους (που θα τις αλλάξουν και μόνοι τους- μπορεί και 40 φορές, αλλά άλλο να το κάνεις μόνος σου κι από την εμπειρία σου, άλλο να στο κάνει άλλος), να καθοδηγήσουμε τις ζωές τους- γιατί στο κάτω κάτω οι ζωές των παιδιών μας είναι η συνέχεια της δικής μας ζωής, μιας κι εμείς σιγά σιγά μεγαλώνουμε και κάποια στιγμή θα βλέπουμε τα ραδίκια ανάποδα και κάποιος πρέπει να μείνει πίσω να συνεχίσει τα πράγματα (μας) εκεί που τα αφήσαμε, και να τα κάνει έτσι όπως θα τα κάναμε αν ήμασταν κι εμείς εκεί. Ε;
Θα μπορούσα να δεχτώ ότι ένας 17χρονος μπορεί να ψηφίσει «σωστά». Τώρα ίσως αυτό το σωστά να θέλει πολύ ανάλυση, γιατί ξέρω και 30χρονους που ψηφίζουν παντού και πάντα το Χ κόμμα, γιατί κάποτε ο Τάδε έδωσε δουλειά στον πατέρα του και για κάποιο λόγο το παιδί και ίσως το εγγόνι θεωρεί πως είναι το λιγότερο που μπορεί να κάνει για να του ξεπληρώσει, ακόμα κι αν ο κύριος Τάδε δεν υπάρχει πια στο Χ κόμμα, ακόμα κι αν δεν υπάρχει καν στη ζωή. Παρόλα αυτά θα μπορούσα να το δεχτώ εφόσον πολλά εφόσον, που δεν τα διαθέτουμε – κι όλα τους έχουν την ίδια βάση: την παιδεία μας.
Πάνε πολλά χρόνια που υπήρξα 17, όμως θυμάμαι πως κατά δοκούν ήμουν είτε «ολόκληρη γυναίκα, ανέλαβε ευθύνες, καλώς ήρθες στον κόσμο των μεγάλων», κι άλλες τέτοιες χαριτωμενιές, είτε «σιγά που έχεις και άποψη, έλα μωρέ που μόλις βγήκες απ’ το αυγό» και δε συμμαζεύεται. Θα μπορούσα να δεχτώ πως ο 17χρονος είναι σε θέση να ψηφίσει. Όμως δεν είναι , κι αυτό γιατί δεν παίζει μπάλα μόνος του. Ίσως μόνος του να είχε ορθότερη κρίση. Αυτή που μπορεί να έχει ένας 17χρονος. Όμως οι ελληναράδικες νοοτροπίες μας είναι πια παγιωμένες και οι 17χρονοι είτε θα ψηφίσουν αυτό που θα τους υποδείξουν οι γονείς τους, είτε θα ψηφίσουν το εντελώς άκυρο για να τους τη σπάσουν, είτε θα ψηφίσουν αυτόν που ξέρει να τα λέει καλά και που φαίνεται πως είναι ο μόνος που τους ακούει, τους καταλαβαίνει κλπ. Προφανώς κι αυτό το έχουν προβλέψει οι κύριοι με τα κοστούμια. Και προφανώς θα έχουν φροντίσει με κάποιο τρόπο να έχουν περάσει κι αυτοί το κομμάτι τους και να τους ψήσουν και προφανέστατα δε θα το κάνουν όταν οι 17χρονοι είναι 17, αλλά τουλάχιστον 15.
Τους τρόπους με τους οποίους θα το κάνουν δε θέλω να τους φανταστώ. Εμετός. Δε θέλω να φανταστώ, όμως φαντάζομαι. Πολιτικόπουλα με τζινάκι και ηλιθιωδώς υιοθετημένη γλώσσα των εφήβων, παρεούλα στο προαύλιο, τσιγαράκι, χυμουδάκι, κανένα μπιρόνι στη ζούλα και χαβαλές. Να γνωριστούμε βρε αδερφέ, να τα πούμε, η γνώμη σας μετράει.
Η γνώμη που εκείνοι με το γνωστό τους ταλέντο και τρόπο θα διαμορφώσουν.
Θα μπορούσα να δεχτώ ότι ο 17χρονος μπορεί να ψηφίσει. Όμως ανοίγοντας τις πόρτες των σχολείων στα κόμματα, κανείς 17χρονος δε θα έχει ποτέ δική του κρίση. Κανείς 17χρονος δε θα έχει ψηφίσει πραγματικά.
