Το Γιόρκσιρ (και όχι Γιόρκσαιρ κατά τους ντόπιους), το γνώρισα και το αγάπησα την δεκαετία του 80. Έζησα για ένα μεγάλο διάστημα σε ένα πολύ μικρο χωριό κοντά στο Χάντερσφιλντ και έγινε η έδρα μου για πάνω από μια δεκαετία. Το λάτρεψα σε σημείο που να ονειρεύομαι ότι όταν θα έρθει η ώρα να αποτραβηχτώ θα το κάνω εκεί που θα μπορώ να ασχοληθώ στην ησυχία και με θέα τους πράσινους λόφους του με το διάβασμα και το γράψιμο. Το χωριό μάλιστα που ζούσα κάποια στιγμή έγινε και το κέντρο κωμικής τηλεοπτικής σειράς που με τον χαρακτηριστικό φλεγματικό εγγλέζικο στιλ διακωμωδούσε τους χωριάτες του Γιόρκσιρ και την απλοϊκότητα τους.
Αλλά το Γιόρκσιρ δεν ήταν μόνο απλοϊκοί χωριάτες, λιβάδια, λόφοι, πρόβατα και αγελάδες. Το Γιόρκσιρ ήταν και τα ορυχεία του και ειδικά τα κρατικά καρβουνορυχία που απασχολούσαν και έδιναν μόνιμη δουλειά πέρα από τις δυσκολίες της αγροτικής ζωής σε χιλιάδες κόσμο. Τα ορυχεία ήταν απόλυτα συνδεδεμένα με την ιστορία του Γιόρκσιρ και στη πόλη του Γιορκ υπάρχει ένα από τα καλύτερα μουσεία για την ιστορία των ορυχείων στο κόσμο δίνοντας σου ακόμα και την ευκαιρία να ζήσεις για λίγα λεπτά την εμπειρία ανθρακωρύχων του 18ο αιώνα.
Η ζωή στο Γιόρκσιρ δεν ήταν ποτέ εύκολη και ναι μεν υπάρχουν τα λιβάδια και μια οργανωμένη κτηνοτροφία από σκληραγωγημένους αγρότες και κτηνοτρόφους αλλά δεν παύει να είναι ένα μέρος που εξαρτάται από πολλούς παράγοντες ακόμα και κλιματολογικούς και έτσι τα ορυχεία ήταν ακόμα και εποχικά μια σίγουρη πηγή εισοδήματος που απασχολούσε χιλιάδες.
Μια από τις πρώτες δουλειές της Θάτσερ στην πρωθυπουργία ήταν να ισχυροποιήσει την βρετανική οικονομία που είχε ήδη δει τη λίρα να πέφτει υπό τη πρωθυπουργία του Εργατικού Γκάλαχερ σε σχέση με το αμερικάνικο δολάριο που κυριαρχούσε, τα έσοδα να μικραίνουν με τις παροχές των Εργατικών και τον πληθωρισμό να ανεβαίνει παράλληλα μα τα έξοδα. Ξεκινώντας με αλλαγές στη φορολογία η Θάτσερ επιβάλλοντας περισσότερους έμμεσους φόρους πέρασε στις μειώσεις εξόδων και εκεί ήταν που βρέθηκε μπροστά της η Εθνική επιτροπή για τα κρατικά ορυχεία που αριθμούσαν τα 174 και της υπέδειξε ότι ποσοστό από αυτά ήταν ασύμφορο και χωρίς πραγματικά κέρδη αντίθετα με μεγάλη χασούρα.
