Εκείνη
Δεν έχω ιδέα σήμερα πόσες μικρές ή οικογενειακές επιχειρήσεις εξακολουθούν να υπάρχουν και να βγάζουν κάτι εκτός από το να χρεώνουν τους ιδιοκτήτες τους ανελέητα. Το ελληνικό κράτος λειτουργεί τόσο ξεκάθαρα εναντίον μας, που μόνο αν μπει κάποιος στη διαδικασία να περάσει στην άλλη πλευρά και να παρανομήσει, να κόψει, να κρύψει, να κλέψει, να λαδώσει, να βάλει τα παιδιά του να δουλεύουν τσάμπα στο μαγαζί του (ή άλλα παιδιά άλλων γονιών) έχει πιθανότητες να επιβιώσει.
Φαντάζομαι πως κάποτε κανείς από όσους ονειρεύτηκαν να έχουν τη δική τους επιχείρηση (αφεντικό του εαυτού μου και τα λοιπά) δε θα φανταζόταν ότι το να έχεις επιχείρηση στη σημερινή Ελλάδα είναι χμμμ …να το πω ευγενικά: να έχεις πάνω από το κεφάλι σου νταβατζή κανονικό κανονικότατο, που αν δεν του δώσεις αυτό που θέλει θα σου χαράξει τη μούρη – όπου μούρη βάλτε ό,τι καταλαβαίνετε: μαύρη λίστα, ξαφνικά χρέη από το πουθενά που μπορεί να είναι του παππού σας που έχει κάτι κλήσεις τροχαίας από το ‘70 για παράνομο παρκάρισμα με το μηχανάκι που ο παππούς σας δεν είχε ποτέ μηχανάκι ας πούμε ή που ο παππούς σας ήταν ήδη πεθαμένος το ‘70, δεν έχει σημασία το ΤΙ θα είναι, ΑΥΤΟΙ κάτι θα βρούνε να είναι.
Κάπως έτσι δεν έγινε με τα σπίτια; Όλοι οι του ’50 κι έπειτα ένα κεραμίδι ονειρεύονταν να έχουν δικό τους κατάδικό τους, τα παιδιά ονειρεύονταν μετά να αρπάξουν το κεραμίδι, να το πουλήσουν να αγοράσουν κάτι άλλο κατά θάλασσα ή βουνό μεριά, δεν έχει σημασία, πάντως σήμερα σου λένε οι γονείς για σπίτι και βλέπεις τα παιδιά να τρέχουν να εξαφανιστούν.
Κάτι σαν καταραμένοι είναι πια αυτοί που έχουν δικό τους σπίτι και δική τους επιχείρηση στην Ελλάδα του σήμερα. Κι είναι τόσο γελοίο που ούτε αστείο δεν το βρίσκει κανείς.
Είναι και γνωστό ότι μας αρέσει να κουκουλώνουμε τα πράγματα και να τα χώνουμε κάτω από το χαλί. Τώρα αυτό το «άνεργοι κάτω των 25» μπορεί να έχει τεράστια απόσταση από την παιδική εργασία/δουλεία ή μπορεί και να μην έχει και καθόλου. Στην επαρχία είναι καθιερωμένο σύστημα. Εκεί μεγάλο ποσοστό παιδιών δεν ολοκληρώνουν καν την υποχρεωτική εκπαίδευση για να δουλέψουν. Οι σπουδές είναι άγνωστη λέξη. Στις πόλεις ίσως όχι και τόσο συχνό το φαινόμενο.
