γράφει ο Δημήτρης Κοντογιάννης.
Είναι πολύ υγιές που ο καθένας έχει την άποψή του σχετικά με τις παρελάσεις, τη χρησιμότητά τους και τα πρόσφατα γεγονότα στην Νέα Φιλαδέλφεια. Μετά από καιρό είδαμε επιτέλους και άλλες απόψεις στον δημόσιο διάλογο, πέρα από τις όποιες δύο επιβάλλουν με τη ρητορική τους τα μεγάλα κόμματα. Αυτό που δεν είδαμε, όπως συνήθως, είναι να γίνεται διάλογος πάνω σε μία κοινώς αποδεκτή βάση ώστε τελικά να υπάρξει κάποιο αποτέλεσμα. Με την επόμενη μεγάλη εθνική εορτή να απέχει λίγο περισσότερο από 4 μήνες, νομίζω ότι είναι καλό να ξεκαθαρίσουμε ορισμένα πράγματα τα οποία είναι αληθή ανεξάρτητα από το ποια ιδεολογία χρησιμοποιεί καθένας από εμάς για να ερμηνεύσει τον κόσμο γύρω του.
Έχοντας λοιπόν συμμετάσχει ενεργά σε πάνω από 50 παρελάσεις στη ζωή μου λόγω συμμετοχής σε μία εθελοντική κίνηση που ασχολείται με παιδιά (όλοι οι γνωστοί μου κατάλαβαν που αναφέρομαι) θεωρώ ότι έχω πάρα πολύ καλή εικόνα σχετικά με το τι γίνεται στις παρελάσεις. Με δεδομένο μάλιστα ότι η συγκεκριμένη εθελοντική κίνηση έχει άτομα όλων των ιδεολογιών, η συζήτηση περί παρέλασης είναι μία που έχω κάνει κυριολεκτικά εκατοντάδες φορές στη ζωή μου με άτομα που έχουν παρόμοια εμπειρία με εμένα. Πολλά λοιπόν από αυτά που θα διαβάσετε, καλώς ή κακώς, είναι δεδομένα και όχι προσωπική εμπειρία ή άποψή μου.
Ξεκινάμε με το προφανές: τα περισσότερα παιδιά δεν έχουν ιδέα για ποιο λόγο βρίσκονται στην παρέλαση.
Κάποια στιγμή με έναν φίλο αποφασίσαμε να ρωτήσουμε τα παιδιά (ηλικίας Δημοτικού) που είχαμε υπ’ευθύνη μας τι γιορτάζουμε τη συγκεκριμένη ημέρα. Χωρίσαμε τα παιδιά σε μικρά γκρουπάκια για να μην απαντήσουν όλα αυτό που άκουσαν από τον διπλανό τους αλλά αυτό που όντως πιστεύουν. Μερικά από αυτά μας απάντησαν ότι γιορτάζουμε το «ΟΧΙ» στους Γερμανούς, κάποια το «ΟΧΙ» γενικότερα, πολλά είπαν ότι γιορτάζουμε που πολεμήσαμε ή που ελευθερωθήκαμε και κάποια έδωσαν τη σωστή απάντηση για εκείνη την ημέρα, την έναρξη της επανάστασης του 1821. Προφανώς ήταν 25η Μαρτίου και, όπως ελπίζω να καταλάβατε, όποιες απαντήσεις αφορούσαν το «ΟΧΙ» έπεσαν έξω για μερικούς μήνες.
Το ίδιο πείραμα επαναλάβαμε δυο φορές τον χρόνο, για ερκετά χρόνια. Ήταν προφανές ότι τα περισσότερα παιδιά δεν γνώριζαν τι γιορτάζαμε και γιατί ήταν σημαντικό –δεν κάνω πλάκα, μια φορά ένα μου απάντησε ότι γιορτάζουμε «τον Βαγγέλη»! Πρώτα από όλα λοιπόν, πρέπει να καταλάβουμε ότι αυτή τη στιγμή δεν εξηγούμε επαρκώς στα παιδιά μας τι γιορτάζουμε εκείνες τις ημέρες και γιατί αυτό που τότε έγινε είναι σημαντικό για εμάς σήμερα.
Δυο φορές τον χρόνο λοιπόν, συζητάγαμε με τα παιδιά για τη γιορτή εκείνης της ημέρας και το νόημά της. Όπως καταλαβαίνουν όσοι έχουν ασχοληθεί με παιδιά, κάποια στιγμή άρχισε ένα από τα αγαπημένα τους παιχνίδια, η αλυσίδα από ατελείωτα «γιατί». Μπορεί να το έχετε δει σε ταινίες ως μια χιουμοριστική και ανάλαφρη στιγμή που φέρνει όμως τους ενήλικες στα όρια της απόγνωσης. Σε περίπτωση που δεν το έχετε ζήσει, είναι όντως όσο τρομαχτικό το παρουσιάζουν στις ταινίες.