Και ο θηλυκός Αττίλας (ένα από τα παρατσούκλια που της είχαν δώσει τότε) αποφάσισε να περάσει σε δράση και έκλεισε 20 από αυτά. Και σωστά μαντέψατε τα περισσότερα ήταν στο Γιόρκσιρ. Σε ένα βράδυ γύρω στα είκοσι χιλιάδες άτομα έμειναν χωρίς δουλειά στο Γιόρκσιρ. Το Μπράντφορντ έπαθε σοκ. Τώρα θα μου πείτε σε ποιους μιλάω, αλλά επειδή εσείς ξέρετε καλύτερα από οποιοδήποτε άλλο σήμερα τι σημαίνει σε χτυπάει η ανεργία καταλαβαίνετε ότι 20,000 έμειναν άνεργοι στα ορυχεία αλλά μερικές ακόμα χιλιάδες χάσανε τους πελάτες τους και το όλο πράγμα δούλεψε σαν τα τουβλάκια του ντόμινο. Μετά από δυο βδομάδες χωριά ολόκληρα είχαν αρχίσει να νιώθουν το βάρος.
Το χωριό που ζούσα εγώ ήταν καθαρά αγροτικό αλλά ο απόηχος μας βρήκε γρήγορα όταν ανθρακωρύχοι άρχισαν να ψάχνουν οποιαδήποτε δουλειά βρισκόταν και ήταν φυσικό να γυρίσουν στους αγρότες και τους κτηνοτρόφους. Η κατάσταση γρήγορα έγινε απελπιστική γιατί το συνδικάτο των ανθρακωρύχων κήρυξε απεργία και από την μια μέρα στην άλλη οι 20,000 έγιναν κοντά στις 200,000 με τους περισσότερους να είναι στο Γιόρκσιρ και μάλιστα το δυτικό Γιόρκσιρ. Στην αρχή τα πράγματα ήταν οργανωμένα με μιας μορφής αλληλεγγύης μεταξύ των ανθρακωρύχων και των τοπικών κοινωνιών που επηρεαζόντουσαν άμεσα, με συσσίτια και οικονομική βοήθεια και η απεργία κρατούσε δυνατά και η συμμετοχή ήταν ολοκληρωτική. Σε μερικά ορυχεία έφεραν απεργοσπάστες αλλά το συνδικάτο των ανθρακωρύχων είχε φροντίσει να φυλάσσει τις εισόδους με αποτέλεσμα να γίνουν κωμικοτραγικά επεισόδια. Για τη σιδηρά κυρία της Ντάουνιγκ Στριτ όμως η απεργία είχε γίνει και θέμα προσωπικών αρχών, ένας πόλεμος σαν αυτός των Φόκλαντς όπως το χαρακτήρισε και η ίδια. Ένας πόλεμος με τα συνδικάτα που από την περίοδο εξουσίας του Εργατικού κόμματος, κατά τη Μάργκαρετ, είχαν αποκτήσει υπερβολικές εξουσίες, που είχε ήδη κοντραριστεί μαζί τους από την πρώτη μέρα που ανέλαβε την πρωθυπουργία και που η παρουσία του Άρθουρ Σκάργκελ στην άλλη πλευρά είχε κάνει τα πράγματα ακόμα χειρότερα δίνοντας πια στη διαμάχη χρώμα καθαρά προσωπικό αδιαφορώντας για τον άμαχο πληθυσμό που υπέφερε.
Για τον Άρθουρ Σκάργκελ έχω προσωπική άποψη και δεν είναι με τίποτα θετική. Απεναντίας πιστεύω – καθαρά προσωπική γνώμη – ότι ευθύνες για το καταστροφικό τέλος της απεργίας και την μοίρα του Γιόρκσιρ ακόμα και σήμερα φέρει ο κύριος αυτός. Ένας μικρός δικτατορίσκος διψασμένος για εξουσία με έντονο ναπολεόντειο σύμπλεγμα, ανακοίνωσε αλαζονικά ότι αυτός θα ρίξει την Θάτσερ. Δεν θα ξεχάσω πότε την τρίτη φορά που τον είδα όταν εισέβαλε στο γραφείο του Νιλ Κίννοκ με δύο μπράβους και αφού του ούρλιαξε ότι την επομένη φορά που θα ήθελε να του πει κάτι να κλείσει ραντεβού και να πάει εκείνος στο γραφείο του. Και μιλούσε σε μια ιστορική και ηγετική προσωπικότητα και πρόεδρο του κόμματος που υποτίθεται ότι ο Άρθουρ υπηρετούσε.
