& Εκείνος
Το εμφιαλωμένο νερό έχει μπει σε τέτοιο σημείο στη ζωή μας που το να παραγγείλουμε ένα μπουκάλι όταν βγαίνουμε έξω ή να πάρουμε ένα από το περίπτερο έχουν γίνει σχεδόν αυτόματη κίνηση. Μάλιστα έχουμε φτάσει στο σημείο να προβληματιζόμαστε για τη τιμή του εμφιαλωμένου νερού κι όχι για την per se ύπαρξη του στη ζωή μας.
Πολύ περισσότερο, πόσο απέχει αυτή η νέα πραγματικότητα με τη πραγματικότητα που μεγάλωσα εγώ για παράδειγμα στη δεκαετία του ’60, που υπήρχε ένα νερό, αυτό της βρύσης, του πηγαδιού ή της πηγής και το εμφιαλωμένο ήταν για τα «καλά» εστιατόρια και τις πολύ πλούσιες οικογένειες; Μόλις πενήντα χρόνια πριν. Σε πέντε δεκαετίες λοιπόν από το νερό της βρύσης μεταφερθήκαμε στο εμφιαλωμένο και μάλιστα το εμφιαλωμένο δεν έγινε απλά επιλογή αλλά σε μερικές περιπτώσεις ανάγκη και η μόνη λύση. Που; Στην Ελλάδα, όχι στη Σαχάρα.
Το πιθανότερο είναι όλοι να γνωρίζετε ότι το 65% (κατά μέσο όρο) του ανθρωπίνου σώματος αποτελείται από νερό. Το πιθανότερο είναι επίσης, και χωρίς να χρειάζεται συγκεκριμένη και ειδικευμένη μόρφωση, να ξέρετε ότι το νερό και ο αέρας είναι απαραίτητα για τη ζωή. Χωρίς αέρα και νερό ΔΕΝ υπάρχει ζωή. Τελεία και παύλα. Πιθανώς οι πολλοί να ξέρετε επίσης ότι το 71% του πλανήτη Γη είναι καλυμμένο από νερό.
Πάμε όμως τώρα σε αυτά που αν δεν έχετε κάποια συγκεκριμένη ή ακόμα και εγκυκλοπαιδική μόρφωση, ΔΕΝ ξέρετε. Από αυτό το 71% του νερού που είναι καλυμμένη η Γη το 96,5% είναι στη θάλασσα. Αλμυρό νερό. Μη πόσιμο που δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί για μαγείρεμα ή την καλλιέργεια. Υπάρχει ένα 1,7% που βρίσκεται μέσα στη Γη και ένα 1,7% σε μορφή παγετώνα στην Αρκτική, την Ανταρκτική και τη Γροιλανδία. Τέλος υπάρχει και ένα 0,001% υπό μορφή υδρατμών στον αέρα. Από το νερό που μένει – και είναι μόνο το 2,5% του συνολικού νερού – το 98,8% βρίσκεται σε υπέγειες φυσικές δεξαμενές ή σε μορφή πάγου στους δυο πόλους. Από αυτό που μένει, λιγότερο από 0,3% του συνολικού νερού που βρίσκεται στη Γη, βρίσκεται σε λίμνες, ποτάμια, πηγές και αυτό είναι το νερό που μπορούμε να πιούμε και να χρησιμοποιήσουμε. Όχι λάθος, αυτό είναι το μόνο νερό που μπορούμε να πιούμε, να χρησιμοποιήσουμε για τις καλλιέργειες μας που μας φέρνουν το φαγητό που επίσης χρειαζόμαστε για να ζήσουμε, να μαγειρέψουμε, να πλυθούμε, να μοιραστούμε με τα ζώα μας και όλο το ζωικό βασίλειο … να επιβιώσουμε εμείς και το περιβάλλον μας.