Αλλά και πάλι σήμερα, δεν μπορεί κανείς να είναι σίγουρος. Κι όταν μάλιστα έχουμε φτάσει σε σημείο απλά να προσπαθούμε να επιβιώσουμε, δεν μπορούμε να δούμε και πολύ μακριά. Φτάνουμε μόνο στο πολύ κοντινό μας και άμεσο μέλλον και κύκλο. Αν σκεφτεί κανείς κι ότι οι νέοι του σήμερα έχουν τα πτυχία τους κορνιζαρισμένα και δουλεύουν ντελιβεράδες ή εποχικοί στα παραθαλάσσια ουζερί, στα νησιά ή τις καφετέριες με εξαντλητικά ωράρια και βασικό μισθό, ή δεν έχουν ούτε και αυτό αλλά ζουν στα 20 και τα 25 τους με το χαρτζηλίκι των γονιών, το να έχεις και πτυχίο είναι ανέκδοτο. Οι ίδιοι οι γονείς πολλές φορές το βρίσκουν γελοίο. Τι να τα κάνεις τα πτυχία στην Ελλάδα σου λένε, ίσα να τρως τα χρόνια σου και τα λεφτά που δεν μπορούν να σου δώσουν (βάλε φροντιστήρια και κόντρα φροντιστήρια, ενοίκια και λοιπά έξοδα αν το πανεπιστήμιο είναι και σε άλλη πόλη), για να καταλήξεις μεροκαματιάρης ή ημιαπασχολούμενος ντελιβεράς; Ξεκίνα από τώρα. Να μάθεις και τη δουλειά.
Καμιά φορά δεν μπορείς να αποφασίσεις αν είναι καλύτερο να σε εκμεταλλεύεται ένα ηλίθιο καθίκι αφεντικό ή το κράτος, ενώ νομίζεις ότι είσαι αφεντικό του εαυτού σου. Μπερδεύεσαι λίγο. Το κράτος δεν το βλέπεις, παρά μόνο σε μορφή φακέλου που χώνεται στα μουλωχτά κάτω απ’ την πόρτα σου και είναι ΦΠΑ, ΤΕΒΕ, ΙΚΑ, ή καμιά ξεχασμένη ή και ανύπαρκτη κλήση του πεθαμένου παππού. Είπαμε αυτά δεν έχουν σημασία, αν το κράτος έχει αποφασίσει να πληρώσεις, θα βρει να του χρωστάς κι αν δεν του χρωστάς θα αρχίσεις τώρα. Αλλά είναι ένας φάκελος, ένα σύστημα, μια θεωρία. Στο μαγαζί σου εξακολουθείς να είσαι αφεντικό και να μη σου φωνάζει κανείς. Φωνάζεις εσύ στους άλλους και τους βάζεις να δουλεύουν υπερωρίες χωρίς πρόσληψη, χωρίς ρεπό, χωρίς δώρο, κι όσο νεότερος είναι ο υπάλληλος, τόσο μεγαλύτερα τα περιθώρια της εκμετάλλευσης, τόσο πιο πιθανό είναι να μην το κλείσεις το μαγαζί. Και φυσικά οι πρώτοι …τυχεροί που θα εκμεταλλευτείς είναι τα ίδια τα παιδιά σου. Ή τα παιδιά κάποιου άλλου. Που δε θα είναι τόσο τυχερός ώστε να τα εκμεταλλεύεται ο ίδιος γιατί ο ίδιος δεν έχει επιχείρηση αλλά δουλεύει κι αυτός σαν το σκυλί με βασικό μισθό για να ταΐσει τέσσερεις κι αυτόν τον εκμεταλλεύονται άλλοι ακόμα χειρότερα, ακριβώς επειδή έχει παιδιά να μεγαλώσει.
& Εκείνος
Διαβάζοντας κάτι στατιστικές για την Ευρωπαϊκή Ένωση είδα ότι ο αριθμός των ανέργων κάτω των 25 στην Ελλάδα έχει αυξηθεί πάλι τους τελευταίους μήνες. Μάλιστα αυτή τη στιγμή βρίσκεται στο 46,7% ενώ το φθινόπωρο που μας πέρασε είχε χτυπήσει το 50%. Οι τρεισήμισι βαθμοί δεν αλλάζουν το γεγονός ότι ο ένας στους δυο νέους στην Ελλάδα είναι άνεργος.