Για τις άλλες φορές που τον συνάντησα δεν αξίζει να σας πω αν και κάποια άρθρο μου γι αυτές πριν από λίγο καιρό ανακάλυψα ότι υπάρχει στην ιντερνετική εγκυκλοπαίδεια, αλλά σας βεβαιώνω ότι αυτή που μόλις περιέγραψα ήταν …από τις καλύτερες. Χάρις στον Άρθουρ λοιπόν η Θάτσερ και προσωποποιώντας με τον απαραίτητο μπαμπούλα τις μάχες της κατάφερε μέσα σε μήνες να σκοτώσει – κυριολεκτικά να σκοτώσει – με ένα σμπάρο πολλά τρυγόνια. Πρώτα από όλα εξαφάνισε το Εργατικό κόμμα. Χρειάστηκαν δυο δεκαετίες για να συνέλθει το Εργατικό κόμμα μέχρι να του δώσει ο Τόνι Μπλέρ τη χαριστική βολή αλλά αυτό είναι μία άλλη ιστορία. Αποδυνάμωσε σε σημείο τραγικό όλα τα συνδικάτα, ισοπεδώνοντας τα με τον Άρθουρ Σκάργκελ και παράλληλα χρησιμοποιώντας τον Άρθουρ – που δεν χρειαζόταν και μεγάλη βοήθεια με τις πράξεις του και την αλαζονεία του στο να αυτοδυσφημιστεί – για να απομακρύνει τον κόσμο από τα συνδικάτα δίνοντας την ευκαιρία ακόμα και στο εργατικό κόμμα να περάσει σε εσωτερικές μεταρρυθμίσεις και εκκαθαρίσεις, που στη συνέχεια βοήθησαν τον Μπλέρ να ανέρθει. Και τέλος με τη δικαιολογία ότι η απεργία έφερε ζημιές δισεκατομμυρίων στη βρετανική οικονομία σε μια δεκαετία να κλείσει 150 από τα 174 ανθρακορυχεία. Σημειωτέον ότι μερικά ήταν κερδοφόρα αλλά η Θάτσερ δεν ήθελε αιχμαλώτους στον πόλεμο που είχε κερδίσει και σύντομα συνέχισε με το να ιδιωτικοποιήσει τα περισσότερα από τα υπόλοιπα.
Παράλληλα με τα χτυπήματα που έδωσε στη βιομηχανία της βόρειας Βρετανίας και ειδικά στο Γιόρκσιρ σύντομα και προς το τέλος της δεκαετίας του 80 αρχίσαμε να βλέπουμε ολόκληρα χωριά να ερημωνόμουν και τους νέους να μαζεύονται στο νότο και τα αστικά κέντρα για δουλειά. Και μόνο η αναφορά του ονόματος της Σιδηράς κυρίας ήταν αρκετό για να ανεβεί η πίεση σε όποιον το άκουγε στο Γιόρκσιρ και η Θάτσερ έγινε – και για πολλούς ακόμα είναι – το πιο μισητό πρόσωπο στη βόρεια Βρετανία και τη Σκωτία – εκεί να δείτε κουρέματα που έκανε, κόντεψε να τους κοντίνει τα κίλτ. Πριν από λίγο διάβασα ότι οι ποδοσφαιρικές ομάδες του Μάντσεστερ και του Μπράντφορντ δεν θα κρατήσουν ένα λεπτό σιγής στη μνήμη της και δεν ένιωσα καμιά έκπληξη απολύτως.
Τη Μάργκαρετ Θάτσερ την είδα δυο φορές και την μια είχα την ευκαιρία να ανταλλάξω και μερικές κουβέντες ανάμεσα στους δεκάδες άλλους που είχε να δει. Μια στο Μάντσεστερ και μια στο Λίβερπουλ. Δεν έχει σημασία αν την συμπαθούσες ή την αντιπαθούσες, η αλήθεια είναι ότι την περιέβαλε η αύρα που περιβάλει όλους τους μεγάλους ηγέτες και προσωπικότητες της ιστορίας και σου άρεσε – δεν σου άρεσε ένιωθες την ανάγκη να την σεβαστείς.