Η αλυσίδα με τα γιατί έφτανε κάθε φορά στο «γιατί κάνουμε παρέλαση» και η απάντησή μου αυθόρμητα ήταν «για να τιμήσουμε όσους πολέμησαν για εμάς».
«Γιατί;»
«Γιατί είναι σημαντικό να θυμόμαστε εκείνους που…»
«Γιατί;»
Δεν θυμάμαι τι απάντηση έδωσα εκείνη την ώρα, αλλά αργότερα ξαναέφερα πολλές φορές τον διάλογο στο μυαλό μου και κατάλαβα ότι τα παιδιά είχαν βρει την πηγή του προβλήματος: οι νεκροί δεν μας έχουν ανάγκη. Είτε τους θυμόμαστε και τους τιμούμε είτε όχι, όσες παρελάσεις και αν κάνουμε, δεν πρόκειται να αλλάξει τίποτε σε αυτούς. Αν όπως εγώ είστε θρήσκοι, καλύτερα να κάναμε κανένα μνημόσυνο για τη ψυχούλα τους. Αν όχι, τότε δεν σας έχουν απολύτως καμία ανάγκη.
Εμείς είμαστε που έχουμε ανάγκη να θυμόμαστε και να τιμούμε τους νεκρούς.
Άρα εμείς έχουμε ανάγκη τις παρελάσεις.
Άρα οι παρελάσεις, αν τις κοιτάξουμε όσο πιο ψυχρά μπορούμε. είναι ένα εργαλείο και, σύμφωνα με τον Επίκουρο, τα εργαλεία δεν έχουν δική τους ηθική αλλά η ηθική τους εξαρτάται από τη χρήση και τον χρήστη. Όπως με το μαχαίρι μπορείς να σκοτώσεις ή να κόψεις ψωμί για το παιδί σου, έτσι και οι παρελάσεις μπορούν ανάλογα με τη χρήση και τον χρήστη να είναι κάτι καλό ή κακό.
Υπάρχουν σήμερα παρελάσεις που κάνουν καλό στην κοινωνία. Σίγουρα μας έκανε όλους καλύτερους το να δούμε φέτος μία έγχρωμη σημαιοφόρο. Πράσινο τικ για την χρήση και τον χρήστη. Αντίστοιχα, σίγουρα μας έκανε όλους χειρότερους πέρυσι που απορρίφτηκε από σημαιοφόρος κάποιο παιδί λόγω της αλβανικής καταγωγής του. Κόκκινο Χι για τη χρήση και τον χρήστη. Ακόμα και πέρα από τα στενά όρια της 28ης και της 25ης, μια παρέλαση για ανθρώπινα δικαιώματα είναι κάτι το θετικό, ενώ μια κομματική παρέλαση επίδειξης δύναμης που περιλαμβάνει περίεργους χαιρετισμούς προφανώς είναι κάτι κακό.
Οπλισμένος με τη λογική μου, τη μέτρια ρητορική μου, με αποφθέγματα του Επίκουρου και χρόνια εμπειρίας απέναντι στην καταραμένη αλυσίδα των «γιατί» μετά από σχεδόν μισό χρόνο ξαναείχα την ίδια συζήτηση με τα παιδιά.
Εξήγησα –μαθημένος πλέον- τι γιορτάζουμε εκείνη την ημέρα, γιατί το γιορτάζουμε, γιατί η παρέλαση είναι σημαντική για εμάς και όχι για τους νεκρούς και ότι –όπως είχα αποφανθεί- σκοπός της είναι να θυμόμαστε ότι κάποιοι άλλοι πλήρωσαν για εμάς το ακριβό τίμημα της ελευθερίας και ότι η ελευθερία είναι κάτι πάρα πολύ σημαντικό για την οποία αξίζει να κάνουμε θυσίες.
Μαζί με τα παιδάκια Δημοτικού που άκουγαν ήταν και εκείνα που με είχαν ακούσει χρόνια πριν και πλέον βρίσκονταν στο Λύκειο. Δεν ξέρω τι εμπειρία έχετε από παιδιά, αλλά αυτό που έχω καταλάβει είναι ότι τα παιδάκια του Δημοτικού και του Λυκείου είναι ακριβώς το ίδιο πράγμα, απλά με διαφορετικές ορμόνες και δυσκολότερες απορίες.
