To ότι η ιστορία της Novartis θα τελειώσει, μόλις εμφανιστεί η επόμενη, είναι, κι αυτό, ένα δίδαγμα της ιστορίας. Εν τέλει, το πολιτικό σύστημα και τα κόμματα εξουσίας μπορεί να συντηρούνται και να επιδιώκουν την ανάδειξη σκανδάλων, υπό την προϋπόθεση, όμως, ότι οι αιτίες που τα δημιουργούν, παραμένουν ανέπαφες. Η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ, για παράδειγμα, προτιμά τον σανό του «ηθικού πλεονεκτήματος», από την αντιμετώπιση των αιτιών που δημιουργούν εύφορο κλίμα για σκάνδαλα και κακοδιοίκηση. Ακολουθεί την πεπατημένη της δημιουργίας εντυπώσεων και επικοινωνιακών αιφνιδιασμών και αδιαφορεί πλήρως για την ουσία της υπόθεσης. Εξ άλλου, η δικαστική διερεύνηση του σκανδάλου δεν μπορεί να βελτιώσει την προβληματική κατάσταση στον χώρο της υγείας, αφού τα όρια της δικαιοδοσίας της εξαντλούνται στην κρίση της επίδικης περίπτωσης, όπως αυτή στοιχειοθετείται (ή δεν στοιχειοθετείται) από την δικογραφία. Θα άξιζε, ωστόσο, μ’ αυτή την ευκαιρία, να μαθαίναμε εάν, όντως, υπάρχουν οι προϋποθέσεις και οι κίνδυνοι εμπλοκής πολιτικών προσώπων σε κακοδιοίκηση και σκάνδαλα (και) στον χώρο της υγείας.
Θεωρώ ότι η ίδια η δομή της πολιτικής εξουσίας στο υπουργείο υγείας και η διαπλοκή της με την διοικητική δομή του αποτελεί γενεσιουργό παράγοντα κακοδιοίκησης και σκανδάλων. Το υπερ-συγκεντρωτικό σύστημα που υπάρχει ευνοεί την δημιουργία προϋποθέσεων για παράτυπες συναλλαγές και διαφθορά. Το υπουργείο υγείας –δηλαδή ο υπουργός υγείας- έχει σήμερα 611 επιτελικές αρμοδιότητες. Έχει επίσης αρμοδιότητες για θέματα που δεν θα έπρεπε, όπως είναι ζητήματα υποστήριξης του διοικητικού έργου και ζητήματα παροχής υπηρεσιών. Μεταξύ αυτών συγκατελέγονται, για παράδειγμα, οι «εγκρίσεις προς επιχειρήσεις». Τουτέστιν, στην Ελλάδα του 2018, ο υπουργός υγείας μπορεί να δίνει ό ίδιος εγκρίσεις προς επιχειρήσεις!
Το απηρχαιωμένο σύστημα των αρμοδιοτήτων που υπάρχει στη χώρα μας δεν διακρίνει μεταξύ επιτελικών και μη και δεν διαφοροποιεί, αναλόγως, την διοίκησή τους. Δεν διακρίνει, δηλαδή, εκείνες τις αρμοδιότητες που έχουν επιτελικό χαρακτήρα ούτε ορίζει ποιος είναι αρμόδιος για την άσκησή τους. Ούτε και τις υπόλοιπες διακρίνει, οπότε αποδίδει όλες αυτές τις λεπτομερειακές και πολυειδείς αρμοδιότητες στον ίδιο τον Υπουργό. Αυτός με δικές του πράξεις εκχώρησης μπορεί να παραχωρήσει, εάν θέλει, κάποιες εξ αυτών σε άλλους και σε άλλα επίπεδα διοίκησης. Ο –κανονιστικά και ρυθμιστικά- πανίσχυρος υπουργός έχει, επίσης, 67 αρμοδιότητες για «διοικητικούς και επιτόπιους ελέγχους και επιθεωρήσεις», όπως και 6 διακριτές αρμοδιότητες για την άσκηση εσωτερικών ελέγχων. Αντιλαμβάνεστε ότι εάν ασκήσει όλες του τις αρμοδιότητες δεν μπορεί να του διαφύγει όχι σκάνδαλο αλλά ούτε καν διοικητική παρατυπία.
Σημειωτέον, ότι το 85% των αρμοδιοτήτων που αφορούν την υγεία, είναι «καθαρές» αρμοδιότητες, δηλαδή δεν επικαλύπτονται με αρμοδιότητες κάποιοιυ άλλου.
Τι πρέπει να αλλάξει για να υπάρξει διαφάνεια και έλεγχος;
Η σημερινή κατάσταση που ευνοεί την δημιουργία πολιτικών σκιών και κακοδιοίκησης μπορεί και πρέπει να αλλάξει. Αλλά, γι’ αυτό, πρέπει να υπάρξει δραστική μεταρρύθμιση του συστήματος απονομής αρμοδιοτήτων. Εάν οι υφιστάμενες αρμοδιότητες αποκαθαρθούν και, εν συνεχεία, υπάρξει δραστική μεταφορά των «υποστηρικτικών» στον ιδιωτικό τομέα και των «παροχής υπηρεσιών» σε άλλα, κατώτερα επίπεδα διοίκησης, τότε θα είναι εφικτό, σε επόμενη φάση να συστηματοποιηθούν οι επιτελικές αρμοδιότητες. Αυτές και μόνον αυτές πρέπει να συγκροτούν τον πυρήνα της επιτελικής διοίκησης που θα ασκεί το υπουργείο (και ο υπουργός) υγείας. Αυτές θα πρέπει να ασκούνται από ελάχιστες, κατά το δυνατόν επίπεδες, δομές και μ’ έναν τρόπο διαφανή σε όλους: Με στοχοθεσία που θα είναι γνωστή και κοινή στους ενδιαφερόμενους πολίτες και επιχειρήσεις, με προσωποποιημένη ευθύνη (πολιτική ή διοικητική) καθενός που κατέχει θέση ευθύνης και με προϋπολογισμούς που θα ελέγχονται, ετησίως, ως προς τα αποτελέσματα τα οποία επέτυχε ή μη το υπουργείο και οι εποπτευόμενοι φορείς του.
Αντ’ αυτών, όμως, ασχολούμαστε με «προστατευόμενους μάρτυρες» à λα γκρέκα και με τις μηχανοραφίες μιας πανικόβλητης κυβέρνησης που προσφεύγει στο έσχατο όπλο κάθε καθεστωτικής εξουσίας: Να χρησιμοποιεί τη λάσπη στον ανεμιστήρα ως μέσον παραπλάνησης και διχασμού των πολιτών, ευελπιστώντας ότι θα τους παραπλανήσει, ακόμη μια φορά, υφαρπάζοντας την ψήφο τους.