Φαντάζομαι από τα όσα διαβάσατε έχετε καταλάβει ότι δεν ανήκω στους συμπαθούντες της σιδηράς κυρίας, απεναντίας είχα και έχω – ακόμα και πρόσφατα με την ευκαιρία της ταινίας που τελευταία προβλήθηκε – γράψει εναντίον της. Η εγκληματική ζημιά που έκανε η Θάτσερ στο Γιόρκσιρ που λάτρεψα θα πάρει μερικές δεκαετίες ακόμα να διορθωθεί κι αν ποτέ διορθωθεί έτσι όπως έχει γίνει σήμερα η διεθνής οικονομική κατάσταση, αλλά και επειδή το είδα με τα μάτια μου δεν θα μπορέσω να της το συγχωρέσω. Είδα χωριά φαντάσματα σαν αυτά που βλέπουμε στις ταινίες και ανθρώπους να ζητιανεύουν ψωμί και γάλα για τα παιδιά τους.
Την μεγαλύτερη ζημιά στα κινήματα ισότητας στη Βρετανία την έκανε η Θάτσερ μόνο και με την παρουσία της αποδεικνύοντας ότι ο μεγαλύτερος εχθρός των γυναικών μόνο μια γυναίκα θα μπορούσε να είναι. Με τους έμμεσους φόρους έκανε φτωχούς και πλούσιους να πληρώνουν τους ίδιους φόρους αδιαφορώντας για τις ανάγκες τους. Ο κεφαλικός φόρος στο νερό ήταν ότι πιο κοινωνικά άδικο έχει συμβεί στην Ευρώπη μέχρι την τελευταία κρίση σε Ελλάδα και Κύπρο. Οι ιδιωτικοποιήσεις της δημιούργησαν χιλιάδες ανέργους και η αδιαφορία της στον αγώνα του μέσου και φτωχού Βρετανού άγγιζε τα όρια του εγκληματικού. Το μεγαλύτερο ποσοστό αστέγων που τώρα έχουν γίνει εικόνα συνδεδεμένη με όλες τις Βρετανικές μεγαλουπόλεις και ειδικά του Λονδίνου είναι δημιούργημα της πολιτικής της και τέλος ο πόλεμος των Φόκλαντς ακόμα και σήμερα που η υπόθεση αναζωπυρώνεται από την Αργεντινή αφήνει πολλά ερωτηματικά.
Η πολιτική της προς την Ενωμένη Ευρώπη έχει γίνει δόγμα πια και αποτελεί μέρος της ιδεολογίας ευρωσκεπτικιστών σε όλη την Ευρώπη και η οικονομικές της πολιτικές σύμβολο των νεοφιλελεύθερων σε όλο το κόσμο. Παράλληλα ο τρόπος που κυβερνούσε και ευνούχιζε συμμάχους και αντιπάλους έχει γίνει πρότυπο για πολλούς ηγέτες αδιάφορου πολιτικού χρωματισμού και φύλου. Για τους παροικούντες των Βρυξελλών είναι γνωστές οι αψιμαχίες της με τον Μιτεράν και τον Αντρέα Παπανδρέου που θα κάναν ακόμα και ναύτες από το Λίβερπουλ να κοκκινίσουν. Για τους Ιρλανδούς και τους Σκωτσέζους ακόμα και νεκρή θα είναι persona non grata και στη Βόρεια Βρετανία θα παίζουν για δεκαετίες βελάκια με στόχο φωτογραφίες της.