Δεν ξέρω αν μπορείτε να αντιληφθείτε τα νούμερα. Μιλάμε ότι από το σύνολο του νερού που βλέπετε παντού γύρω σας, σε θάλασσες, ποτάμια και ωκεανούς, σε αυτό το μπλε που κυριαρχεί σε όλους τους χάρτες της υφηλίου που βλέπετε, μόνο το 0,2% είναι ικανό να ξεδιψάσει και να βοηθήσει την επιβίωση του ανθρώπου και του γενικότερου περιβάλλοντος του. Και αυτό το «επιβίωση» είναι πολύ σοβαρό θέμα και τεράστια συζήτηση γιατί σκεφτείτε ότι το 70% του διαθεσίμου νερού πάει στις καλλιέργειες. Αυτή τη στιγμή η Γη μας έχει περισσότερο μάρμαρο για να χτίσουμε παλάτια και περισσότερο κάρβουνο για να κινηθούν μηχανές από όσο έχει νερό για να επιβιώσουμε και δυστυχώς αυτό δεν είναι υπερβολή.
Και εδώ έρχεται και το δραματικό. Η αλλαγή του κλίματος, αυτό το περίφημο φαινόμενο του θερμοκηπίου που προσπαθεί να αντιμετωπίσει ο ΟΗΕ, που γίνονται συνδιασκέψεις συνέχεια – όπως αυτή του Μαρόκο αυτή τη στιγμή και πρωτοκόλλα όπως αυτό του Κιότο – αυτή αλλαγή κλίματος που ο νέος πρόεδρος της Αμερικής – με πολλούς συνοδοιπόρους ακόμα και στην Ελλάδα – θεωρεί ανέκδοτο και ψέμα, αν δεν κάνουμε κάτι άμεσα πάμε σφαίρα προς τη καταστροφή που θα είναι σε πρώτη φάση το λιώσιμο των παγετώνων. Δηλαδή ένα 1,7% – που σε περίπτωση ανάγκης πιθανώς και να μπορούσαμε να εξορύξουμε – θα γίνει …αλμυρό νερό και θα χαθεί για πάντα. Όχι μόνο αυτό, θα ανυψωθεί η επιφάνεια της θάλασσας σε σημείο να εξαφανιστούν πόλεις όπως το Λονδίνο, οι Βρυξέλες, η Στοκχόλμη και πιθανώς ακόμα και κράτη όπως η Ολλανδία για να λέμε μόνο τα …κοντινά μας.
Υπάρχει μια ταινία με τον Κέβιν Κόστνερ που λέγεται «Waterworld». Μια ιστορία που εξελίσσεται σε ένα καταστροφικολογικό μέλλον με τους πάγους λιωμένους, μεγάλα κομμάτια Γης χαμένα κάτω από το νερό των ωκεανών μετά το λιώσιμο των πάγων στους πόλους και το νερό, το καθαρό νερό, το πόσιμο νερό, να έχει γίνει η πιο εχέγγυα μορφή πληρωμής και ανταλλαγής. Το νερό πιο πολύτιμο από τον χρυσό. Που έτσι θα έπρεπε να είναι, ειδικά αυτή τη στιγμή.
Τι συμβαίνει όμως αυτή τη στιγμή στη πραγματικότητα; Μόλυνση συμβαίνει. Εχουμε καταφύγει στο εμφιαλωμένο νερό γιατί οι περισσότερες φυσικές πήγες νερού έχουν πρόβλημα μόλυνσης. Γιατί λίμνες γίνονται έλη σκουπιδιών, γιατί τα ποτάμια γεμίζουν απόβλητα εργοστασίων, ορυχείων και πόλεων, γιατί …οι ίδιοι αυτοκτονούμε μολύνοντας το ένα από τα δυο πράγματα που μας κρατάνε στη ζωή.
Αυτή τη στιγμή το 1/3 των σχολείων σε όλο το κόσμο δεν έχει πρόσβαση σε καθαρό νερό. 663 εκατομμύρια άνθρωποι, ο ένας στους 10 ανθρώπους στη Γη αυτή τη στιγμή, δεν έχει πρόσβαση σε καθαρό νερό. Ξέρετε τι σημαίνει αυτό; Ότι το 663 εκατομμύρια άνθρωποι κάθε λεπτό που περνάει κινδυνεύουν να πεθάνουν είτε από δίψα, είτε από κάποια αρρώστια ακόμα και μια απλή δυσεντερία από το βακτήρια που έχει το νερό που πίνουν γιατί …δεν έχουν άλλη επιλογή.