& Εκείνος
Τώρα δεν ξέρω από πού να αρχίσω, από την πολιτικοποίηση των σχολείων, την ψήφο στα 17 ή την απλή αναλογική;
Είχα την ευκαιρία στη ζωή μου να ζήσω από κοντά κι από μέσα, τι σημαίνει εκλογές σε τέσσερεις διαφορετικές χώρες και να συμμετάσχω – πάντα σαν ψηφοφόρος – σε διαφορετικές εκλογές έξη χωρών. Είμαι πολύ συνειδητός ψηφοφόρος και ακόμα κι όταν πρόκειται να ψηφίσω άκυρο η λευκό θα πάω στο εκλογικό κέντρο και θα συμμετάσχω σε όλη τη διαδικασία – γιατί ακόμα και η ψήφος διαμαρτυρίας είναι δημοκρατικό μου δικαίωμα όσο κι αν μου το αρνούνται.
Αυτά όλα όμως έχουν μια γεύση θεωρητική γιατί υπάρχουν δεκάδες παράπλευροι λόγοι, πολλές φορές με καμία σχέση με τη δημοκρατία, που μπορεί να επηρεάσουν την ψήφο. Ακόμα και το αίσθημα ότι θέλεις να είσαι με τον νικητή, να είσαι με τη μάζα κι όχι μόνος και χαμένος. Μη γελάτε, συμβαίνει δυστυχώς πολλές φορές.
Το ξέρω ότι σε πρώτο άκουσμα είναι παρατραβηγμένο, αλλά την πρώτη φορά που πραγματικά ένιωσα ότι ασκούσα την πιο δημοκρατική μου υποχρέωση σαν πολίτης, ήταν στα σαραντατόσα μου κι αφού είχα ήδη ψηφίσει σε άλλες τέσσερεις χώρες. Ήταν στις πρώτες δημοτικές εκλογές της Φινλανδίας που ψήφισα.
Στη Φινλανδία, όπως και σε πολλές δημοκρατικές χώρες της Ευρώπης – δυστυχώς η Ελλάδα εξαιρείται – δικαίωμα ψήφου στις δημοτικές εκλογές έχουν όλοι οι κάτοικοι της χώρας, ντόπιοι και ξένοι, αρκεί να είναι γραμμένοι στα μητρώα της περιοχής που ζουν. Και μάλιστα για να αποκτήσεις το δικαίωμα της ψήφου αρκούν έξη μήνες από τη στιγμή που εγγράφηκες στα μητρώα. Με απλά λόγια, πριν ακόμα μάθεις να λες καλημέρα στη τοπική γλώσσα έχει δικαίωμα ψήφου. Αυτά για τη «δημοκρατική Ελλάδα» και τους εκλογικούς νόμους που χτίζουν όλοι οι Έλληνες πολιτικοί.
Τώρα τι εννοώ λέγοντας πρώτη φορά συνειδητοποιημένος. Μέρες πριν ψηφίσω είχα ελέγξει μέσα από το διαδίκτυο τι έλεγε ο κάθε υποψήφιος της περιοχής που ζουσα, και αυτό που έλεγε σας βεβαιώ – ανεξάρτητα το κόμμα που τον υποστήριζε – δεν είχε κομματική ταμπέλα. Σαφώς υπήρχαν ιδεολογίες και δεν θα μπορούσε ποτέ ένας συντηρητικός υποψήφιος που τον ενδιαφέρει να φέρει ιδιωτικές επενδύσεις στο δήμο, να συμφωνεί με τον οικολόγο υποψήφιο που έδινε προτεραιότητα στα σχολεία και στον πολιτισμό (όχι, δεν είναι όλοι οι οικολόγοι για να φυτεύουν δεντράκια στον Υμηττό). Σημαντικό, όλοι είχαν και αγγλόφωνες σελίδες στα σάιτ τους γιατί ήξεραν ότι ψηφίζουν και κάποιοι που δεν μιλούν φινλανδικά. Αυτά σε μια χώρα με πολύ ανεπτυγμένο το αίσθημα της εθνοκέντρωσης.