Θα μου πείτε αυτό είναι καλύτερο από το 60% που είχε πιάσει πριν από τρία χρόνια. Εξαρτάται από ποια πλευρά το βλέπεις. Γιατί κι εδώ υπάρχει ένα αναμφισβήτητο γεγονός που όμως οι αριθμοί και οι στατιστικές αρνούνται να δουν. Ότι τα τελευταία τέσσερα χρόνια, δεκάδες χιλιάδες νέων έχουν εγκαταλείψει την Ελλάδα ψάχνοντας δουλειά στη Σκανδιναβία, στη Γερμανία, την Ολλανδία ή και την μέσα ή έξω της Ε.Ε. Βρετανία.
Αν λοιπόν μπορούσαμε να βάλουμε κι αυτόν το αριθμό μέσα στη στατιστική, πιθανώς να ανακαλύπταμε ότι αυτό το 10-13% που μας «λείπει» δεν χάθηκε γιατί αυτοί οι νέοι βρήκαν δουλειά, αλλά γιατί βγήκαν από τις γενικότερες στατιστικές ανέργων ή εργαζόμενων. Πολύ φοβάμαι μάλιστα ότι αν μπορούσαμε να το ανακαλύψουμε με κάποιον τρόπο ότι αν δεν είχαν φύγει αυτοί οι κάποιοι, η ανεργία στην Ελλάδα για τους νέους κάτω των 25, αυτή τη στιγμή θα ήταν πολύ μεγαλύτερη από το 60% που είδαμε πριν από τέσσερα χρόνια.
Αλλά ας μείνουμε στο επίσημο 46,7% που δίνουν οι στατιστικές Ελλάδας και Ε.Ε. γιατί εκεί ήταν που κάτι δεν μου πήγαινε σωστά από τη στιγμή που άρχισα να το ψάχνω. Και αν και θα ακουστεί παράξενο, η αφετηρία των σκέψεών μου δεν ήταν στην Ελλάδα αλλά εδώ στη Σκανδιναβία. Μιλώντας με κάποιον για κάποιον τρίτο μου είπε ότι αυτός ο τρίτος, έχει μια μικρή επιχείρηση που για να εξοικονομήσει έξοδα, τα πρωινά τον βοηθάει η γυναίκα του και απογεύματα και Σαββάτο τα δυο παιδιά του που είναι έφηβοι και πηγαίνουν σχολείο. Αυτό φαντάζομαι δεν είναι κάτι ξένο στην Ελλάδα και δεν περίμενε τα μνημόνια για να συμβεί. Αλλά εκεί κάπου ξεκίνησαν οι ερωτήσεις μέσα μου.
Ξένο δεν είναι στην Ελλάδα τα παιδιά και η γυναίκα να βοηθάνε μέχρι μορφής σκλάβου, στην επιχείρηση του πατέρα χωρίς καμία ασφάλιση ή αμοιβή, αλλά τώρα με τα μνημόνια και την γενικότερη ανεργία στο 24% με την ανεργία ανάμεσα στους νέους να αγγίζει το 47%, πόσοι είναι αυτοί που δουλεύουν έτσι; Και όχι δεν ήταν αυτή η ερώτηση μου, η ερώτηση μου είναι το κάτω των 25 πόσο κάτω πάει; Είναι 17 αυτό το κάτω; Η ηλικία που ένας νέος τελειώνει το λύκειο; Ή είναι 15, η ηλικία που ένας νέος τελειώνει την υποχρεωτική εκπαίδευση; Και τι γίνεται με τα παιδιά που η οικογένεια έχει απεγνωσμένη ανάγκη ακόμα και το μαύρο δεκάευρω που θα φέρει ο έφηβος και δεν υπάρχει οικογενειακή επιχείρηση αλλά αυτό που υπάρχει είναι οτιδήποτε μπορεί να βρεθεί; Αυτός σε ποια