To 70% των εργοστασιακών αποβλήτων σε όλο το κόσμο ρίχνονται σε ποτάμια και λίμνες, τα ελάχιστα σημεία καθαρού και ποσίμου νερού. Το 20% των πηγαδιών στην Κίνα είναι μολυσμένο με καρκινογόνα χημικά αλλά ο κόσμος ελλείψη καθαρού νερού συνεχίζει να τα χρησιμοποιεί. Το 40% των ποταμιών και το 46% των λιμνών στις ΗΠΑ έχουν μολυνθεί σε τέτοιο σημείο που απαγορεύεται ακόμα και να πλησιάσει κάποιος το γιαλό τους.
15 εκατομμύρια παιδιά κάτω των 5 ετών πεθαίνουν κάθε χρόνο σε όλο το κόσμο από αρρώστιες και ιούς που προήλθαν από την πόση μολυσμένου νερού!
Το καλύτερο το κράταγα για το τέλος μιας και έχει και λίγο …εσωτερική σχέση. Αυτό το νερό λοιπόν, που είναι πιο πολύτιμο από κάθε χρυσό και πετρέλαιο, που είναι ανάγκη όπως ο αέρας για να ζήσουμε και να συνεχίσει να υπάρχει ζωή στο πλανήτη Γη, αυτό το νερό που το μολύνουμε αυτοκτονικά για χάρη του κέρδους ακόμα και σε χρυσορυχεία στη βόρειο Ελλάδα, το πόσιμο νερό, η Ελληνική κυβέρνηση σκέφτεται να το …ιδιωτικοποιήσει μπας και βγάλει κανένα ψιλό για να πληρώσει τα αδύνατον να πληρωθούν δάνεια που η ίδια με όλες τις προηγούμενες δημιούργησε για …για ποιο λόγο; Για να αγοράσει πολεμικά αεροπλάνα; Και βίλες; Και γήπεδα; Και μετά; Μετά τι έρχεται; Ο αέρας που αναπνέουμε;
Οι κρίσεις δικές σας.
Εκείνη
Νούμερα, νούμερα, νούμερα. Τις περισσότερες φορές μπροστά στα νούμερα, μ’ ένα νοερό «μπλα-μπλα» τα προσπερνάμε και πάμε παρακάτω. Το ξέρω, κι εγώ το κάνω. Ας αφήσουμε τα νούμερα στην άκρη κι ας πάρουμε τις λέξεις από την αρχή: Τι είναι η ιδιωτικοποίηση;
Ουσιαστικά ιδιωτικοποίηση είναι να παίρνεις τα παραγωγικά κεφάλαια από το κράτος και να τα δίνεις στις ιδιωτικές εταιρείες. Να τες πάλι οι παράξενες λέξεις. Πιο απλά: Αφήστε τα παραγωγικά κεφάλαια και κρατήστε τους φυσικούς πόρους (που περιλαμβάνονται σε αυτά- μεταξύ άλλων), δηλαδή το έδαφος, τα δάση, τον αέρα και ναι, το νερό.
Οι φυσικοί πόροι είναι η παρακαταθήκη του κάθε κράτους για τους ανθρώπους του. Βάλτε αστεράκι εδώ και θα επιστρέψω.