Ο υποψήφιος που ψήφισα, με σειρά λογικά επιχειρήματα, με επιβεβαίωνε ότι θα πάλευε για μια πόλη που θα ικανοποιούσε εμένα, τώρα αλλά και αύριο. Μια πόλη που θα ήθελα να μεγαλώσει το παιδί μου και εγώ να γεράσω. Δεν τον ψήφισα γιατί ήταν δεξιός ή αριστερός, τον ψήφισα γιατί πληρούσε αυτά που περίμενα από αυτόν να πληροί. Γιατί ακόμα κι αν ήταν στη δημοτική αντιπολίτευση, ήμουν σίγουρος ότι δεν θα το έβλεπε σαν ένα ακόμα σκαλοπάτι για μια προσωπική πολιτική καριέρα, αλλά γιατί όπως εγώ, ήθελε το καλύτερο για τον τόπο του και μάλιστα κατάφερε να μου μεταδώσει αυτή του την αγάπη για την πόλη του που ήθελε να γίνει και δικιά μου πόλη. Ένιωσα ότι σαν πολίτης με την ψήφο μου βοηθούσα τον τόπο που ζουσα, κι ας μην ήταν ο δικός μου τόπος.
Στην Ελλάδα κάποιοι ψηφίζουν Γιωργάκη γιατί είναι Παπανδρέου, Κωστάκη γιατί είναι Καραμανλής, Κούλη γιατί είναι Μητσοτάκης και πολύ θα ήθελε η Φωφώ να την ψήφιζαν γιατί είναι Γεννηματά. Στην Ελλάδα του τώρα, ακόμα και μετά από όλα όσα έχουν συμβεί, ο Έλληνας δεν είναι συνειδητοποιημένος ψηφοφόρος, δεν ψηφίζει για το καλό του τόπου, ψηφίζει πολιτικό που πιστεύει ότι θέλει το καλό του – το ‘του’ προσωπικό, γιατί πάει εγωιστικά στον ψηφοφόρο. Έτσι σου προκύπτουν υποψήφιοι Κούληδες που είναι υπεύθυνοι για την καταστροφή αυτού του τόπου. Γι’ αυτό κι όλοι αυτοί φτιάχνουν εκλογικούς νόμους που να εξυπηρετούν αυτούς του ίδιους και το καιροσκοπισμό τους και ΠΟΤΕ το καλό αυτού του τόπου. Τελεία και παύλα.
Πάμε τώρα και στη κομματοποίηση των σχολείων. Έχω διαβάσει πολλά από αυτά που έχουν γραφτεί για τα σημερινά «κομματοποιημένα» σχολεία. Τρίχες κατσαρές και μου θυμίζουν όλα αυτά τα «οι παλιές καλές μέρες που όλοι είμασταν ηθικοί και άγιοι».
Ποιοι κρατούσαν την Ελληνική σημαία στη κηδεία του Σεφέρη στην αρχή της δικτατορίας; Ποιοι πρωτοστατούσαν στη κηδεία του γέρου Παπανδρέου; Ποιοι κάνανε πορείες την περίοδο της κατοχής στην Αθηνά για την 25η Μαρτίου κόντρα στα αυτόματα των κατακτητών και ποιοι ήταν οι πρώτοι που αγκαλιάσανε τον φοιτητικό πυρήνα στο Πολυτεχνείο; Μαθητές. Δεκαπεντάχρονα, δεκαεξάχρονα και δεκαεφτάχρονα ήταν. Πόσα δεκαεπτάχρονα δολοφονήθηκαν στο Πολυτεχνείο και πόσα μετά στις επετείους από «ενήλικα» ώριμα γουρούνια;
Να λέτε ευτυχώς που τα δεκαεξάχρονα και τα δεκαεπτάχρονα είναι πολιτικοποιημένα γιατί αλλιώς θα καταντούσαμε μια κοινωνία στρωμένη στο καναπέ, να τρώει πίτσα, να κάνει λάικ στο φατσοβιβλίο και ζάπινγκ στη τηλεόραση να δει τον Μαριδάκι να αγοράζει πρωταθλήματα. Ευτυχώς, και να κάνετε το σταυρό σας όσοι πιστεύετε, γιατί τα δεκαεξάχρονα και τα δεκαεφτάχρονα είναι υπέροχα, είναι πολιτικοποιημένα και είναι ζωή και ελπίδα για όλους εμάς που έχουμε σαπίσει και βρωμάμε πτωματίλα και Άδωνι.