στατιστική υπάρχει; Ποιος ξέρει πόσα παιδιά δεν συνεχίζουν στο λύκειο αλλά από τα δεκαπέντε τους τρέχουν για το μαύρο δεκάευρω; Να συνεχίσω; Είναι τα δεκαπέντε ο πάτος ή πάει παρακάτω; Και μην στραβομουτσουνιάσετε τώρα, όλοι έχετε δει παιδάκια ακόμα και δέκα η δώδεκα χρονών στα νησιά τα καλοκαίρια, να βοηθάνε στην ταβέρνα του μπαμπά. Τι πραγματικά συμβαίνει με την παιδική εργασία στην Ελλάδα;
Και προσοχή η ερώτηση μου για το τι συμβαίνει με την παιδική εργασία στην Ελλάδα είναι για την σημερινή Ελλάδα, των μνημονίων, των απλήρωτων λογαριασμών και της τρομακτικής ανεργίας, γιατί για τις καλές μέρες όλοι ξέρουμε, υπήρχε και μάλιστα ήταν και πολύ διαδεδομένη. Απλά υπήρχε και η ψευτο-δικαιολογία, μαθαίνει τη δουλειά γιατί αύριο θα του/της μείνει το μαγαζί. Σήμερα και κάτω από την ωμότητα μιας απάνθρωπης πραγματικότητας, δεν υπάρχουν δικαιολογίες αλλά δεν υπάρχουν και μετρήσεις.
Και ξέρετε, όταν κάτι κουκουλώνεται γίνεται χειρότερο. Κι αυτό το ξέρουμε στην Ελλάδα καλά. Αλλά να κάνω και την τελευταία ερώτηση. Πόσα από αυτά τα παιδιά στερούνται δια της βίας την εκπαίδευση και πιθανώς χωρίς τη θέλησή τους γιατί υπάρχουν …ανάγκες, κι ας μην είναι αυτές οι ανάγκες άμεσες; Τώρα πάρτε μια ανάσα, σκεφτείτε την Ελλάδα που ξέρετε, που την ξέρετε όλα αυτά τα χρόνια και που τώρα έχει πιάσει πάτο οικονομικό, κοινωνικό ακόμα και ηθικό και πείτε μου τι είναι αυτό το κάτω των 25 στην Ελλάδα και πόσο κάτω έχει φτάσει.
Μια τελευταία ερώτηση που ίσως μοιάζει και λίγο με υστερόγραφο. Το 2008 οι στατιστικές δείχνουν τον αναλφαβητισμό στην Ελλάδα στα όρια του 3%, το 2014 όμως αυτό έχει αυξηθεί στο 3,6%. Θα μου πείτε τώρα: σιγά, πως κάνεις έτσι για ένα 0,6%. Για σκεφτείτε το λιγάκι. Δεν βρέθηκε ξαφνικά κανένα χωριό στη ζούγκλα της Θεσσαλίας με αναλφάβητους, ουτε ανακαλύψαμε τίποτα γέρους αναλφάβητους σε κανένα υπόγειο. Αυτό το 3% του 2008 ήταν άνθρωποι μεγάλης ηλικίας που ερχόντουσαν από μια τελείως διαφορετική Ελλάδα ακόμα κι από αυτή των μνημονίων. Αυτοί οι άνθρωποι σε έξη χρονιά δεν πλήθυναν, μάλιστα η λογική λέει ότι μάλλον θα πρέπει να μειωθήκαν. Τι ήταν αυτό λοιπόν που αύξησε ένα ποσοστό, που τις τελευταίες τρεις δεκαετίες τουλάχιστον δείχνει λογική μείωση; Επίσης η λογική λέει ότι αυτό το 0,6% ΔΕΝ είναι ηλικιωμένοι. Ποιος μετράει τις απουσίες στο σχολείο που αργότερα θα γίνουν απουσίες από μια κοινωνία;