Όσα χρόνια έζησα στο Πήλιο, δεν είχα ποτέ τον νταλκά του νερού. Εκεί πληρώναμε ένα γελοίο ποσό (20 ευρώ περίπου) για όλο το χρόνο, ανεξάρτητα από το νερό που χρησιμοποιούσαμε. Υπήρχε για ένα διάστημα μια επιπλέον χρέωση ανά κυβικό, τους μήνες του καλοκαιριού. Κλάιν. Τίποτα. Νερό να δουν τα μάτια σου. Αφήναμε τις βρύσες να τρέχουν, τα λάστιχα να ποτίζουν, δέντρα, λουλούδια και ζαρζαβατικά, τα ζώα να πλατσουρίζουν και από πίσω τα μικρά να τρέχουν και να βουτάνε στις λάσπες σαν τα γουρουνάκια. Όνειρο. Νερά να τρέχουν όλη νύχτα για να ποτίσουν τον τίλιο με τα κίτρινα λουλούδια και τη βυσσινιά. Τη ροδιά και τις λεμονιές. Τα αυλάκια με τις ντοματιές, τις πιπεριές και παραδίπλα τις ορτανσίες, τα ροδόδεντρα και του υάκινθους. Κοροϊδεύαμε τους Αθηναίους που ερχόντουσαν τα σαββατοκύριακα και άνοιγαν τη βρύση ίσα που να τρέχει μια κλωστή νερό για να πλυθούν. Από χούι. Για να μην το σπαταλάνε.
Κι ύστερα βρεθήκαμε κάπου στη Δυτική Θεσσαλονίκη και το νερό δεν πινόταν. Βρωμούσε σα βόθρος. Και αρχίσαμε να αγοράζουμε εμφιαλωμένο. Μια εξάδα ανά δεύτερη μέρα και με οικονομία. Οικονομία στο νερό! Τι να το πρωτοκάνεις; Να το πιείς, να μαγειρέψεις; Να πλυθείς; Γιατί πώς να πλυθείς μ’ ένα νερό που βρωμάει σα βόθρος; Πλενόμασταν. Βάλε φίλτρο, θα πει κανείς. Το σκεφτήκαμε κι εμείς αυτό. Αλλά δεν μπορούσαμε να αγοράσουμε. Και υπήρξαν και φορές που δεν είχαμε να αγοράσουμε ούτε εξάδα και τα αγοράζαμε ένα-ένα. Κι ο λογαριασμός ερχόταν 40, 50, 60 ευρώ για ένα νερό που ούτε πίναμε, ούτε το ρίχναμε στην κατσαρόλα.
Και να τώρα που ήρθαμε στην Αθήνα κι εμείς και το πρώτο πράγμα που έγινε εικόνα μπροστά μας όταν πατήσαμε το πόδι μας στο πρωτευουσιάνικο έδαφος, ήταν η παλιά φίλη αεροσυνοδός που άνοιγε το νερό να τρέχει μια κλωστή. Το δεύτερο ήταν όταν βγάλαμε τα παιδιά στα πάρκα της γειτονιάς: Δεν έχουν βρύσες. Παιδική χαρά χωρίς βρύση; Παιδική χαρά που όλοι περνούν τα απογεύματα του καλοκαιριού μέσα στη ζέστη και τη σκόνη χωρίς νερό;
Κι ύστερα θυμήθηκα τα άλογα που είχαμε στο χωριό. «Τα άλογα είναι πολύ μυστήρια», μου είχε πει ένας γέρος όταν κρατούσα τον κουβά μπροστά στο δικό μου Αύγουστο μήνα και με τις γλώσσες να κρέμονται από τη ζέστη, κι αυτό το σκασμένο να μην πίνει γουλιά. «Ο κουβάς σου είναι βρώμικος», είπε και μ’ έπιασαν τα γέλια. Τον έχω πλύνει! «Τότε δεν τον έπλυνες καλά. Κάτι του μυρίζει. Πλύντον… ή άλλαξε κουβά. Πάρε καινούργιο». Έσυρα το άλογο μέχρι το αυλάκι, κανένα χιλιόμετρο μακριά. Ήπιε μέχρι που έσκασε. Την επόμενη φορά είχα καινούργιο κουβά. Για το άλογο. Το ζώο. Ο άνθρωπος; Κι εδώ έρχονται τα νούμερα. Πόσοι άνθρωποι ΔΕΝ έχουν πρόσβαση σε καθαρό νερό; Πόσο νερό σπαταλάμε πραγματικά; Και όχι, δε θα σας πω να τρέχει η βρύση σας μια κλωστή νερό και να μην έχετε λουλούδια στις αυλές σας- όσοι έχετε αυλές. Όχι όταν το 70% των εργοστασίων μολύνει το νερό συστηματικά. Όχι όταν χιλιάδες κυβικά νερού, εκατοντάδες χιλιάδες, ξοδεύονται στη βιομηχανία για λόγους που δεν πληρώνουν τον άνθρωπο. Αλλά τι να το κάνεις, οι αλλαγές πάντα ξεκινάνε από εμάς τους ίδιους πρώτα. Και το να μάθεις να το εκτιμάς είναι πολύ σημαντικό.