Τι είπατε; Εννοούσατε όχι κομματοποιημένα σχολεία; Σοβαρά; Και ποιοι τα λένε αυτά; Κούληδες και γερό-ΔΑΠιττάκια, κατά το σπανακοπιττάκια; Ποιος ρε κόντεψε να κάνει οργανώσεις ΜΑΚΙ ακόμα και στα νηπιαγωγεία τη δεκαετία του ’80; ‘Η τα ξεχάσατε; Εδώ βγήκε ο Ελεύθερος Τύπος τη δεκαετία του ’80 με θριαμβευτικά πρωτοσέλιδα για νίκες της ΟΝΝΕΔ σε σχολικά συμβούλια – ουτε ο Ριζοσπάστης για την ΚΝΕ δεν τόλμησε τέτοιο στραβοπάτημα – και μιλάνε τα γερό-ΔΑΠιττάκια και οι Κούληδες για κομματοποίηση στα σχολεία; Δεν ντρέπεστε ρε Κούληδες; Αν θέλεις αποκομματοποίηση των σχολείων, Κούλη, δώστε το παράδειγμα. Κλείστε κάτι ΜΑΚΙ, ΟΝΝΕΔ, Κένταυρους κι όλες τις θύρες που έχετε ανοιχτές με μαντράχαλους στιλ Παπαμιμίκου κι άλλων Αντωνάκηδων που προσπαθούν να φτιάξουν Σαμαράκια.
Αλλά το θέμα είναι αν δικαιούνται ψήφο οι δεκαεφτάρηδες. Εγώ θα το θέσω λίγο διαφορετικά. Γιατί ένας δεκαεφτάρης ΔΕΝ έχει δικαίωμα να αγοράσει τσιγάρα από το περίπτερο; Γιατί ένας δεκαεπτάρης ΔΕΝ έχει δικαίωμα άδειας οδηγήσεως; Γιατί ένας δεκαεπτάρης για να παντρευτεί χρειάζεται έγκριση από τους γονείς του; Γιατί ένας δεκαεπτάρης απαγορεύεται να αγοράσει αλκοόλ, μια μπίρα λάιτ ρε γαμώτο; Γιατί ένας δεκαεπτάρης ΔΕΝ μπορεί να δει κάποιες ταινίες στο σινεμά; Τα ΔΕΝ για τον δεκαεπτάρη είναι παρα πολλά. Κι όμως συζητάμε να του δώσουμε το δικαίωμα και την υποχρέωση ψήφου. Του απαγορεύουμε να μασάει τσίχλα και του δίνουμε ένα γεμάτο αυτόματο να το κάνει ό,τι θέλει. Μήπως είναι λίγο σχιζοφρενικό;
Την ίδια στιγμή δεν μας τρομάζει και λίγο η ιδέα ενός δεκαεπτάρη, γεμάτο από τον ρομαντισμό και την ωμότητα της ηλικίας να γίνεται ξαφνικά παράγον της δημοκρατίας; Σε αυτή την ηλικία ο άλλος ψηφίζει ΚΚΕμλ – με το μλ πίσω και μπρος – ή Χρυσή Αυγή με ακριβώς την ίδια ψυχραιμία και ευκολία. Ποιος τον έχει προετοιμάσει αυτόν τον δεκαεπτάρη για να ψηφίσει; Η ΟΝΝΕΔ, οι ΜΑΚΙ ή ο Κασιδιάρης;
Το θέμα «ψήφο στα δεκαεπτά» δεν είναι μόνο ελληνικό. Παρόμοιες συζητήσεις τα τελευταία χρονιά γίνονται και στη Γερμανία και στη Βρετανία και στις ΗΠΑ, αλλά εδώ θα το κάνω πολύ ελληνικό. Το θέμα δεν είναι αν ο Έλληνας δεκαεπτάρης είναι ικανός να πάρει την ευθύνη της ψήφου, – που για μένα μπορεί και να είναι – το θέμα είναι αν η ελληνική κοινωνία και πολύ περισσότερο η ελληνική πολιτική είναι έτοιμη να πάρει την ευθύνη των δεκαεπτάρηδων ψηφοφόρων κι αν πριν ψηφίσουν αυτά τα παιδιά η ελληνική κοινωνία, το ελληνικό κράτος και τα ελληνικά κόμματα έχουν εκπληρώσει την υποχρέωση τους να τα εκπαιδεύσουν. Κατά τη γνώμη μου, όλοι αυτοί όχι απλά ΔΕΝ το έχουν κάνει αλλά έχουν κι αποτύχει σε κάθε προσπάθεια. Πως και με ποια λογική λοιπόν στην Ελλάδα μιλάμε για ψήφο στα δεκαεπτά;