Αφού τελείωσα λοιπόν, γύρισε ένα καλόπαιδο του Λυκείου και ρώτησε «και γιατί διαλέξαμε να κάνουμε παρέλαση; Δεν μπορούσαμε να κάνουμε τίποτε άλλο;»
Καταπνίγοντας το αρχικό «ΔΕΝ ΜΑΣ ΠΑΡΑΤΑΣ ΚΑΙ ΣΥ ΠΡΩΙΝΙΑΤΙΚΑ» του απάντησα ότι «καλώς ή κακώς, αυτές έχουμε και είναι δύσκολο να βρούμε κάποιον άλλο τρόπο στον οποίο να συμφωνούμε όλοι ότι αρμόζει στην περίσταση». Ακούγοντας την απάντηση, εννοείται ότι πετάχτηκε ένα παιδί Δημοτικού και ρώτησε:
«Γιατί;»
Τα παιδιά είναι πιο έξυπνα από εμάς. Έχουν την ικανότητα να καταλαβαίνουν ότι έχουν άγνοια σε κάποιο θέμα και δεν προσποιούνται ότι έχουν όλες τις απαντήσεις, όπως κάνουμε οι ενήλικες.
Το καλό είναι ότι εμείς έχουμε μεγαλύτερη εμπειρία από τα παιδιά, οπότε αφού την πάτησα χιλιάδες φορές έμαθα πώς πρέπει να απαντάς στην τρομοκρατική αλυσίδα των «γιατί»: με ερώτηση που θα θέλουν να απαντήσουν.
«Σε εσένα τι θα άρεσε αντί για παρέλαση;»
«Μια γιορτή όπως αυτή που κάνουμε στο σχολείο!»
«Και θα είναι ανοιχτή για όλους όπως η παρέλαση;»
«Ναι, γιατί όχι;»
«Αρέσει και στους υπόλοιπους αυτή η διέα;»
«Ναι» «Ναι» «Ναι» «Ναι» «Ναι»
….
«Εεεε… εμένα Δημήτρη μου αρέσει η παρέλαση» «Και εμένα»
(Μου κάνετε πλάκα όλα σας πρωινιάτικα;;;)
«Βλέπετε παιδιά ότι και μεταξύ μας είναι δύσκολο να συμφωνήσουμε. Φανταστείτε ότι οι μεγάλοι είναι πιο δύσκολο να συμφωνήσουμε από ό,τι εσείς μεταξύ σας. Οπότε προς το παρόν θα κάνουμε παρέλαση.»
Η αλήθεια είναι ότι κάθε εκπαιδευτικό σύστημα βοηθιέται από ένα συμβολικό πλαίσιο. Το εκπαιδευτικό σύστημα διαβάστε το με την πάρα πολύ ευρεία έννοια του όρου. Δεν εννοώ μόνο το σχολείο, όπου σε εμάς υπάρχουν συμβολισμοί κυρίως σε θέματα εξουσίας όπως η έδρα και ο πίνακας ενώ θα δείτε σε πολλά πρότυπα σχολεία του εξωτερικού να υπάρχουν θυρεοί, στολές, μέχρι και ρητό του σχολείου με διαφορετικό στόχο. Εννοώ σε όλα τα μέρη που απαιτείται μία εκπαιδευτική διαδικασία, όπως μέσα μία οργάνωση, μία εταιρεία ή ακόμα και σε ολόκληρη την κοινωνία, μέσω της απόκτησης των κοινών κανόνων που ονομάζουμε «κουλτούρα».
Οι Ολυμπιακοί αγώνες έχουν το «Citius, Altius, Fortius» (γρηγορότερα, ψηλότερα, δυνατότερα) για να συνοψίσει την επιθυμητή κουλτούρα τους, το οποίο δείχνει την προσπάθεια υπέρβασης των ορίων χωρίς όμως το σαμποτάζ του διπλανού. Δείχνει έτσι ποιος είναι ο στόχος όσων συμμετέχουν και τι πρέπει να κάνουν για να τον πετύχουν. Η Πολιτεία της Νέας Υόρκης έχει το «Excelsior» (όλο ψηλότερα), το Χάρβαρντ το «Veritas» (αλήθεια), το M.I.T. το «Mind and Hand», η Ευρωπαϊκή Ένωση το «In Varietate Concordia» (Ενωμένοι με διαφορετικότητα).