Αλλά λέγοντας όλα αυτά και αποδεχόμενοι διαφορές ιδεολογίας κανένας δεν μπορεί να αμφισβητήσει ότι η Μάργκαρετ Θάτσερ αγαπούσε τη Βρετανία, ότι την μισείς ή την θαυμάζεις πάλεψε για το καλό της Βρετανίας που εκείνη έβλεπε και ήθελε με κάθε τρόπο, ότι είναι μια από τις κορυφαίες προσωπικότητες του 20ου αιώνα και ότι διαμόρφωσε ιδεολογίες και πολιτικές. Συμφωνείς ή δεν συμφωνείς, η Θάτσερ άλλαξε και την Βρετανία και την Ευρώπη και συνεχίζει να την επηρεάζει ακόμα και σήμερα. Τέλος, όσο τραγικό κι αν ακούγεται πιθανώς και να ήταν η μοναδική που είχε προβλέψει τρεις δεκαετίες πριν και όταν η τότε ΕΟΚ ξεκινούσε ένα φιλόδοξο δρόμο ότι αν συνέχιζε με αυτή τη μορφή η αποτυχία θα ερχόταν γρήγορα.
Η Μάργκαρετ Θάτσερ λοιπόν σίγουρα οδεύει προς τον παράδεισο μιας και άφησε πίσω της την κόλαση.
****************************************************************
Στη φωτογραφία η Μάργκαρετ Θάτσερ την περίοδο της παντοδυναμίας της.
Μερικά από τα ονόματα που συνόδευσαν την Θάτσερ εκτός του πολύ γνωστού Σιδηρά Κυρία εν ζωή και σε ελεύθερη μετάφραση ήταν, Μάγκι, γυναίκα Αττίλας, η κλέφτρα του γάλατος των παιδιών, μπακάλισσα (ήταν κόρη μπακάλη) και μερικά ακόμα που δεν μου επιτρέπεται να επαναλάβω.
****************************************************************
Για να δούμε τώρα, επειδή θα ήθελα να δώσω και μια απάντηση “πολιτιστική”. Λοιπόν, είμαι σίγουρος ότι κανένας Ελληνόφωνος της Βορείου Ευρώπης δεν με διαβάζει αλλά είμαι εξ’ ίσου σίγουρος και σύμφωνα με την αλληλογραφία που παίρνω καθημερινά ότι υπάρχουν πολλοί Έλληνες που ζουν στη Βόρειο Ευρώπη που με διαβάζουν παράλληλα με αγγλόφωνους, γαλλόφωνους και γερμανόφωνους Έλληνες της Ευρώπης σε ανάλογα έντυπα.
Οι πηγές κάποιου που έχει “δημοσιογραφική αίσθηση” δεν θα μπορούσαν να έχουν “αίσθηση” πηγής ένα μπλογκ που κάτι άκουσε, κάτι του είπαν, κάτι είδε. Ξέχωρα από την αοριστολογία και την πολύ συγκεκριμένη στοχοποίηση εντύπου και της εκδότριας του, υπάρχουν και λάθη στη χρονολογική τοποθέτηση του γεγονότος. Και μιας και δεν το έχω διαβάσει ποτέ το συγκεκριμένο περιοδικό – ούτε κι έχω δει μιας και ζω στη Βόρειο Ευρώπη – πιθανώς να έχουν γίνει και από αυτό τα λάθη. Αλλά για να έχεις μια καλύτερη “αίσθηση”, οι πηγές σου δεν θα πρέπει να περιορίζονται στο χρονικά δεσμευμένο copy-paste του ιντερνέτ. Και τουλάχιστον στο συγκεκριμένο θέμα πρέπει να περάσεις μερικές δεκαετίες νωρίτερα του ιντερνέτ, σε έγκυρο και πολύ γνωστό περιοδικό της εποχής και σε ανταπόκριση εξ ίσου πολύ γνωστού Έλληνα δημοσιογράφου για την μετάδοση από πολύ μεγάλο υπερατλαντικό μέσο της μαγνητοφωνημένης ομιλίας. Τα υπόλοιπα είναι θέμα …πολιτισμού και αισθητικής!