Ποιος εκτιμά λιγότερο το νερό από εμάς τους απλούς ανθρώπους; Σίγουρα οι άνθρωποι των πόλεων κι αυτό είναι και λίγο αντιφατικό, γιατί από τη μια δεν το ‘χεις κι ακριβώς εύκαιρο παντού και πάντα και το πληρώνεις κιόλας και μάλιστα όχι 20 ευρώ το χρόνο για να το ‘χεις όλη νύχτα να τρέχει. Μα είναι αυτή η ριμάδα η ευκολία, το άνοιγμα της βρύσης και το περίπτερο κοντά. Πού να σου παγώσουν οι σωλήνες και πού να περπατάς χιλιόμετρα για να το βρεις. Άλλος κόσμος αυτός, μακρινός. Έτσι;
Όχι.
Κι ας επιστρέψουμε στο αστεράκι παραπάνω. Ιδιωτικοποίηση. Πολλοί θα σκεφτείτε ότι όταν υπάρχει κόσμος που περπατά χιλιόμετρα για να βρει νερό, τι καλύτερο από το να βρεθεί μια εταιρεία που θα αναβαθμίσει το όλο σύστημα και θα φέρει το νερό σ’ όλα τα σπίτια; Όταν 1 στους 10 δεν έχει πρόσβαση σε καθαρό νερό, γιατί μια εταιρεία να μην αναλάβει αυτό να το αλλάξει; Να φιλτράρει, να καθαρίσει, να εμφιαλώσει, καθαρό νερό για τους ανθρώπους;
Ωραίο ακούγεται. Αλλά …δείτε το αλλιώς. Ο άνθρωπος είναι απόλυτα εξαρτημένος από τους διαθέσιμους φυσικούς πόρους. Η ζωή μας εξαρτάται από την πρόσβαση στους φυσικούς μας πόρους. Δε χρειάζεται να πάμε ως αυτούς που περπατούν χιλιόμετρα για να το βρουν, είναι κι αυτοί που ζουν από αυτό, οι αγρότες. Είμαστε κι εμείς που απλά ανοίγουμε μια βρύση και τρέχει κι έχουμε το περίπτερο δίπλα μας. Είμαστε όλοι. Αφαιρώντας τους φυσικούς πόρους και πουλώντας τους ως μετοχές στις ιδιωτικές εταιρείες, δε μιλάμε για τίποτε άλλο παρά για μια βάρβαρη απαλλοτρίωση.
Σκεφτείτε: Τι συμβαίνει όταν ιδιωτικοποιεί κανείς κάτι τόσο ουσιώδες για την ανθρώπινη επιβίωση όσο το νερό;
Το νερό μετατρέπεται σε εμπόρευμα και μπορούν να το έχουν μόνο αυτοί που μπορούν να το πληρώσουν.
Πόσο θα κοστίζει;
Ποιος θα καθορίσει την αξία του;
Με βάση τι;
Γιατί να ιδιωτικοποιηθεί το νερό; Για να υπάρχει καθαρό νερό για όλους, θα μας πουν. Αυτό που θα εννοούν είναι μάλλον ότι είμαστε κάποια εκατομμύρια πελάτες. Πρέπει λοιπόν κάποιοι να αγοράζουν αυτό που κάποιοι άλλοι πουλάνε.