Σε κάθε μία από αυτές τις ομάδες ανθρώπων υπάρχουν συγκεκριμένοι τρόποι και κανόνες συμπεριφοράς, υποστηριζόμενοι πάντα από ένα συμβολικό πλαίσιο. Φαντάζεστε τους Ολυμπιακούς Αγώνες χωρίς τελετή απονομής μεταλλίων; Φαντάζεστε την Νέα Υόρκη χωρίς Άγαλμα της Ελευθερίας; Την Ε.Ε. χωρίς σημαία με αστεράκια; Πηγαίνοντας ένα βήμα πιο πέρα, φαντάζεστε τους δικαστές να δικάζουν σε καφενείο και τους Βουλευτές να μαζεύονται σε σουβλατζίδικο για να νομοθετήσουν; Ακόμα και την ΑΕΚ χωρίς τον δικέφαλο ή το ΚΚΕ χωρίς το σφυροδρέπανο; Χωρίς αυτούς τους συμβολισμούς θα ήταν δυνατή η φυσιολογική λειτουργία τους;
Καλά όλα αυτά. Τι σημαίνουν όμως για την Ελλάδα και τις παρελάσεις;
Σημαίνουν ότι πρέπει ως χώρα να έχουμε ένα συμβολικό πλαίσιο για να μας στρέφει προς τα εκεί που θέλουμε να κινηθούμε. Έχουμε και εμείς όπως όλα τα κράτη το ρητό μας: «Ελευθερία ή Θάνατος». Έχουμε τον ύμνο μας και τη σημαία μας και έναν σωρό άλλους συμβολισμούς. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι αυτά δεν μπορούν να αλλάξουν.
Δεν λέω ότι πρέπει να αλλάξουν. Λέω όμως ότι αν το αποφασίσουμε μπορούν να αλλάξουν, όπως σωστά παρατήρησε τότε το Λυκειόπαιδο με το «γιατί» του.
Συνοψίζοντας, γιατί ξέφυγα:
- Έχουμε κακή εκπαίδευση σχετικά με οτιδήποτε αφορά εθνικές εορτές και, κατά προέκταση, τις παρελάσεις,
- Οι παρελάσεις είναι εργαλείο και εξυπηρετούν κάποιο σκοπό προς εμάς και όχι προς τους νεκρούς.
- Όπως όλα τα εργαλεία, μπορούμε να το τροποποιήσουμε, να το βελτιώσουμε ή να το απορρίψουμε αν δούμε ότι δεν μας ικανοποιεί.
- Πρέπει να υπάρχουν κάποιες αξίες που να μας ενώνουν ως κράτος και, εφόσον επιθυμούμε να έχουμε ένα κοινό σημείο αναφοράς, θα πρέπει οι αξίες αυτές να υποστηρίζονται από ένα κοινώς αποδεκτό συμβολικό πλαίσιο.
- Αν δεν συμφωνούμε στις υπάρχουσες αξίες ή στον τρόπο που εκφράζονται μέσα από το συμβολικό μας πλαίσιο, ας ξεκινήσει ένας διάλογος αντικατάστασής τους.
Αντί επιλόγου, επιτρέψτε μου δύο εντελώς υποκειμενικές παρατηρήσεις.
Πρώτον, εσύ φίλε σαρανταπεντάρη που λες «πάμε παρέλαση να δούμε μπουτάκια» αναφερόμενοι σε δεκαπεντάχρονα και δεκαεξάχρονα και εσύ που στέλνεις την κόρη σου με τα προαναφερθέντα μπουτάκια έξω σαν να πηγαίνει στα μπουζούκια, νομίζω ότι ΔΕΝ έχετε το δικαίωμα να μιλάτε για ιεροσυλία, ντροπή και προσβολή των νεκρών μας.
Τέλος, σχετικά με τα κορίτσια που έκαναν το silly walk στη Νέα Φιλαδέλφεια, να πω και εγώ τη μπούρδα μου. Αναγνωρίζω στις κοπέλες το ότι σηκώθηκαν από τον καναπέ τους και έκαναν κάτι, σε αντίθεση με εκατομμύρια άλλους ήρωες του πληκτρολογίου. Υπάρχει όμως μια διαφορά ανάμεσα στο θάρρος και το θράσος: οι επιπτώσεις. Αν τόσο πολύ τις έκαιγε αυτό που ήθελαν να εκφράσουν, αποδέχομαι το να εκφραστούν όπως μπορούν. Θα πρέπει όμως να αποδεχτούν και τις συνέπειες των πράξεών τους, είτε αυτό είναι μια ωριαία ή πενθήμερη αποβολή από το σχολείο, είτε αυτό είναι πέντε ή χίλια Ευρώ. Θάρρος είναι να υψώνεις το ανάστημά σου κόντρα στις συνέπειες. Αλλιώς, αν δεν υπάρχει κανένας κίνδυνος για συνέπειες, είναι απλά θράσος όπως ακριβώς αυτό που έχουν οι εκατομμύρια ήρωες του καναπέ και του πληκτρολογίου, και ειλικρινά δεν έχει κάτι να μου προσφέρει και προτιμώ να το αγνοήσω.
