γράφει ο Δρ. Παναγιώτης Καρκατσούλης.
Για πολλά χρόνια στην διοικητική αργκό, οι διευθύνσεις και τα τμήματα πολιτικής προστασίας χαρακτηρίζονται ως «ψυγεία». Σ’ αυτά καταλήγουν, συνήθως, υπάλληλοι που δεν είναι φιλικά προσκείμενοι προς την κυβέρνηση ή είναι, απλώς, «περίεργοι». Όλη κι όλη η δουλειά τους, που επιμερίζεται στον άπλετο χρόνο που διαθέτουν, περιμένοντας κάποια φυσική καταστροφή, είναι να «ενημερώνουν» (που σημαίνει να στέλνουν) τις λοιπές υπηρεσίες για όσα αναφέρονται στον «Ξενοκράτη». Μην φαντάζεστε κάποια εξειδίκευση του επιχειρησιακού σχεδίου ανάλογα με τη φύση της υπηρεσίας, της πόλης ή της περιφέρειας. Απλώς, προσθέτουν εκείνο το στερεοτυπικό «παρακαλείσθε για τις δικές σας ενέργειες» και είναι, κατά το νόμο, καλυμμένοι ότι έπραξαν τα δέοντα. Επομένως, για τους παροικούντες την ελληνική δημόσια διοίκηση (τον «κρατικό μηχανισμό» ως είθισται να λέγεται) οι αρνητικές επιδόσεις της στην περίπτωση των φονικών πυρκαγιών μόνο κατάπληξη δεν προκαλούν.
Αρνητικές επιδόσεις και επαχθή αποτελέσματα καταγράφονται και στα τρία συστατικά μέρη της πολιτικής για την πολιτική προστασία: α) Την πρόληψη, β) Την καταστολή και γ) την αποκατάσταση των συνεπειών της καταστροφής.
Παρ’ όλον ότι η δημόσια συζήτηση περιορίζεται στην επάρκεια των εμπλεκομένων μερών κατά την αντιμετώπιση του καταστροφικού γεγονότος, είναι σημαντικό να υποσημειωθεί και η αποτυχία του συστήματος πρόληψης. Μάλιστα, η πυρκαγιά ανέδειξε τον βαθμό ευπάθειας, τρωτότητας των πόλεών μας και του περιβάλλοντός τους.
Οι βασικές αξιολογικές κρίσεις εν σχέσει προς τα αποτελέσματα της εφαρμοσθείσας πολιτικής αντιμετώπισης της πυρκαγιάς είναι:
- Το θεσμικό πλαίσιο της πολιτικής προστασίας πάσχει από πολυνομία, φορμαλισμό, έλλειψη επιχειρησιακής ετοιμότητας και πολυαρχία. Στην πρόληψη των καταστροφών η άσκηση εννέα (9) αρμοδιοτήτων πρέπει να γίνει συντονισμένα από 45 φορείς και στην αντιμετώπιση του συμβάντος 11 αρμοδιότητες συν-ασκούνται από 17 φορείς.
- Η Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας έχει απισχνανθεί ήδη από την στιγμή της δημιουργίας της και οι περιφερειακές υπηρεσίες της είναι εξαιρετικά αδύναμες. Παράλληλες οριζόντιες δομές επικαλύπτονται με την ΓΓΠΠ ως προς τις αρμοδιότητές τους και τα μείζονα εμπλεκόμενα υπουργεία διακρατούν τις αρμοδιότητές τους τις οποίες θα έπρεπε να είχαν εκχωρήσει σ’ αυτήν για να μπορέσει να ανταποκριθεί στο συντονιστικό της ρόλο.
- Το προσωπικό τόσο των κεντρικών όσο και των περιφερειακών διευθύνσεων και τμημάτων πολιτικής προστασίας είναι, εν πολλοίς, ακατάλληλο. Το 40% των υπηρετούντων ανήκουν σε διαφορετικές ειδικότητες από εκείνες που επιτάσσει ο νόμος.
- Ένα τέτοιο προβληματικό σύστημα δημόσιας πολιτικής δεν μπορεί να κάνει καλή χρήση των πόρων. Είναι αξιοσημείωτο ότι κατά την τελευταία δεκαετία διατέθηκαν για τον εκσυγχρονισμό της πολιτικής προστασίας περισσότερα από 100 εκατομμύρια ευρώ, τα οποία όμως δεν έπιασαν τόπο.
Ο εκσυγχρονισμός της πολιτικής διαχείρισης καταστροφών αναδείχθηκε, με τραγικό τρόπο, ως απόλυτη προτεραιότητα. Σ’ αυτή την κατεύθυνση προτάσεις βελτίωσης του υφιστάμενου συστήματος είναι και οι ακόλουθες:
Α) Η Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας να αναβαθμιστεί σε Αυτοτελή Υπηρεσία Διαχείρισης Καταστροφών υπό τον Πρωθυπουργό και να στελεχωθεί με αξιοκρατικό και διαφανή τρόπο από επιστήμονες και κατάλληλο προσωπικό. Η Υπηρεσία θα είναι υπεύθυνη για την εκπόνηση των προτεραιοτήτων πολιτικής (στρατηγικός σχεδιασμός), το επιχειρησιακό σχέδιο αντιμετώπισης καταστροφών, την παρακολούθηση της εφαρμογής και την αξιολόγησή του.
Η Υπηρεσία θα δικτυώνεται με 13 περιφερειακές μονάδες, μια σε κάθε διοικητική περιφέρεια. Αυτές θα υπακούουν στις επιχειρησιακές κατευθύνσεις της Υπηρεσίας και στις εντολές του Γενικού Γραμματέα της Περιφέρειας, στο οποίο περιέρχεται η αρμοδιότητα/ευθύνη διαχείρισης του συνόλου της πολιτικής.
Β) Το στάδιο της πρόληψης των καταστροφών πρέπει να οργανωθεί δικτυακά με τη μέγιστη δυνατή ευελιξία και ενσωμάτωση προσώπων και οργανώσεων που έχουν ειδική γνώση και εμπειρία. Η Υπηρεσία πρέπει να μεριμνά για την ανοιχτότητα του δικτύου.
Γ) Η Υπηρεσία πρέπει να εκπονήσει και να θέσει σε ισχύ κανόνες για την απο-γραφειοκρατικοποίηση των διαδικασιών αποκατάστασης των ζημιών. Μαζί μ’ αυτούς πρέπει να αναπτύξει κανόνες για την μέγιστη αξιοποίηση της ανθρωπιστικής βοήθειας, η οποία προσφέρεται από πολίτες και οργανώσεις κατά και μετά την καταστροφή.
Περιττό να αναφερθεί ότι ένα τέτοιο σχέδιο μετασχηματισμού της περιθωριακής ΓΓΠΠ σε δημόσια υπηρεσία πρώτης γραμμής προϋποθέτει την απο-κομματικοποίηση της δημόσιας πολιτικής, κάτι το οποίο πρέπει να ξεκινήσει από την μη εμπλοκή της κυβέρνησης στην επιλογή των αρχηγών των σωμάτων που εμπλέκονται στην διαχείριση των καταστροφών.
